TIP BİLİŞİMİ EĞİTİMİ VE İNSAN ALTYAPISININ ÖNEMİ

1 Çalışmanın konusu, önemi, stratejideki yeri, diğer çalışma grupları ile bağlantıları

1.1 Tıp bilişimi eğitimi ve insan altyapısının önemi

Son yıllarda dünyada yaşamı belirleyen birçok etkenşekil değiştirmiştir: Toplumun yapısı, yaşamşekli, üretim araçları, üretilen mal ve hizmetler, üretilen ürün türleri büyük değişime uğramıştır. Dünün üretim aracı olan kas gücü yerini beyin gücüne, mekanik araçlar ve fabrikalar yerini bilişim teknolojileri ile donatılmış araçlar ve fabrikalara bırakmıştır. Dünyada en önemli kaynak insan ve onun ürettiği bilgi olmuştur. İnsan ve onun ürettiği bilimin ön plana çıkmasıyla birlikte gelişmiş toplumlar yatırım önceliğini sanayiden alıp insana doğru yönlendirmiş böylece önce insan kavramı ön plana çıkmıştır. Bu toplumlar sanayi ürünü pazarlama yerine bilgi pazarlama yolunu seçerek hem toplumlarını daha risksiz ve problemsiz bir yaşama aynı zamanda da hızla kirlenen çevrelerini koruma olanağına kavuşmaktadırlar. Bu politikalarının sonucu olarak bilgi üretiminde büyük artış görülmüştür. Bilgideki katlama hızı insanlığın oluşumunda bu güne sırasıyla 1000 yıl, 500 yıl, 100 yıl, 10 yıllık süreler alırken 2000″li yıllar
da bu artış 1 yıla, daha ileri yıllarda ise aylara düşecektir. Özet olarak önümüzdeki 5 yılda üretilecek bilgi belki de insanlığın oluşumundan bu güne dek üretilen miktara eşdeğer olacaktır.

Tüm bu değişim sağlık alanında da kendini göstermektedir. Yapılan tahminler göstermiştir ki index medicus” un 2003 yılında ağırlığı 1 tona ulaşacaktır. Bu denli artan bilginin kağıt tabanlı ortamlarda tutulması olanaksızdır. Bunların depolanma, paylaşılma çoğaltılma ve üretilme ortamlarının bilişim teknolojileri üzerinde olması kaçınılmazdır. Bilişim teknolojilerini kullanmakta en geç kalan sektör sağlık sektörü olmasına karşın günümüzde internet’te sitelerin %40″ı sağlık sektörüne aittir. Bu da gösteriyor ki dünyada sağlık sektörünün bilişim teknolojilerini kullanma hızı diğer sektörlerden daha fazladır.

Günümüz tıp fakültelerinin ve diğer sağlık okullarının amacı bilgi toplumu insanına yaraşır sağlık hizmeti sunacak hekimler ve diğer sağlık personelini yetiştirmektir. Bilgi teknolojileri ile donatılmış hastaneler kurmak onları çağdaş bir anlayışla yönetmek, bilinçli düşünmek ve bilgi tabanlı karar vermek, koruyucu hekimlik, tanı ve tedavide akıl ve bilgiyi ön plana çıkarmak için Bilişim teknolojilerinden en iyişekilde yararlanmak gerekir. Bu teknolojilerden akılcı ve verimlişekilde yararlanabilmek için bunlarla ilgili bilgi birikimine sahip olmak ön koşuldur. Bu koşulu gerçekleştirebilmek de eğitimden geçer.

