SAĞLIK EKONOMİSİ

1) Kamunun sağlık pazarına müdahalesi nasıl olmaktadır?

Devlet (kamu) günümüzde bir çok sektöre müdahalede bulunmakta fakat en yoğun müdahale şekli sağlık sektöründe ortaya çıkarak sağlık pazarının yapısını etkilemektedir.Bu müdahale şekillerinin en başında belli diploma veya sertifika zorunluluğunun bir çok sağlık personeli için istenilmesi gelmektedir.Hiçbir hemşire, doktor,eczacı ve diğer sağlık personeli yeterliliğini gösteren dokümanları almadan bu meslekleri icra edemezler.Devletin diğer bir müdahale şekli ise ödeme gücü olmayan kişilerin sağlık hizmetine ulaşımı için finansal destek sağlamak ya da bu konuda gerekli yasal düzenlemeleri yerine getirmektir.Üçüncü bir devlet müdahalesi şekli ise sağlık bakımı ya da hizmeti sağlayan hastane,doktorlar ya da diğer sağlık hizmeti sağlayanların ekonomik faaliyetlerinin sıkı bir şekilde kontrolüdür. Bu tip müdahale şeklinde ise sağlık hizmeti fiyat kontrolü gelmektedir.Devletin sağlık sektöründe fiyat kontrolünden temel amaç ise hizmeti üretenlerin aşırı fiyat artışlarına giderek kişilerin zaten zorunlu olarak almak zorunda kaldıkları bu hizmetlerden aşırı düzeyde kar yapmasının engellenmesidir.Dördüncü müdahale şekli ise sağlık sektörüne eleman yetiştiren okullarda kişilerin ücretsiz ya da burslu olarak öğrenimlerine katkıda bulunulması şeklindedir.Devletin beşinci müdahale şekli ise sağlık sektöründe araştırma yapan kişi ya da kuruluşların finansal olarak desteklenmesidir.Son olarak piyasaya girecek olan yeni ilaç ya da cihazların piyasada satışa sunulmadan önce insan sağlığı üzerindeki etkilerinin araştırılıp potansiyel yan etkilerinin tespiti ya da bu hususa ilişkin yasal düzenlemelerin oluşturulmasıdır.

2) “Asimetrik bilginin mevcudiyeti” kavramını açıklayın.

Simetriden bahsedebilmek için iki tane cismin şekil,boyut ve güç açısından aynı olması gerekir.İki kişi pazarlık yaptığında şayet taraflardan birisi pazarlık yapılan şey hakkında yeterli bilgi vermiyorsa,böyle bir durumda bilgi asimetrisi ortaya çıkar. Sağlık hizmetlerinde doktorlar müşterilerine yani hastalarına göre talep edilen ürün hakkında daha fazla bilgiye sahiptir.Böyle bir durumda hasta doktorunun kendisi için en iyi kararı vererek gerekli teknoloji ile dürüstçe talep edilen hizmeti üreteceğini var sayar. Bu düşünceden dolayı doktorlar profesyonelliğin gereği dürüst ve açık olmak zorundadırlar.Doktorların maddi sonuçlara bakarak hastalarına yeterinden fazla sağlık hizmeti verebileceği gibi,hastaya tüm bilgiyi vermeyebilirler.Şayet kişilerin araba tamirine ihtiyacı varsa bu konuda kendilerini geliştirerek sonuçlar hakkında tam olmasa da bilgi sahibi olabileceği bir gerçektir.Fakat sağlık bakımı hususunda kişilerin okuyarak ya da tecrübe kazanarak bu hususta bilgi ve becerilerini arttırmaları imkansızdır.Bir araba tamircisi ile müşterisi arasındaki bilgi açığı,bir doktor ile hasta arasındaki gibi değildir.

3) Sağlık hizmetleri sisteminin ekonomik amaçlarından olan etkinlik kavramını açıklayınız.

Etkinlik: Etkinlik yani “efficiency” yapılan işe veya kullanılan enerjiye göre verim oranı olarak tanımlanmaktadır.Etkinliğe ulaşmak ise sağlık hizmeti üretiminde kullanılan kaynakların maliyetlerinin ve ortaya çıkardığı faydalarının karşılaştırılarak kullanılan kaynakların toplumun sağlığını maksimize edip etmediğine bakılmasıdır. Etkinlik iki aşamada olmaktadır: Bunlardan birincisi etkililik (effectiveness) ve ikincisi operasyonel etkinlik (operational efficiency) dir.

