ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI HAKKINDA BAŞBAKANLIK GENELGESI

ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI HAKKINDA BAŞBAKANLIK GENELGESI

Başbakanlıktan:

Konu:Ulusal Tütün Kontrol Programı

GENELGE

2006/29

Resmi Gazete: 7 EKIM 2006-26312

Tütün kullanımı, çok yaygın bir bağımlılık çeşidi olmasının yanı sıra, tütün ve dumanında bulunan maddelerin insan sağlığı üzerine yaptığı olumsuz etkiler nedeniyle dünyanın ve ülkemizin en önemli ve önlenebilir halk sağlığı sorunlarından biridir.

Sigara kullanımı pek çok öldürücü hastalığın meydana gelmesine yol açmaktadır. 2005 yılında dünyada sigaraya bağlı hastalıklardan yaklaşık 5 milyon kişi, ülkemizde ise 100.000 kişi hayatını kaybederken, bu sayının 2030 yılına kadar her yıl dünyada 10 milyon kişiye, ülkemizde ise 240.000 kişiye yükseleceği tahmin edilmektedir.

Tütün kullanımının giderek artmasına, dünya çapında insan sağlığını tehdit edebilecek boyutlara ulaşmasına ve tütün şirketleri tarafından pazar oluşturma stratejilerine karşı geliştirilen ve bu konudaki ilk uluslararası anlaşma özelliğini taşıyan “Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi”, 21 Mayıs 2003 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’nün 56. Dünya Sağlık Asamblesinde kabul edilmiştir. Mezkûr Sözleşme, 5261 sayılı Kanun ile ülkemiz tarafından da kabul edilmiş ve 30 Kasım 2004 tarihli ve 25656 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

“Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi” kapsamında yapılacak çalışmaların planlanması ve ülkemizde sigara tüketiminin kontrol altına alınarak vatandaşlarımızın, özellikle gençlerimizin korunması amacıyla Sağlık Bakanlığınca 2006 – 2010 yıllarını kapsayacak şekilde bir “ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI” hazırlanmıştır. Genelge ekinde yer alan ve Sağlık Bakanlığının “www.saglik.gov.tr” internet adresinde yayımlanan Programın temel hedefi, 2010 yılına kadar ülkemizde 15 yaş üzerinde sigara içmeyenlerin oranını % 80’in üzerine çıkarmak, 15 yaş altında ise % 100’e yakın olmasını sağlamaktır.

Ilgili bakanlıklar, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerinin işbirliği ile hazırlanmış bulunan Ulusal Tütün Kontrol Programında hedef ve stratejiler ile bunların yerine getirilmesinden sorumlu kamu kurum ve kuruluşları belirlenmiştir. Mezkûr program doğrultusunda, kamu kurum ve kuruluşlarınca yerine getirilmesi gereken görevler ile Programın uygulanması konusunda ihtiyaç duyulacak her türlü katkı Sağlık Bakanlığınca sağlanacaktır. Bütün kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerinin bilgilendirilmesi amacıyla Sağlık Bakanlığı tarafından bilgilendirme ve işbirliği toplantıları düzenlenecek, uygulamalar anılan Bakanlıkça yakından takip edilecektir.

Ulusal Tütün Kontrol Programının uygulanması ve planda yer alan görevlerin yerine getirilmesi konusunda tüm kamu kurum ve kuruluşlarınca gereken dikkat ve hassasiyetin gösterilmesini önemle rica ederim.

RecepTayyip ERDOĞAN

Başbakan

T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI

TEMEL SAĞLIK HIZMETLERI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI

AĞUSTOS 2006 – ANKARA

ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI

A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler

A.1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim

A.1.1. Tanımlar ve Mevcut Durum

Ülkemizde gerek yaygın ve örgün eğitim kurumları tarafından gerekse medya ve özel kurum ve kuruluşlar yolu ile çeşitli konularda toplumu bilgilendirme programları yapılmaktadır. Ancak, tütün ve tütün ürünleri ile mücadele kapsamında yapılan eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları yetersizdir, etkinliği bilinmemektedir ve çoğunlukla bölgesel düzeyde ve birbirinden kopuk olarak yürütülmektedir. Amerika Hastalıkları Önleme Merkezi (CDC) ve Dünya Sağlık Örgüt (WHO) ile işbirliği içerisinde 2003 yılında gerçekleştirilen Küresel Gençlik Tütün Araştırması (GYTS)’na göre her 10 öğrenciden yalnızca 5’ine okuldaki derslerde sigaranın zararlarının öğretildiğini belirtilmiştir. Bilgilendirme konusunda yapılan çalışmalarda, ölçme-değerlendirme süreçlerinde önemli eksiklikler mevcuttur. Bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarında en etkin araçların başında gelen medya, üzerine düşen görevi yeterince yapmamakta tersine film ve dizilerde sigara içmeyi özendirici sahneler yer almaktadır. Ayrıca sektörler içi ve sektörler