Özetlersek, sağlık ve tıp bilişimi eğitimi 21. yüzyılın başında özellikleşu nedenlerden dolayı önemlidir;

1. Bilişim ve iletişim teknolojisindeki ilerlemeler toplumumuzu değiştirmektedir;

a. Sağlık ve tıp bilgisi öyle bir hızla artmaktadır ki, yeni bilgi işleme metodolojileri ve bilişim teknolojileri kullanmadan eski ve yeni bilgileri takip etmek, depolamak, düzenlemek ve istediğimiz bilgiye ulaşmak olası görünmemektedir

b. Tıp ve sağlık hizmetlerine yardımcı olacak bilişim teknolojilerinin kullanımı ile önemli ekonomik kazançlar olacaktır

c. Bilişim teknolojilerinin sistematik kullanımı ile sağlık hizmetinin kalitesi artacaktır

2. Bu gelişmelerin gelişim hızının günümüzdekinden daha fazla olması beklenmektedir;

a. Tıp ve sağlık hizmetinde bilginin sistematik olarak işlenmesi, bilişim teknolojilerinin uygun ve verimli kullanımı için sağlık çalışanlarının iyi bir sağlık ve tıp bilişimi eğitimi almaları gerekmektedir

b. Sağlık ve tıp bilişimi alanında kaliteli eğitimin öneminin anlaşılması sonucu, tüm dünyada iyi eğitim almış sağlık çalışanlarının etkisiyle sağlık hizmetinin niteliğinin ve verimliliğinin artması beklenmektedir

c. Bilişim teknolojilerinin tıp ve sağlık alanında kullanımı bu alandaki ders içeriklerinin ve işleniş tarzlarının gözden geçirilmesini gündeme getirmiştir

Tıp ve Sağlık eğitiminde mesleki eğitime ek olarak bilişim eğitiminin de verilmesi kaçınılmazdır. Bu konuda herkesin hem fikir olduğu tartışılmaz. Çünkü günümüzde bilişim eğitimi almak çağdaş insan olmanın gerekliliklerinden biridir: Önemli olan kim ne zaman, ne tür ve ne kadar bilişimin eğitimi olacaktır. Bu çalışma tamamlandığında bu soruların yanıtını verdiğimizde çalışma grubu olarak görevimizi tamamlamış olacağız.

1.2 Tıp bilişimi eğitiminin sağlık stratejisindeki yeri

Tıp bilişim eğitiminin amacı; bilgi toplumu insanına yaraşır koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmeti sunacak, bilişim teknolojileri ile donatılmış hastaneleri kuracak, onları çağdaş bir anlayışla yönetecek, toplumun sağlık sorunlarını saptayacak, çözüm üretecek ve sağlık düzeyini yükseltmek için gerekli olan veriyi ve bilgiyi toplayıp, bunları bilimsel değerlendirmeler yapabilecek hekimler, sağlık personeli ve sağlık sektöründe görev alacak teknik ve sosyal personeli yetiştirmektir.

Sağlık sistemlerinde kullanılacak bilişim sistemlerini seçecek, oluşturacak, kullanacak olanlar, eğitim almış insanlardır ve bu sistemlerin istenen amaçlara yönelik ve verimlilikle çalıştırılabilmesi için insan kaynakları olmazsa olmaz ön koşuldur.

2 Türkiye’de durum

Türkiye’de sağlık personeline tıp bilişimi eğitimi 1980’li yılların ortalarında birkaç tıp fakültesinde okutulmaya başlanılan derslerle başlamıştır. Günümüzde ise tıp fakültelerinin çoğunluğunda bu tip dersler vardır. Tıp fakülteleri dışındaki sağlık personeli yetiştiren okullarda ise genellikle bilişim dersleri yoktur.

Ülkemizde tıp bilişimi eğitimi Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı”nda yüksek lisans programı olarak 1992″ den bugüne kadar yürütülmektedir. Yürütülen programda Bilgisayar Mühendisleri, İstatistikçi, Elektronik Mühendisleri, Hekim, Matematikçi ve İktisatçı mezun olmuştur. Halen 1 istatistikçi, 1 hekim ve de 1 elektronikçi yüksek lisans eğitimi yapmaktadır. Bu programda alınan dersler tablo 1’de verilmiştir.

