TELETIP

1. GİRİŞ

1.1 Teletıp nedir?

“Öyle bir dünya düşleyin ki, kim olursanız veya nerede olursanız olun, ihtiyacınız olan sağlık hizmetini gerektiğinde alabildiğiniz bir dünya…” “Teletıp teknolojisi ve Klinik Uygulamaları” adlı makalede bu alandaki en önemli isimlerden Dr. Douglas Perednia ve Dr. Ace Allen teletıbbı “Tıbbi bilgi ve hizmet sağlamak için bir noktadan diğerine elektronik sinyallerin kullanımıyla bilgi transferi olarak tanımlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri Tıp Enstitüsü’nü 1996’da yaptığı tanımda ise teletıp; uzaklığın problem olduğu durumlarda sağlık hizmetinin sağlanması ve desteklenmesi için elektronik bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı olarak tanımlanmıştır.

Daha ayrıntılı bir tanıma göre ise teletıp, sağlığın global olarak daha iyileşmesini, hastalıkla savaşımı, sağlık hizmetine katkıda bulunmayı, öte yandan eğitim, yönetim, sağlıkla ilgili araştırma yapmayı amaçlayan, bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanarak uzaktan işlem yapma özelliğini içeren sağlıkla ilgili etkinlikler, hizmetler ve sistemlerdir. Buna göre teletıpşu özellikleri içerir;

a. Eylemin içinde tıp ve sağlıkla ilgili öğeler vardır

b. Bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanır

c. Hizmet, eğitim veya yönetimi daha nitelikli ve/veya ekonomik olarak gerçekleştirme amacını taşır

d. İşleme katılan kişi veya sistemlerden en az ikisi farklı yerlerdedir.

Bilişim ve iletişim teknolojilerinin gelişmesi ve ucuzlaması ile birlikte teletıbbın uygulama alanı da giderek genişlemekte ve birbirinden farklı teknoloji ve disiplinleri kapsar hale gelmekte, başka alanlarla arasındaki sınır yer yer belirsizleşmektedir.

Teletıbbın kullanıcılarına pek çok yararı vardır. Bu yararlardan bazılarınışöyle sıralayabiliriz.

a. Bilgiye istendiği anda hemen ulaşmak: Bu sayede belirli bir hasta veya konuda doğru, hızlı ve etkili karar verilebilir.

b. Verimlilik: Tıbbın her alanında, verimlilik temel hedeftir. Teletıp ile hasta ve doktorlar için ulaşım zamanı azalacağı gibi doktor için araştırma zamanı, tıbbi kayıtlarda kağıt kullanımı, iyileşme zamanının kısalması, gereksiz ilaç kullanımının azalması, hasta ve hastane masraflarının azaltılmasıyla tasarruf sağlanabilir.

c. Doğruluk: Tanının doğru konup konmaması tıbbın en önemli olgusudur. Bir hastayı teletıp ile danışmak , yeni gelişmeleri takip etmek doğruluk açısından önemlidir.

d. Kendi-kendine yardım: Hastalar için özel hazırlanmış siteler sayesinde hastalığı hakkında daha fazla bilgi sahibi olarak ne zaman doktora batvurması gerektiğine karar verebilir. Hastalığın takibinde özellikle dikkat etmesi gereken durumlar hakkında sorularına cevap bulabilir.

e. Perifer hastanelerde bulunmayan uzmanlık dallarında hastalara kilometrelerce uzaktan sanki orada çalışıyormuş gibi hizmet götürülebilir. Örneğin tanısı konmuş bir kanser hastasına kemoterapi ve radyoterapi gerekliliği belirlenebilir.

Kısaca Teletıbbın hedefi; yaygın, ucuz ve kaliteli sağlık hizmeti sunulmasına araç olmaktır.