4) Kaynak tahsisi etkinliği kavramını açıklayın.

Kaynak tahsisi etkinliği (allocative efficiency) bir faaliyeti yapmaya gerek olup olmadığının değerlendirilmesidir.Operasyonel etkinlikten anlaşılan etkili sağlık hizmeti,böylece kaynak tahsisi etkinliği opersayonel etkinliğe bizi götürmektedir.Şayet bir faaliyet yapmaya değer ise bu faaliyeti yerine getirmek için ayrılan kıt kaynakların en iyi şekilde maksimum çıktı için bir araya getirmeliyiz.İşlemin sosyal boyutu ise toplumun kıt kaynaklarının en iyi şekilde değerlendirilmesidir.

5) Operasyonel etkinlik kavramını açıklayınız.

Operasyonel etkinlik (ya da verimlilik) şayet yapılan bir iş veya aktivite yapılmaya değer ise o işi gerçekleştirmenin en iyi yolu “nedir” sorusuna cevap bulmaktır şeklinde tanımlanabilir.Bu bakış açısı doğrultusunda maliyetleri ve etkililiği karşılaştırmak gerekmektedir.Operasyonel etkinlik aynı sona ulaşmada en iyi alternatifler arasındaki seçimi yani en az maliyet maksimum çıktı,en az kaynak maksimum düzeyde çıktıyı içerir.Şayet vücutta oluşan bir kitlenin tedavisinde ilaç tedavisi ya da cerrahi müdahale arasında seçim yapılacaksa her bir yöntemin maliyet ve etkililiğinin karşılaştırılması gerekmektedir.Maliyet ve etkililiğin değerlendirilmesi bizim için operasyonel etkinliğin tanımlanması demektir.Şayet ilaçla tedavi yöntemi hem maliyeti az hem de tedavi açısından etkili ise bu yöntem seçilir.

Operasyonel etkinliğin belirli kuralları vardır.Bunlar;

 Şayet aynı sonuçlar daha az maliyetle ulaşılıyorsa bu seçenek tercih edilmelidir.

 Şayet bir sonuca az maliyetle daha fazla üreterek ulaşılıyorsa bu seçenek tercih edilmelidir.

 Şayet az maliyetle daha az üretiliyorsa bu aktivitenin maliyet etkililiğine bakılarak maliyet etkililik oranı düşük olan seçilmeli;çünkü bu durum bizi etkinliğe yani verimliliğe götürmektedir.

6) Sağlıkta üretim teorisini açıklayın.

Sağlıkta üretim fonksiyonu,kullanılan girdi miktarı ile bunların belirli bir zaman diliminde kullanılması sonucu elde edilen çıktı arasındaki fiziksel ilişkiyi gösterir.Çıktı miktarı üretimde kullanılan girdi miktarı değiştikçe değişir.Sağlık işletmeleri üretim yaparken teknik ve ekonomik etkinliği düşünmek zorundadır.Teknik etkinlikten amaç,sağlık işletmesinin teknolojik düzeyine bağlı olarak,uygulanılabilen üretim tekniklerinden en uygununu işletme için seçmesidir.Ekonomik etkinlikten amaç ise üretimde kullanılacak girdilerin maliyetini hesaba katarak en karlı üretim fonksiyonunu seçmektir.

Sağlıkta üretim fonksiyonunda üzerinde önemle durulması gereken iki husustan birincisi;sağlık personeli sayısının artmasının sağlık statüsüne katkısı,ikincisi ise sağlık hizmetinin katkısıdır.

7) Sağlık düzeyini etkileyen faktörler nelerdir?

 Kişinin genetik yapısı,

 Sağlığı geliştirici aktiviteler,

 Tıbbi bakım kullanımı,

 Kişinin ya da ailenin eğitim düzeyi,

 Alkol kullanımı gibi davranışsal faktörler,

 Hava kirliliği gibi çevresel faktörler.

8) Teknik ekonomi kavramını açıklayınız.

Teknik ekonomi üretim süreci ile ilişkilidir.