Dersin Statüsü Dersin Adı Kredisi
(Z) Biyoistatistik I 2 2 3
(Z) Bilgisayara Giriş ve Mikrobilgisayar İşletim Sistemleri 1 2 2
(S) Veri Tabanı Yönetim Sistemleri I 1 2 2
(Z) Bilgisayar İşletim Sistemleri 1 2 2
(S) Pascal Programlama Dili 2 2 3
(Z) Medikal Bilgi Sistemleri 1 2 2
(S) Bilgisayar Ağları 2 0 2
(Z) Bilgisayarda İstatistiksel Çözümleme Yöntemleri 1 2 2
(Z) Bilgisayarda Tıbbi Uygulamalar 1 2 2
(Z) Sağlık Bilimlerinde İstatistiksel Araştırma Teknikleri 2 0 2
(S) Yapay Zeka ve Uzman Sistem. 2 0 2
(S) Biyoistatistik I 2 2 3
(S) Veri Tabanı Yönetim Sistem. II 1 2 2
(S) Çok Değişkenli İstatistik Çözümleme Yöntemleri 2 2 3
(S) C Programlama Dili 2 2 3
(S) Epidemiyolojinin Temel İlke ve Yöntemleri 2 0 2
Toplam 37

Tablo 1: Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Bilişimi Yüksek Lisans Programı’ndaki dersler.

ODTÜ Enformatik Enstitüsünce verilen Enformatik yüksek lisans programında tıp bilişimi bir ders olarak okutulmaktadır. Boğaziçi Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği Enstitüsü”nde verilen biyomedikal mühendisliği yüksek lisans programında da tıp bilişimi içerikli dersler okutulmaktadır. Ülkemizde Tıp Bilişimi alanında doktora veren merkezşu anda yoktur. ODTÜ, Akdeniz Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi ortak doktora programı için çalışmalar yapmaktadır

3 Dünyadaki Durum

Dünyada bu alandaki eğitim için birbirinden farklı olanaklar vardır. Bazı ülkelerde sağlık ve tıp bilişimi eğitimi için değişik mesleklere ve değişik düzeylere yönelik ayrıntılı planlar varken birçok ülkede ise sağlık hizmetinin niteliği ve verimliliği üzerindeki olumsuz etkilerine karşın bu tip düzenlemeler yoktur veya varsa da yetersizdir.

Tüm dünyada çeşitli eğitim ve sağlık hizmeti sistemleri olduğu için sağlık ve tıp bilişimi program, ders ve kursları ülkelere göre farklılık gösterebilir. Bu değişkenliğe karşın, sağlık ve tıp bilişimi eğitimindeki temel benzerlikler tanımlanabilir ve öneriler için bir çerçeve olarak kullanılabilir. Bu tip öneriler, uluslararası öğrenci ve eğitmen değişimini mümkün kılmak ve uluslararası programlar oluşturmak için de gereklidir.

Sağlık ve tıp bilişimi eğitimi özellikle ABD üniversitelerinde yaygın olarak verilmektedir. Bundan başka Avrupa’da Almanya, İngiltere ve Hollanda sağlık ve tıp bilişiminin oldukça geliştiği ülkelerdir. Sadece Almanya’da yüksek lisans veya doktora düzeyinde eğitim veren 18 merkez vardır. Kanada ve Avrupa’nın diğer ülkelerinin tamamına yakınında, Avustralya’da sağlık ve tıp bilişimi eğitimi verilmektedir, fakat dünyanın kalan kısmında sağlık ve tıp bilişimi eğitimi organize değildir. Ülkeler arasında da genel kabul gören standartlar yoktur. IMIA 1999 yılı sonlarında çıkarttığı “sağlık ve tıp bilişimi eğitimi üzerine öneriler” dokümanı ile bu alandaki eğitime rehberlik etmeye çalışmaktadır. Bu dokümanın hazırlanmasında da sözü edilen önerilerden yararlanılmıştır. Amerika’daki NLM (National Library of Medicine) bu alana büyük kaynaklar ayırmakta, Amerikan vatandaşları ve yeşil kartlıların eğitimini desteklemektedir. Amerikan üniversitelerinden 26’sında lisansüstü eğitim verilmektedir. Bunlardan bazılarının verdiğ
i eğitim türü ve süresi tablo 2’de gösterilmiştir.