Teletıp ağları hizmetin ve servisin sağlandığı klinik uygulamalarla tanımlanmaktadır. Bugün teleradyoloji, telepatoloji, teledermatoloji, telekardiyoloji, telenöroloji, teledişhekimliği, telepsikiyatri, teleoftalmoloji, teleonkoloji, telecerrahi, teletıp destekli böbrek diyalizi, birinci basamak sağlık hizmeti desteği, evde sağlık takibi, sürekli eğitimin sağlanması ve desteklenmesi için tıbbi veri tabanlarına, uygulama el kitaplarına giriş en sık kullanılan örneklerdir.

1.2 Tarihçe

Tarihteki ilk teletıp projesi Nebraska Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin Nebraska Psikiyatri Enstitüsü’nü yaklaşık 200 km uzaklıktaki Eyalet Ruh Hastalıkları Hastanesi ile kapalı devre televizyon sistemi ile bağlanması olarak rapor edilmiştir. 1970 ve 1980’lerde A.B.D. ve Kanada’da çeşitli teletıp projeleri gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmaların çoğunun amacı teletıbbın bedel-etkinliğini araştırmaktı. Maliyetlerin yüksek olması nedeniyle birçok proje devam ettirilememiştir.1990’larda tıbbi tanı yöntemleri, bilgi teknolojileri ve iletişim teknolojideki dramatik ilerlemeye paralel olarak teletıp hızla ilerlemiştir. A.B.D.’ deki bu ilerleme Avrupa, Asya, Avustralya ve Afrika’da artan bir ilgiye yol açmış ve teletıp projelerinin arka arkaya uygulanmasa olanak sağlamıştır.

1.3 Çalışma grubu konusunun diğer çalışma gruplarının konusu ile ilişkisi

Teletıp, aynı çalışma grubu içinde bulunan “ulusal sağlık bilgi altyapısı” ile yakından ilişkilidir. Ulusal bir altyapı oluşturulmadığı sürece teletıp uygulamaları ancak anlaşmalı merkezler arasında yapılabilecek ve ülke çapında standartlar getirmekte zorluklar yaşanacaktır. Öte yandan, teletıp süreçlerinin kalite kontrol ile de ilişkisi vardır. Çıkabilecek tıbbi, etik ve yasal sorunları önlemek açısından iş akışşemaları ve rehberler tanımlanmalı, tarafların birbirinden beklentileri bilinmelidir. “Sağlık Bilgi Standartları ve Referans Enformasyon Modelleri“ ve “Ulusal Sağlık Tanımlayıcısı ve Elektronik Sağlık Kayıtları” merkezlerin aynı dili konuşabilmeleri ve ulusal veritabanları oluşturulabilmesi için, “Sağlık Bilgisinin Güvenliği, Mahremiyeti, teknik ve hukuki altyapısı“ hasta hekim ilişkisinin sağlıklı olabilmesi ve hastalar, hekimler ve kamuoyunun teletıp uygulamalarına sıcak bakması için, hasta işbirliğinin sağlanabilmesi için gereklidir. Doğaldır ki bu tip teknolojiler ancak eğitilmiş ve gereken becer
ilere sahip kadrolar tarafından uygulanabilir. Bu nedenle “Tıp Bilişimi Eğitimi ve İnsan Altyapısı” çalışma grubunun çalışma alanı ile yakın ilişki vardır.

2. TÜRKİYE”DE TELETIBBIN DURUMU

Türkiye’de teletıp henüz sistematik ve yaygın olarak kullanılmamaktadır. Radyoloji görüntülerinin aktarılması başta olmak üzere teletıp uygulamaları yapmaya başlamış birkaç merkez vardır. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı’nın başlattığı bir teletıp uygulaması da vardır.

Telefon hatları ancak sakla-gönder yöntemi ile görüntü göndermeye izin vermektedir bundan dolayı canlı görüntü göndermek için DSL, fiber optik kablo gibi özel iletim ortamları kullanmak gerekmektedir ve bunlar projeye ek maliyet bindirir. Eğitilmiş insan altyapısı ise kendi çabaları ile bilgi ve beceri edinmiş az sayıda kişi ile sınırlıdır.