arası eğitimsel işbirlikleri yeterli değildir. Örgün ve yaygın eğitimin tütün ve tütün ürünleriyle mücadele konusunda belirli bir politikası yoktur. Tütün ve tütün mamullerinin zararları konusundaki müfredat yetersizdir. Toplumda rol modeli özelliği olan bireyler (ebeveynler, sanatçılar, politikacılar, öğretmenler, sporcular, sağlık çalışanları, din görevlileri v.b.) tütün ürünleri ile mücadele konusunda kendi rollerinin farkında değillerdir. Türkiye’de özellikle kadınlar arasında sigara içme sıklığı geçmiş yıllara göre artmaktadır. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’na göre kadınların sigara içme oranı 1998 yılında % 18 iken, 2003 yılında % 28’e çıkmıştır. Aynı kaynağa göre, lise ve üzerinde öğrenimli kadınların % 43.9’u sigara içmekte iken, lise altı öğrenimli olanlarda bu oran % 18.4’tür.

A.1.2. Hedef

2010 yılına kadar toplumun % 90’ında sigara karşıtı bir tutum oluşturmak.

A.1.3.Amaç

Ulusal Tütün Kontrol Programının kabulünü ve uygulanmasını her düzeyde kolaylaştırmak için tütün ve tütün ürünlerinin sağlık, ekonomik ve sosyal açıdan zararları konusunda halkın bilgilendirilmesi, eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi.

A.1.4.Stratejiler

1.Tütün ve tütün mamulleri kullanımı ile mücadele konusunda örgün ve yaygın eğitim politikalarının geliştirilmesi ve uygulanması; (Eğitim politikaları sürdürülebilir, bilinçli, standart, bilimsel verilere dayalı olmalı, çağdaş, interaktif ve ilgi çekici eğitim yöntemleri geliştirilmeli, bu programın ve yöntemlerin hazırlanmasında uzman kişiler – psikiyatrist, psikolog, pedagog, eğitim bilimciler, ..v.b. – ile bizzat çocuklar ve gençler- akran eğitimi- yer almalı, çocuk ve gençlerin ruhsal, bedensel ve zihinsel özelliklerinin yaşa göre farklılıklar gösterdiği göz önüne alınarak eğitim programları ilköğretim, lise ve üniversite gençliğine yönelik olarak ayrı ayrı hazırlanmalı, öncelikli olarak eğitici yetiştiren kurumlarda uygulamaya başlanmalı ve örgün eğitim müfredatında yer alması sağlanmalıdır. Okula gitmeyen, eğitimini yarım bırakan, çalışan, sokakta yaşayan çocuklara farklı yaklaşımlar getirilmeli, hedef kitlelere verilecek mesaj ve eğitimler bu özellikler göz önüne alınarak hazırlanmalıdır).

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı

2. Tütün mamullerinin tüketiminin itibar düşürücü olumsuz bir davranış olduğu mesajının topluma verilmesi, tütün mamulleriyle ilgili tüm alanlarda çarpıcı görsel temalar kullanılmasının yaygınlaştırılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Sivil Toplum Örgütleri

3.Tütün endüstrisinin geçmişten günümüze uygulamaları ile ilgili bilgilerin toplumun paylaşımına açılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü Içkiler Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK)

4.Başta toplumda rol modeli olduğu veya önemli etkisi olduğu bilinen meslek grupları (eğitimciler, sanatçılar, sporcular, sağlık ve medya çalışanları, politikacılar, din adamları, vb) olmak üzere tüm hedef gruplarına yönelik geniş tabanlı eğitim materyalleri (web sitesi, broşür, afiş, kitap vs.) geliştirerek bilgilendirme ve bilinç düzeylerinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