Üniversite Y. Lisans Doktora Burs Kısa Kurslar
Utah Üniv. 1 yıl – 1-3 yıl –
Stanford Üniv. 2 yıl 3 yıl birkaç gün
Pittsburgh Üniv. 2-3 yıl – 2 yıl 2-3 ay
Duke Üniv. 3-4 yıl – 2 yıl –
Kolombia Üniv. 2-3 yıl 5 yıl – –
Miami Üniv. MS – – –
Harvard Üniv. – – 2 yıl –
California Davis 1 yıl – 1-2 yıl –
Califoria S.Fransisco 2 yıl 2 yıl 2 yıl yaz dönemi
Wisconsin Üniv. ve Milwaukea Üniv. ortak 2-5 yıl – – –
Yale Üniv. – – 2-3 yıl –
Tablo 2: ABD’de bazı üniversitelerde sağlık ve tıp bilişimi eğitimi.

4 Sonuç ve öneriler

4.1 Tıp bilişimi eğitimi nasıl olmalıdır?

Sağlık hizmetindeki tüm çalışanlar, eğitimleri sırasında sağlık ve tıp bilişimi eğitimi görmelidir. Tıp ve sağlık hizmeti alanında çalışmaya niyetli olan bilgisayar bilimcileri/bilişimciler ve diğer bilim insanları (örneğin mühendisler) de sağlık ve tıp bilişimi eğitimine ihtiyaç duyacaktır.

Gerekli olan teorik bilgi, pratik beceriler ve bilinçli tutumu geliştirmek için çeşitli eğitim metodolojileri geliştirmek gerekmektedir. Geleneksel sınıf içinde eğitim modellerine ek olarak, değerlendirilmesi gereken pek çok esnek, uzaktan eğitime dayanan ve destekli eğitim modelleri vardır. İnternet ve World Wide Web’in hızla büyümesi, eğitim teknolojileri üzerinde, özellikle de esnek eğitim ve uzaktan eğitim modelleri üzerinde önemli etki yaratmaktadır. Üniversitelerarası işbirliği de müfredat seçeneklerini artırabilir.

Sağlık çalışanlarının büyük kısmı (hekimler ve hemşireler) bilgi ve iletişim teknolojisini verimli ve bilinçli olarak kullanma ihtiyacındadır, fakat bunlardan pek azı bu alanda özel bir kariyer yapmayı isteyecektir. Buna karşın, bunlar seçtikleri kariyerin bir parçası olarak sağlık ve tıp bilişimi alanında ek nitelikler edinebilmelidir. Değişik mesleklerdeki sağlık çalışanlarına uyması için sağlık ve tıp bilişimi eğitiminde birbirinden farklı özelleşmeler olabilir. Son olarak, yüksek lisans ve doktora gibi sağlık ve tıp bilişimi eğitim programları ile bu alanda uzman nitelikler kazanmak mümkün olmalıdır.

Her sağlık meslek grubu için, eğitimin erken dönemlerinde bile bazı çekirdek sağlık ve tıp bilişimi bilgileri gereklidir. Kariyerin değişik aşamalarında (lisans, yüksek lisans, doktora), deneyim, profesyonel rol ve sorumluluk düzeyine göre değişik düzeylerde sağlık ve tıp bilişimi bilgisine gerek vardır. Üniversitelerde spesifik sağlık ve tıp bilişimi programları olmalı, bunun yanı sıra sağlık ve tıp bilişimi eğitimi diğer eğitim programlarına (tıp, hemşirelik, bilişim/bilgisayar bilimleri gibi) da entegre olmalıdır. Buşekilde farklı öğrenci gruplarına uyacak farklı genişlik ve derinliklerde eğitim bileşenleri olacaktır. Bundan sonra da sağlık ve tıp bilişiminde sürekli eğitim programlarının hazırlanmasına ihtiyaç duyulacaktır.

Sağlık ve tıp bilişimi kurs ve programlarının içerik ve sunumu nitelikli olmalıdır. Sağlık ve tıp bilişimi derslerinin öğretmenlerinin bu alanda yeterli ve özgül uzmanlığı olmalıdır. Eğitim içeriğinin ve sağlık ve tıp bilişiminde yetkinliğin akreditasyonu, ardından da uluslararası zeminde tanımlanması gereklidir.