Özet olarak, Türkiye’de teletıp uygulamalarının önündeki başlıca sorunlarşunlardır;

o Araştırma ve deneyim eksikliği

o Telekomünikasyon altyapısında eksiklik

o Kanunlara uygunluk

o Teknolojik sorunlar

o Kullanıcı eğitimi

o Sigorta kurumlarının teletıp masraflarını karşılamaması

3. DÜNYADA TELETIBBIN DURUMU

3.1 Dünyada teletıbbın uygulama alanları

a. Tanı: Tanıda zorlanıldığı durumlarda, veya özel uzmanlık isteyen tetkiklerin değerlendirilmesi için bu konuda uzmanlığı olan merkez veya kişiye hastanın ve hastaya ait tetkik malzemesinin gönderilmesi yerine hastaya ait bilgi ve yapılan tetkiklerin bilişim ve iletişim araçları yardımıyla gönderilmesişeklinde uygulanır. Buşekilde hastaya ait dosya bilgileri, hasta ve lezyonuna ait fotoğraflar (teledermatoloji), radyoloji (teleradyoloji) ve nükleer tıp görüntüleri (telenükleer tıp), EKG, kalp sesleri (telekardiyoloji), EEG (telenöroloji), mikroskobik görüntüler (telepatoloji), endoskopik görüntüler gibi tanıya yardımcı olabilecek tıbbi veriler bir diğer merkeze gönderilir.

b. Tedavi: Uzman bir kişi veya merkezin yardımıyla tedavinin düzenlenmesi, hasta veya birincil hekimine önerilerde bulunulması mümkündür (telekonsültasyon). Ruh sağlığının tedavisinde de kullanılmaktadır (telepsikiyatri). Uzaktan robot cerrahlar aracılığıyla ameliyat yapılması yönünde çalışmalar hızla ilerlemektedir (telecerrahi). Bugün için kolesistektomi, appendektomi kilometrelerce uzaklıktan uygulanan cerrahi tedavilerdir.

c. Eğitim: Eğitimde teletıbbın kullanımı internet teknolojisindeki gelişmeye paralel olarak hızla ilerlemektedir. Uzak bir mesafede bulunan sağlık çalışanının yerinden ayrılmaksızın eğitim ihtiyacını karşılayabilmesi özellikle web tabanlı çözümleri gündeme getirmiştir. Eğitimde teletıp kullanımı için, (1)Konuda uzman kişilerin uzakta olduğu durumlar (2) İlgi alanına giren hastalar veya tıbbi araçlar veya tıbbi bilgilerin uzakta olduğu durumlar (3) Konu ile ilgili kişilerin birbiriyle iletişim ihtiyacı içinde olduğu durumlar sayılabilir. Daha değişik bir bakış açısından, teletıp her iki taraf için bir sürekli eğitim aracıdır. Bu eğitim yalnızca doktor-doktor arasında değil, aynı zamanda doktor-hasta arasında da olmaktadır. Sağlık eğitiminde telekonferans, sürekli tıp eğitimi programları gibi uygulamalar, hastalara ait klinik bilgi, radyolojik görüntü vb bilgileri içeren veri tabanlarının oluşturulması için teletıp teknolojileri kullanıldığı gibi, sanal hastane uygulamaları ve tıbbi bilgileri içeren veri tabanl
arı da teletıp uygulama alanlarına girmektedir.

d. Yönetim: Tıp ve sağlıkla ilgili veriler merkezi birimlerdeki yöneticilerin ulaşabileceğişekle getirilir. Bu bilgilerin değerlendirilmesi, ki son yıllarda çok kolaylaşmıştır, kalite kontrol ve karar alma mekanizmaları için destek olacaktır.

e. Araştırma: İncelenen olay az rastlanan bir olaysa veya geniş kapsamlı bir araştırma yapılmak isteniyorsa teletıp teknolojileri birden fazla merkezdeki kaynakları kullanmayı sağlayacak araçlar sunar. Son yılların en önemli araştırması olan “human genome database” bunun güzel bir örneğidir.