 Cihaz ve ekipman sabit bir miktarda alınmakta ya da bu cihazların kapasitesi sınırlı olmaktadır.Şayet sağlık işletmesi büyük miktarda üretim yapıyorsa tüm cihaz ve ekipmanı tam kapasite ile kullanmak zorundadır.Şayet işletme küçük bir işletme ise yeni ekipmana ihtiyacı olacaktır fakat bu cihaz ya da ekipmanı kullanma durumu daha büyük bir işletmeye göre daha az olacaktır.

 Fazla miktardaki üretimde işletme daha ileri düzeyde ekipman alarak birim maliyetleri aşağı çekecektir.

 İş gücünün uzman bir yapıda olması üretimde etkinlik için önemli bir faktördür.Çünkü uzman bir yapıya sahip bir iş gücü üretimde daha dikkatli olacağından birim maliyetlerin azalmasına yardımcı olacaktır. Unutulmaması gereken husus ise küçük işletmelerin fazla bir uzman gücünü istihdam edemeyeceğidir.

 Büyük sağlık işletmeleri üretimdeki maliyetleri azaltmak için araştırma ve geliştirme birimleri kurma yoluna giderek maliyetlerini azaltmaktadır.

9) Pazarlama ekonomisi kavramını açıklayın.

Pazarlama ekonomisi satın alma ve satma işlemleri sırasında bir avantaj olarak ortaya çıkmaktadır.

 Büyük miktarlarda üretim yapan sağlık işletmeleri daha fazla bir girdi miktarına ihtiyaç duymaktadır.Bu yüzden ortaya çıkan büyük miktarlardaki girdi alımı için indirim hakkına sahip olmaktadır.Böylece büyük işletmelerin üretim için gerekli olan girdilerin maliyetlerinde azalma olacak ve satış fiyatı da düşecektir.

 Büyük miktarlarda alım yapan işletmeler satıcı üzerinde pazarlıktan dolayı bir güce sahip olmakta ve bu güç daha kaliteli girdi alımı için belli şartlar belirleme yönünde olmaktadır.

 Satın alma hususunda uzman kişilerin istihdam edilmesi ile bu kişiler en iyi satın alma zamanını,en iyi fiyatlandırmayı ve en iyi pazarlığı işletme adına yapacaklardır.

 Uzman satış elemanlarının istihdam edilmesi ile daha fazla ürün satışı gerçekleşecektir.

 Reklam faaliyetlerinin maliyetlerinde azalma olacak ve birden fazla ürün ya da hizmet üreten işletmeler için bir ürün maliyetine tüm ürünlerin pazarlaması olacaktır.

 Büyük işletmeler pazarlama araştırma birimleri kurarak müşterilerin harcama davranışlarını inceleyebilirler.her ne kadar sağlık kurumlarının reklam yapması yasak olsa da sağlık sektöründe mal üreten işletmeler için böyle bir kısıtlama bulunmamaktadır.Küçük işletmeler kaynaklarının bir kısmını pazarlama araştırma birimi için harcayamayacaktır.

 Yüksel düzeyde üretim miktarı sonucu taşıma araçları full olarak yükleneceğinden taşıma maliyetlerinde bir azalma olacaktır.

10) Yönetsel ekonomi kavramını açıklayın.

 Büyük işletmeleri gerçek anlamda profesyonel yöneticiler istihdam etmektedir.

 Sağlık işletmesi büyüdükçe bu büyüme miktarına paralel olarak aynı oranda profesyonel yönetici sayısını artırmak mümkün olamamaktadır. Şayet ilaç firması üretimi %20 artırırsa fazla bir yöneticiye ihtiyaç yoktur,aynı zamanda maliyette de yeni kişi istihdam edilmediği için ortalama maliyette azalacaktır.

 Büyük miktarda üretim yapan sağlık işletmeleri daha kaliteli personel çekecektir.

11) Risk azaltıcı ekonomi kavramını açıklayın.

 Risk azaltıcı ekonominin avantajları şöyledir:

 Şayet sağlık işletmeleri büyük miktarda çıktıya sahipse,bu işletme değişik Pazar türlerinde değişik gruptaki müşterilere ulaşma stratejileri güdecektir.Şayet bir pazarda satışlar azalırsa başka bir pazarda artıyor olabilir.

 Büyük sağlık işletmeleri ürün farklılaştırma yani çeşitlendirmesine yönelerek oluşacak riskleri ortadan kaldırma yoluna gidebilir.

 Büyük sağlık işletmeleri oluşacak riskleri azaltmak için bir araştırma birimi kurabilir.