Günümüzde standart bir müfredatı temel almak mümkün değildir, fakat ülkelerin kendi içinde ve ülkeler arasında oldukça ilginç farklılıklar vardır. Fakat müfredat hazırlanmasında son dönemde belirginşekilde ortaya çıkan bir eğilim vardır ki bu da bilgi işleme, bilgi sistemleri ve teknolojileri alanında ve bilgi yönetiminde eğitime ağırlık verilmesi, yani kanıta dayalı eylemleri (evidence based practice) ve uygun karar vermeyi desteklemek için bilişim teknolojisinin kullanılmasında gerekli olan bilgi ve becerilerin kazandırılmasıdır. Bu eğilim, multi disipliner bilgi paylaşımı ile ilgili kavramların gelişimi ile de ilişkilidir, çünkü sağlık hizmeti ve diğer alanlarda başarılı karar verme ve kalite denetimi için bilgiyi toplama, işleme, istatistiksel analiz ve bilgi paylaşımı gereklidir.

Sağlık ve tıp bilişimi eğitiminde iki ana eğitim tipi tanımlanabilir.

1. Tüm sağlık çalışanlarının BT kullanıcıları olarak eğitimi: Sağlık çalışanlarının bilgi işleme metodolojisi ve bilişim teknolojisini verimli ve etkin olarak kullanabilmelerini sağlamak. Bu öğrenme hedefi, sağlık çalışanı olmayı sağlayan tüm eğitim programları için geçerlidir.

2. Sağlık ve tıp bilişimi uzmanlığı eğitimi: Akademik ortamlarda, sağlık hizmetinde (örneğin hastane) veya endüstride çalışacak sağlık ve tıp bilişimi uzmanlarının eğitimi.

Sağlık ve tıp bilişiminde bilgi ve beceriler kazanacak sağlık çalışanları için, eğitim bileşenlerinin derinliği ve kapsamına göre değişik düzeyler olduğu açıktır.

Bilgi ve beceriler için üç ayrı düzey belirlenebilir: 1) temel bilgi ve beceriler, 2) orta düzey bilgi ve beceriler ve 3) ileri düzey bilgi ve beceriler.

Bilgi ve beceri düzeyleri üç ayrı bilgi ve beceri alanına göre sınıflandırılmıştır:

1. Tıp ve sağlık hizmetinde veri ve bilginin işlenmesi için metodoloji ve teknoloji.

2. Tıp, sağlık ve biyolojik bilimlerin ve sağlık sistemi organizasyonunun nitelikleri

3. Bilişim/bilgisayar bilimleri, istatistik.

Bundan sonraki bölümlerde önerilen eğitim içeriği ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
4.2 Ön lisans programları içinde sağlık ve tıp bilişimi eğitimi

Ülkemizde sağlıkla ilgili ön lisans eğitimi veren okul tipleri tablo 3’te verilmiştir.

Eğitim programı Okul sayısı

1. Tıbbi dokümantasyon ve sekreterlik 33
2. Tıbbi laboratuvar 31
3. Radyoloji 22
4. Anestezi 16
5. Biyomedikal cihaz teknolojisi 10
6. Ambulans ve acil bakım 9
7. Diş protez 5
8. Odyometri 5
9. Optisyenlik 5
10. Protez ve ortez 5
11. Radyoterapi 2
12. Diyaliz 2
13. Diş teknik sekreterliği 1
14. Tıbbi mümessillik ve pazarlama 1
15. Çevre 1
16. Ağız diş sağlığı 1
17. Acil bakım teknikerliği 1
18. Biyokimya teknikerliği 1
19. Hastane yönetimi ve organizasyon 1
20. Patoloji laboratuvar 1

Tablo 3: Türkiye’de sağlıkla ilgili eğitim veren ön lisans programları (2000-2001 eğitim dönemi).