f. Tıbbi takip ve tedavi kontrolü: Uygulanan tedavinin yakın takip edilmesi gerektiği durumlarda hastayı hastaneden uzak tutarak tedavi maliyetlerinde azalmaya neden olmaktadır. En önemli uygulama alanlarından birisi de bazı hastalıklarda (diyabet, astma gibi) hastanın evden takip edilme (monitorizasyon) olanaklarını sunmasıdır.

g. Doğal felaket ve büyük kazalarda hastaların değerlendirilmesi, triyaj kararı ve transfer öncesi planlama: Belki de ülkemizin yaşadığı ve yaşayabileceği doğal afetler düşünüldüğünde, teletıbbın ülkemiz için önemli projelerinden biri olması gerektiğini söyleyebiliriz.

h. Toplum sağlığı, koruyucu hekimlik: Bu amaçla özellikle internette veri tabanları oluşturularak gerek doktorları gerekse toplumu bilgilendirmek mümkün olabilmektedir.

Grafik 1: ABD’de telekonsültasyonların branşlara göre dağılımı

3.2 Teletıbbın geleceği ve gelecekte tıp ve sağlık uygulamalarına yapması beklenen etkiler

Teletıp, geçtiğimiz yıllarda hızlı bir gelişme göstermiştir ve bu hız artarak süreceğe benzemektedir (grafik 2). Teletıp uygulamaları hakkındaki araştırmaların sayısı da hızla artmaktadır (grafik 3). Bu uygulamaların sağlık sistemini kökünden etkilemesi kaçınılmazdır. Hastaların sağlık için başkaşehirlere gitmesi azalacaktır. Hastaların evden takibi kolaylaşacak, hospitalizasyon azalacaktır. Hekimlerin günün veya haftanın değişik zamanlarında farklı yerlerde çalışma zorunluluğu azalacaktır. Uzman kişilere ve bilgi sistemlerine danışma olanakları artacağı için hekim eğitimi ve güncel pratiğinde ezbere ihtiyaç azalacak, hekimler bilgiye ulaşma, verileri değerlendirme, karar verme konularında daha iyi eğitilebilecektir.

Hastalar için diğer bir fırsat da teletıp teknolojileri aracılığı ile kendilerinin direkt iletişim kurabileceği merkezler açılması ve hastanın seçeneklerinin artması ve kimi zaman fiziksel koşullar nedeni ile tıbbi yardım alamayacağı bölgelerde yardım alabilmesi olacaktır, bu tip merkezlerin hizmetleri daha da ucuz olacaktır. Yolculuk sırasında veya kendi yerleşim merkezinden uzak bir yerde sağlık sorunu ile karşılaştığında hastanın eski verilerine ve görüntülerine ulaşmak mümkün olacaktır. Tüm bunların genel sonucu olarak sağlık hizmetinin niteliği artacak, maliyeti azalacaktır.

Grafik 2: ABD’de teletıp konsültasyon sayısında yıllara göre artış.

Grafik 3: Medline’da teletıp ile ilgili makale sayısının yıllara göre dağılımı.

3.3 Teletıp için gereken teknik altyapı, yazılım ve insan kaynakları

3.3.1 Donanım:

Beş yıl önce ortalama bir teletıp sistemi kurmanın maliyeti 300,000 Amerikan doları civarındaydı. Günümüzde bu maliyet 5,000 Amerikan doları civarına düşmüştür. Hasta takip arabirimleri (monitörlerin) maliyeti 300 dolar civarına kadar düşebilmektedir. Sağlık kurumlarına yeni cihaz alımında, teletıp uygulamaları ile uyumlu seçenekler gözden geçirilmeli, yakın gelecekte bunlara gereksinim duyulabileceği unutulmamalıdır. Bilgisayar ile ilişkili olarak kullanılabilen bazı birimlerşunlardır:

Oda tipi video sistemi: Temelde video konferans için kullanılan sistemlere benzer. Sabit bir yere kurulması gerekir.

Teletıp video sistemi: Sistem hareketlidir. Kamera taşınabilir niteliktedir. Hastane koşullarına uygun üretilmiş, dayanıklı, sterilize edilebilir materyalden yapılmıştır. Standart video sistemine göre daha pahalıdır.

Videofon: Basit bir kamera ve ses alma cihazından oluşur.

Dizüstü video kamera seti: Dizüstü bir bilgisayarla uyumlu, telsiz iletişime izin veren, hafif, arazi koşullarına uygun bir sistemdir. Doğal felaket ve savaş durumlarında son derece kullanışlıdır. Acil girişim ve hasta triajının yönlendirilmesinde çok işe yarar.

Diğerleri: Tarayıcı, röntgen grafisi tarayıcı, mikrofon, monitorizasyon arabirimleri, dijital stetoskop, EKG, EEG, videootoskop, videolaringoskop, tansiyon ölçme cihazı, spirometre, beden derecesi, kan gazları ölçme cihazı, idrar analiz cihazı, glükometre, her türlü endoskop, ekokardiyografi, ultrasonografi, video mikroskop, teleoftalmoskop, teledermatoskop, dental kamera, kolposkop vb. Sayılan aletlerin ortak özelliği dijital ortama bilgi aktarabilmeleridir.

3.3.2 İletişim altyapısı;

Veri iletişiminin çeşitliliğinin arttığı günümüzde, hangi bağlantının ne için kullanılacağı ve verimli olacağı gün geçtikçe karmaşıklaşmaktadır. Bir çok yeni bağlantı teknolojisinin gelişmesi ve eskilerinde daha efektif hale getirilmesi ile noktadan-noktaya veya noktadan-Internet’e bağlantılarda bir çok alternatif sunulmaktadır. Son kullanıcı olarak hangi durumda hangi bağlantının verimli,ucuz ve hızlı olacağı bağlantı teknolojileri ve kavramlarının iyi bilinmesi ile mümkün olmaktadır. Bu çalışmada bağlantı teknolojilerinin kavramsal ve teknik tanımları, Türkiyedeki imkanlar ve hangi bağlantının nerede kullanılabilceği konusu aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Bağlantı Teknolojileri: Devre anahtarlamalı (Circuit Switched), sürekli bağlantılar (Permanent Connections) ve yayın (Broadcast) olarak üç ana başlıkla incelenebilir.

1. Devre Anahtarlamalı

2. İletişimin olacağı süre için kurulan geçici devrelere devre anahtarlama denir. Devre anahtarlamanın en güzel örneği telefon ağıdır. Devre görüşmenin yapılacağı zaman noktadan noktaya santral aracılığı ile kurulur. Bağlantı sonunda devre iptal edilir.

a. POTS (PSTN) Kamu telefon ağıdır. Devre anahtarlamalı olarak analog ses verisinin karşı noktaya iletilmesi ile çalışır. Modem üzerinden yapılan Internet bağlantısının teknolojisi PSTN’dir. Bağlantı ucuz ve kolaydır.

Bant genişliği: 56Kbps alım, 33,600 iletim kanalı

Kullanılan Cihaz: Analog Modem

Örnek Cihaz: USR Analog Modem

Cihaz maliyeti: 30-150 USD arası (Analog Modem)

Kullanım alanı: PSTNşebekesine bağlı her nokta.

Kurulum süresi: Bir gün

Kullanım yeri: Sürekli olmayan ve yüksek hız gerektirmeyen bağlantılarda kullanılmaktadır. Bağlantı süresince ücret ödendiği için kısa süreli bağlantılarda en ucuz alternatif olmaktadır.

b. ISDN, Integrated services digital network sözcüklerinin kısaltılmasıdır. Uluslararası iletişim standartlarından biridir. Medya olarak dijital ve analog telefon kablolarını kullanmaktadır. Normalde 64Kbps data ve ses kanalını olarak kullanılmaktadır. Her iki B kanalı birleştirilerek 128 Kbps iletişim kurulmaktadır. Devre anahtarlamalı bir teknoloji olduğu için bağlantı geçici olarak kurulmaktadır. Bağlantı ucuz ve kolaydır