Bu kapsamda belirtilen programlar için mezun olana kadar en az toplam 30 ders saati sağlık ve tıp bilişimi eğitimi önermekteyiz. Fakat bunlardan Tıbbi dokümantasyon ve sekreterlik, Diş teknik sekreterliği, Biyomedikal cihaz teknolojisi, Hastane yönetimi ve organizasyon bölümlerinden mezun olanların sağlık ve tıp bilişimi bilgilerine daha çok gereksinimi olacaktır. Bunların eğitiminin en az 60 saat olması gerekir. Ders içeriği tablo 5’te belirtilen içeriğe benzer olmalıdır. Sayılan okullardan başka ön lisans eğitimi veren “sağlık ve tıp bilişimi teknikerliği” okullarının açılmasına gereksinim vardır.

4.3 Lisans programları içinde sağlık ve tıp bilişimi eğitimi

Ülkemizde sağlıkla ilgili ön lisans eğitimi veren okul tipleri tablo 4’te verilmiştir.

Eğitim programı Okul sayısı

1. Tıp fakültesi 39
2. Hemşirelik 75
3. Ebelik 32
3. Sağlık memurluğu 15
4. Diş hekimliği 14
5. Veterinerlik 14
6. Eczacılık 8
7. Fizik tedavi ve rehabilitasyon 7
8. Sağlık yönetimi 3
9. Beslenme ve diyetetik 3
10. Sağlık eğitimi 2
11. Biyomedikal mühendisliği 1
12. Hemşirelik ve sağlık hizmetleri 1
13. Sağlık kurumları işletmeciliği 1
14. Tıbbi biyolojik bilimler 1

Tablo 4: Türkiye’de sağlıkla ilgili eğitim veren lisans programları (2000-2001 eğitim dönemi).

Bu kapsamda belirtilen programlar için mezun olana kadar en az toplam 60 ders saati sağlık ve tıp bilişimi eğitimi önermekteyiz. Ders içeriği ve kazandırılacak bilgi ve beceri düzeyi tablo 5’te belirtilen içeriğe uygun olmalıdır. Tablo 4’te belirtilen programlardan Sağlık yönetimi, Sağlık eğitimi, Biyomedikal mühendisliği, Sağlık kurumları işletmeciliği programlarının karakterleri diğerlerinden farklıdır. Bu sayılan programlarda yine en az 60 saat ders önerilmekle birlikte, eğitim içeriği tablo 5’teki içerikten farklılıklar gösterecektir.

Sağlık ve tıp bilişimi eğitim bileşenleri öğrencinin gelişme çizgisine göre ayarlanmalı ve öğrencinin geldiği aşama ile uyumlu olmalı ve onu desteklemelidir. Örneğin, hasta kayıtları hakkındaki eğitim, tıp öğrencisi bir miktar klinik deneyim kazandıktan sonra verilmeli, ama klinik eğitimlerinin ileri aşamalarında ve bu bilgiden yararlanmalarını engelleyecek kadar geç de verilmemelidir.

Var olan eğitim programlarına ek olarak lisans düzeyinde bir sağlık ve tıp bilişimi programına da gereksinim vardır. Öte yandan, bir ön lisans programı olarak var olan Tıbbi dokümantasyon ve sekreterlik, giderek önem kazanmakta, daha iyi eğitim görmüş, bilişim teknik ve metotlarını daha iyi kavramış elemanlara ihtiyaç vardır. Bundan dolayı bir Tıbbi dokümantasyon ve sekreterlik lisans programının açılmasında sonsuz yarar vardır.

Bilgi ve beceri alanları Eğitim Düzeyi

Tıp ve sağlık hizmetinde veri ve bilginin işlenmesi için metodoloji ve teknoloji.