Bant genişliği: 128 Kbps alım, 128 Kbps iletim

Kullanılan Cihaz: ISDN terminal adaptörü, ISDN ağ sonlandırıcısı

Örnek Cihaz: Zyxel ISDN TA, Cisco ISDN router (805)
Cihaz Maliyeti: ISDN TA lar 50 USD – 150 USD

ISDN NT ler 250-1500 USD

Kurulum süresi: Bir gün

Kullanım yeri: ISDNşebekesi kapsam alanındaki her noktadan kullanılmaktadır. 2001 Mart ayı itibari ile Türk Telekom büyükşehirlerdeki telekomlardan ISDN servisi vermeye başlamayı planlamaktadır. Bağlantı olarak iki telli telefonşebekesi kullanıldığı için ekstra kablo çekim gereksinimi olmamaktadır. Sürekli olmayan fakat modem hızının yeterli olmadığı durumlarda ISDN kullanılmaktadır. Bağlantısı ucuz ve kolaydır. Video konferans için dünyada standart ISDN kullanılmaktadır.

3. Sürekli Bağlantılar:

Sürekli bağlantıların gerekli olduğu durumlarda kullanılmaktadır. Uçtan uca veya Internet’e bağlantılarda popüler bağlantı tipidir. Türk telekom tarafından TDM ve DXX teknolojileri kullanılmaktadır. TDM, Time Division Multiplexing kısaltmasıdır. TDM de veri ayrı kanallardan zaman bölümlerine göre aynı transmisyon ortamından aktarılmaktadır. Bu sayede E1 standardı ile 30 adet 64 Kbps birbirinden bağımsız kanala sahip olabilmekteyiz.

a. Kiralık Hat (leased line) noktadan noktaya veya noktadan internet’e sürekli bağlantılarda kullanılan en basit teknolojidir. İletim için TDM veya DXX iletişim teknolojilerini kullanılmaktadır. 64 Kbps ve katları olarak son kullanıcılara sağlanmaktadır. TDM veya DXX santrali bulunan bütün noktalardan kullanılmaktadır.

Bant genişliği: 64 kbps – 2Mbit alım gönderim

Kullanılan Cihaz: TDM veya DXX network termination ünitesi

Örnek Cihaz: DXX için Martis STU 160 TDM için Newbridge 2902

Cihaz Maliyeti: 128 Kbps için 500-1000 USD 128 ve üstü için 2000-3000 USD

Kurulum süresi: 1 – 3 ay

Kullanım Yeri: Sürekli ve yüksek hızlı bağlantı gereken durumlarda kullanılmaktadır. Kurulum süresi uzun ve çok maliyetlidir. Sürekli servis vermesi gereken kurumlarda kullanılmaktadır.

b. Frame Relay, paket anahtarlamalı iletişim protokollerinden birisidir. Geniş alan ağı bağlantılarında halihazırda kurulu olan paket anahtarlamalı ağlarda kurulan geçici ve kalıcı sanal devreler üzerinden iletişim sağlanmaktadır. Coğrafi uzaklıklardan bağımsız bağlantılarda tercih edilmektedir. Türk telekom 512 Kbps bağlantılara kadar frame relay desteği sağlanmaktadır. Leased lineda kullanılan cihazlarlarla aynı cihazlar kullanılmaktadır. Şehirlerarası 512 Kbps bağlantı hızına kadar olan bağlantılarda tercih edilmelidir.

c. xDSL hali hazırda bulunan bakır teller üzerinden gelişmiş modulasyon teknikleri ile yüksek hızlarda noktadan noktaya veya Internet bağlantısında kullanılan çok yeni bir teknolojidir. IDSL den HSDSL’e kadar bağlantı hızları ile kullanıcılara ucuz ve kaliteli bağlantı sunmaktadır. Santraller arası bağlantılara izin vermemesi ve kablo mesafesinin kısıtlı olması nedeni ile uzak noktalara bağlantılarda kullanılamamaktadır.

Bant Genişliği: 128 Kbps – 32 Mbits

Kullanılan Cihaz: DSL tipine göre iki adet sonlandırma cihazı

Örnek Cihaz: Zyxel IDSL Router, Ascend ADSL, Alcatel ADSL

Cihaz Maliyeti: 300-3000 USD

Kurulum Süresi: Bir gün – İki Hafta

Kullanım Yeri: Yüksek hızda,sürekli lokal bağlantılarda kullanılmaktadır. Bazı ISP ler ve Türk Telekom DSL servisi vermektedir. Yüksek hızda ve sürekli Internet bağlantılarında bölgede destek noktası varsa tercih edilecek ucuz ve efektif bağlantı tiplerinden birisidir.

d. Kablo erişimi hali hazırda kurulu olan kablo tvşebekesi üzerinden sürekli data bağlantı kurulmasıdır. Kablo standartları açısısından çok yüksek hızlarda transmisyona izin vermesine rağmen Türkiyede halen düşük hızlarda bağlantı kurulmaktadır. Kablo operatörlerinin desteklediği noktadan noktaya ve/veya Internet bağlantıları için kullanılmaktadır. Amerikada yaygın olarak Internet erişiminde tercih edilir. Abone tarafında eksta bağlantı yapılmaması ve cihaz erişimi ucuz olduğu için tercih edilebilir bir teknolojidir.

Bant Genişliği: 64 kbps alım 16 kbps ileti ve bunun katları

Kullanılan Cihaz: DocSIS uyumlu kablo modem veya Router

Örnek Cihaz: Cisco Cable Router

Cihaz Maliyeti: 300-1200 USD

Kurulum Süresi: 1-3 Hafta

Kullanım Yeri: Sürekli alım tabanlı Internet bağlantısı gereken noktalardaşebeke destekli olarak kullanılabilir.

4. Yayın

Eşzamanlı bir yayının birçok noktaya ulaştırılması teknolojisidir. Kablosuz ve uydu iletişiminde kullanılan bir tekniktir. Aynı içerikteki yayın bütün alıcılara havadan ulaştırılır. Paket anahtarlamalı ve dijital iletişim teknikleri ile populeritisi artmaktadır.

a. GPRS, General Packet Radio Service kelimelerinin kısaltmasıdır. GPRS ile paket anahtarlamalı mobil veri iletişimi yapılmaktadır. GSM’in sahip olduğu 9,6 Kbps lik hız ile karşılaştırıldığı anda 150 Kbps’lik hızı ile alanında rakipsiz teknolojidir. Ayarlanabilir bant genişliği ile E-Mail ve WWW servislerine erişim için kullılabileceği gibi yüksek miktardaki verilerin iletimi içinde kullanılabilir.

Bant Genişliği: 150 Kbps alım ve gönderim

Kullanılan Cihaz: GPRS uyumlu mobil iletişim aracları

Örnek Cihaz: Nokia 6210 GSM Telefon

Cihaz Maliyeti: 300 – 1000 USD

Kurulum Süresi: Bir gün

Kullanım Yeri: Sürekli Internet bağlantısı gerekmeyen yüksek hızda erişim sağlanması gereken durumlarda. ISDN veya DSL servisleri erişiminin sağlanamadığı durumlarda veya Mobil kullanıcıların erişimi için kullanılabilir. Türkiyede 43,2 Kbps erişim sağlanabilmektedir. Kurulum maliyeti ucuz fakat kullanım maliyetleri çok yüksektir.

b. Uydu erişimi, kablolu veya kablosuz erişimin sağlanamadığı durumlarda, noktadan noktaya veya Internet’e sürekli veya geçici erişim için kullanılan erişim teknolojisidir. Kıtalararası yüksek hızlı iletişim için geniş kapsamda kullanılmaktadır. Coğrafi ve meterolojik problemlerileri nedeni ile kablolu iletişime göre güvensizdir. Geçici erişim veya düşük hızlar için VSAT kullanılmaktadır. Noktadan noktaya yüksek hızlı erişim için ise SCPC teknolojisi kullanılmaktadır. Ayrıca uydu üzerinden yüksek hızlarda son kullanıcıya yapılan yayınlarda kullanılmaktadır fakat bu bağlantı tipi hibrid bağlantı olduğundan tam uydu erişimi sayılmamaktadır.