Tıp bilişimine giriş: Tıp ve sağlık hizmetinde veri ve bilgilerin sistematik olarak işlenmesinin gerekliliğinin nedenleri, Kurumların yönetilmesinin ve hastaya yaklaşımın başarılı olması için kaliteli verinin önemi, Kurumsal bilgi stratejisi ve eğitilmiş personelin gerekliliği, veri toplama teknikleri ve sağlık alanında istatistiksel araştırma teknikleri Orta

Bilgi İşleme Araçlarının verimli kullanımı Temel

Bilgi Sistemlerinin genel özellikleri Temel

Bilgisayar okuryazarlığı: Dokümantasyon, internete erişim de dahil kişisel iletişim, basıma hazırlık, temel istatistik için hazırlanmış uygulama yazılımlarının kullanımı Orta

Bilgi okuryazarlığı: kütüphane sınıflandırması ve sağlıkla ilişkili sistematik terminolojiler ve bunların kodlanması, literatür tarama yöntemleri Orta

Doğru dokümantasyon ve sağlık verilerinin yönetimi ilkeleri: Sağlık ve tıp kodlama sistemlerinin yapılandırılması ve bunların temsil ilkeleri Temel

Elektronik Sağlık kayıtları Temel

Klinik rehberler: Bunları oluşturma ve kullanma, karar destek mekanizmaları için araçlar oluşturma Temel

Tele-tıp, sağlıkta elektronik ticaret Temel

İstatistiksel veri analizi Temel

Etik Değerlendirmeler Temel

Eğitimi destekleyen bilişim araçları: internet, WWW vb araçların kullanımı Temel

Bilişim/bilgisayar bilimleri, istatistik

Temel Kavramlar: Veri, bilgi, donanım, yazılım, bilgisayar, ağ, bilgi sistemleri, bilgi sistemleri yönetimi gibi temel bilgisayar terminolojisi Temel

Kişisel bilgisayar kullanımı: kelime işlem ve hesap tablosu yazılımlarının kullanılması, kullanımı kolay veritabanı sistemleri Orta

Diğer sağlık çalışanları ile elektronik iletişim, veri alışverişi Orta

Tablo 5: Sağlık branşlarından mezun olacak öğrenciler için tıp ve sağlık bilişimi ders içeriği.

4.4 Sağlık ve tıp bilişiminde lisans üstü eğitim

Bir yüksek lisans veya doktora (Ph. D.) unvanı verecek olan programların için sağlık ve tıp bilişiminin geniş kapsamlı, formal, metodolojik temellere dayalı olarak verilmesi gerekir.

Amaç, teori, özelleşmiş bilgi ve pratik becerileri içeren bilimsel nitelikte bir eğitim sağlamaktır. Programdan mezun olanlar, sağlık ve tıp bilişiminin araç ve yöntemlerini pratiğe yönelik uygulayabilecek, sağlık ve tıp bilişimi alanında araştırma ve yöntemsel ilerlemelere bağımsız olarak katılabilecektir. Yüksek lisans süresi en az bir yıl, tercihen iki yıl olmalıdır. Doktora (Ph. D.) ise ortalama üç yıl sürmelidir.

Yüksek lisans eğitiminde ele alınması önerilen konular tablo 6’da sunulmuştur.

Yüksek lisans eğitimi için, programda yer alan üç bilgi ve beceri alanının birbirine ağırlığı yaklaşık olarak tablo 7’de sunulduğu gibi olmalıdır.

Bilgi ve beceri alanları Teorik Düzey Pratik Düzey

(1) Tıp ve sağlık hizmetinde veri ve bilgiyi işleyecek yöntem ve teknoloji.

Tıp bilişimine giriş: Veri ve bilgilerin sistematik olarak işlenmesinin gerekliliğinin nedenleri, Kurumların yönetilmesinin ve hastaya yaklaşımın başarılı olması için kaliteli verinin önemi, Kurumsal bilgi stratejisi ve eğitilmiş personelin gerekliliği, veri toplama teknikleri ve sağlık alanında istatistiksel araştırma teknikleri Orta Orta

Bilgi İşleme Araçlarının verimli kullanımı Orta Orta

Bilgi Sistemleri Yönetimi, mimarileri, destek sağlayan hastane bilgi sistemleri ve muayenehane/uygulama bilgi sistemleri, hastalara ve halka destek sağlayacak bilgi sistemlerinin mimarileri ve örnekleri İleri Orta

Bilgisayar okuryazarlığı: Dokümantasyon, internete erişim de dahil kişisel iletişim, basıma hazırlık, temel istatistik için hazırlanmış uygulama yazılımlarının kullanımı Orta Orta