Bant genişliği: 9,6 Kbps – 622 Mbps

Kullanılan Cihaz: Uydu alıcı-verici çanak, uydu modemi

Örnek Cihaz: Cyclades RF Satellite Modem

Cihaz Maliyeti: 30,000 – 300,000 USD

Kurulum Süresi: 3 Ay- 1 Yıl

Kullanım Yeri: Kıtalararası yüksek hızlı noktadan noktaya veya Internet bağlantısı. Kablo erişimi olmayan noktalardan data,ses veya görüntü iletimi. Bağlantı ücreti, aylık ödeme veya cihaz maliyetleri olarak çok yüksek harcamalar gerektirir. Çok özel durumlar dışında kullanılması efektif değildir.

Fiyat Analizi: Noktadan noktaya bağlantılarda en iyi fiyat performans oranı Semt-Semt bağlantılarda XDSL, Sehiriçi TDM (E1), Şehirlerarası Frame Relay teknolojilerinde olmaktadır. Yüksek (2 Mbit üzeri) senkron hat ihtiyacı durumlarında Fiber medya kullanılmaktadır. Uzak noktalarda ise Uydu bağlantıları kullanılmalıdır. Fiyat tamamen kullanılacak teknoloji ile doğru orantılı olmaktadır ve proje detayında ancak belli olmaktadır. Ekonomik bir çözüm olan, normal hatlardan hızlı olmakla birlikte büyük bir veri akışına izin vermeyen ISDN BA teknolojisişimdilik sadece Ankara ve İzmir’de vardır (Eylül 2001) fakat yakın bir tarihte diğer kentlerimizde de gerçekleşmesi beklenmektedir. Normal telefon hatları ile verimli birşekilde canlı görüntü ve ses aktarmak mümkün değildir. Bu nedenle küçük çaplı projelerdeşimdilik sakla-gönder yöntemi kullanılması daha uygundur.

3.3.3 Yazılım:

Gereksinim duyulan yazılım amaçlara göre değişmektedir. Sıradan bir işletim sistemi, bir resim işleme programı ve bir e-posta programı yeterli olabileceği gibi, PACS yazılımları gibi oldukça pahalı yazılımlar veya özel amaca yönelik yazılımlar gerekebilir. Yazılım için en önemli faktör üretici firmanın desteğidir. Üniversiteler ve büyük sağlık kurumları için kendi yazılım üretme olanaklarını oluşturma seçeneği de unutulmamalıdır.

3.3.4 İnsan Kaynakları

Teletıp, geçtiğimiz yıllarda hızlı bir gelişme göstermiştir ve bu hız artarak süreceğe benzemektedir. Yakın gelecekte teletıp uygulamalarının günlük tıp rutinleri içinde yer alması kuvvetli bir olasılıktır. Bundan dolayı başta hekimler olmak üzere tüm sağlık personelinin teletıbbın gerekliliği, kullanım alanları, getirdiği olanaklar, riskleri ve sınırları yönünden ve temel teletıp uygulamalarını yürütebilecek kadar beceri kazandırılarak mezun edilmesi gerekmektedir. Bunun için öğrenciler daha öğrencilik döneminde bilişim teknolojileri ile yüz yüze gelmelidir. Bunun bir yolu öğrencilere istenilen bilginin kaynaklarına bilişim teknolojileri ve internet kullanarak ulaşmanın yöntemlerini öğretmek ve ardından onları bu tarz deneyimlere yönlendirmek, diğer yandan da internet veya intranet ile ulaşılabilen bilgi içeriği oluşturmak, öğretim üyeleri ve birbirleriyle haberleşebilecekleri kanallar yaratmaktır.

Radyoloji, nükleer tıp, dermatoloji, patoloji, göz hastalıkları gibi teletıp teknolojisininşimdiden kullanılmaya başlandığı alanlarda uzmanlık eğitimi alan hekimlere konu ile ilgili eğitim içeriği sağlanmalıdır. Lisans s