Bilgi okuryazarlığı: kütüphane sınıflandırması ve sağlıkla ilişkili sistematik terminolojiler ve bunların kodlanması, literatür tarama yöntemleri Temel Orta

Doğru dokümantasyon ve sağlık verilerinin yönetimi ilkeleri: Sağlık ve tıp kodlama sistemlerinin yapılandırılması ve bunların temsil ilkeleri İleri Orta

Elektronik Sağlık kayıtları : Türleri (CPR, EMR, EPR,EHR), yapıları, içerikleri, standartları, bileşenleri, kullanım-güvenlik-mahremiyet sorunları ve çözümleri İleri İleri

Klinik rehberler: Bunları oluşturma ve kullanma, karar destek mekanizmaları için araçlar oluşturma İleri İleri

Eylem değerlendirme ve kanıta dayalı eylemin ilkeleri Temel Temel

Tele-tıp, Sağlık bilgi ağları ve altyapısı, sağlıkta elektronik ticaret Orta Temel

İstatistiksel veri analizi İleri İleri

Tıbbi sinyallerin değerlendirilmesi, tıbbi görüntü işleme Orta –

Etik Değerlendirmeler Orta –

Sağlık ve tıp bilişiminde standartlar, Enformasyon modelleri Orta –

Eğitimi destekleyen bilişim araçları: internet, WWW vb araçların kullanımı Orta –

Diğer alanlar: Yapay zeka ve uzman sistemler,Tıbbi görüntü işleme, Biyoenformatik, Tıbbi fizik ve radyoterapi, Tıbbi robotbilim, Biyomedikal modelleme İsteğe bağlı

(2) Tıp ve Sağlık Bilimleri, Sağlık Sisteminin Yapısı

İnsan organizması fonksiyonları ve biyolojik bilimlerin temelleri (anatomi, fizyoloji, mikrobiyoloji ve dahiliye, cerrahi gibi klinik bilimler) Orta –

Sağlık bileşenlerinin temelleri ve sağlığın değerlendirilmesi Fizyolojik, sosyolojik, psikolojik, beslenme ile ilgili, duygulanımsal, çevresel, kültürel, ruhsal açılardan Orta –

Tanı ve tedavi stratejileri Orta Temel

Sağlık sisteminin yapısı Orta –

Sağlık işletmesi, sağlık ekonomisi, sağlıkta kalite ve kaynak yönetimi, halk sağlığı hizmetleri ve ölçümleri Orta Temel

(3) Bilişim/bilgisayar bilimleri, istatistik

Temel Kavramlar: Veri, bilgi, donanım, yazılım, bilgisayar, ağ, bilgi sistemleri, bilgi sistemleri yönetimi gibi temel bilgisayar terminolojisi İleri İleri

Bilgisayar ağları Temel Temel

Kişisel bilgisayar kullanımı: kelime işlem ve hesap tablosu yazılımlarının kullanılması, kullanımı kolay veritabanı sistemleri Orta İleri

Diğer sağlık çalışanları ile elektronik iletişim, veri alışverişi Orta İleri

Veritabanları, veritabanı yönetim sistemleri Temel Temel

Programlama dilleri Temel Temel

Bilişim/bilgisayar bilimi uygulamalarının yöntemleri, yazılım mühendisliği, bilgi ve sistem modelleme araçları, bilgi sistemleri teorisi ve pratiği, karara destek, bilgi mühendisliği, bilgisayar ağları, telekomünikasyon, insan-bilgisayar arayüzü ile ilgili genel kavramlar, bilgi işlemenin bilişsel yönleri Temel Temel

Değişim yönetimi: ilkeleri, terminolojisi ve proje yönetimi metodolojisi İleri Orta

Çözümleme, mantık, sayısal matematik, olasılık teorisi ve istatistik Temel –

Biyometri, çalışma planlama ve değerlendirme metotları Temel Temel

Diğer: Bilişim/bilgisayar bilimi yöntem teorileri, sanal gerçeklik, çokluortam vb. İsteğe bağlı

Tablo 6: Yüksek lisans öğrencileri için öneri