5. Kurum yöneticileri ve yetkilileri ile işyerleri sorumlularının, tütün mamullerinin zararları ile kapalı mekânlarda tütün mamullerinin içilmemesi konusunda bilinçlenmesinin sağlanması. Bu konuda işyeri sahibi veya işletmecisini, o iş yerinde tütün ürünlerinin içilmemesi ve burada çalışan kişilerin kendi rızası dışında tütün dumanına maruz bırakılmama hakkının gözetilmesi hususunda mesul kılmaya yönelik olarak mevzuat hazırlanması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

6.Medyanın yapılan bilinçlendirme çalışmalarına aktif olarak katılımının sağlanması, bu çalışmalara toplumu etkileyen model kişilerin katılımının sağlanması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Devlet Bakanlığı, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK)

7.Belediyeler ve sivil toplum örgütleri tarafından yetişkinlere yönelik yapılan her türlü eğitim faaliyetine ek olarak konu ile ilgili bilinçlendirme çalışması yapılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Içişleri Bakanlığı

8.Ilgili kamu kurumlarının ve STÖ (Sivil Toplum Örgütleri) nin tamamının tütün mücadelesi konusundaki rolleri ile ilgili olarak bilinçlendirilmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

9.Belirlenen eğitim politikalarını uygulamak üzere ilgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliği içinde ortak eğitim çalışmalarının yürütülmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

10.Sürdürülen bilgilendirme/bilinçlendirme eğitim kampanyalarının etkinliğinin düzenli olarak izlenmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

A.2. Sigarayı Bırakma

A.2.1. Tanımlar ve Mevcut Durum

Tanımlar;

Bırakma Oranı: Sigarayı bırakmış olanlar / (Içmekte olanlar + Bırakmış olanlar)

Sigara/Tütün Bırakma: Tüm tütün ürünlerinin kullanımının bırakılması.

Ülkemizde sigara içme prevalansı çok yüksektir. Erkek nüfusta % 50’nin üzerinde olan, kadın nüfusta % 30’a yaklaşan prevalans yüksekliğinin nedenlerinden birisi de bırakma oranlarının düşük olmasıdır. Ülkemiz için tüm nüfusu yansıtan bırakma oranı belli değildir. Sigarayı bırakmış olanların oranı yerel çalışmalara göre % 20 civarındadır. Sigaranın bırakılmasıyla bırakan kişinin sağlayacağı sağlık yararı çok önemlidir. Bırakma ne kadar erken gerçekleşirse, bu yarar o ölçüde artmaktadır. Bu yarar ömür süresiyle, yaşam kalitesiyle, sigarayla bağlantılı hastalıklar ve ölümlerle ilgilidir. Erişkin nüfusta bırakma oranlarının yükseltilmesiyle sağlanacak yarar sadece bırakanlarla sınırlı kalmaz, sigarayla bağlantılı normları etkileme, erişkinlerin gençler için yanlış rol modeli olmalarını önleme gibi mekanizmalarla sigaraya başlamayı azaltıcı bir katkı da sağlar. Sigarayı bırakma çabası, güçlü bir bağımlılık söz konusu olduğu için, gerekli desteklerin yokluğunda genellikle başarısızlıkla sonlanmaktadır.

Bu konuda yetişmiş insan gücünün, ilaç ve diğer desteklerin devreye girmesi halinde başarı şansı önemli ölçüde artmaktadır. Sigara bıraktırma hizmetinin maliyet etkin bir hizmet olduğu, hatta maliyet etkinlik yönünden hipertansiyona yönelik hizmetle karşılaştırıldığında eşit yararlılık düzeyi için daha az maliyet gerektirdiği gösterilmiştir. Ülkemizde sigaranın bırakılması konusunda önemli bir sağlık hizmeti açığı vardır. Bırakmada kullanılan ilaçları bulma ve satın alma zorluğu vardır. Sağlık hizmetinin sunumu (hekim, hemşire, diş hekimi, psikolog, vs) sırasında sigara kullanımı sorgulanmamaktadır. Sorgulansa da müdahale edilmemektedir. Klinisyenlerin yaklaşımında önemli bir değişime gereksinim vardır. Sigara içme prevalansı sağlık personelinde de yüksektir. Sigara içen klinisyenlerin, sigara sorununa müdahalede, gerek isteklilik gerekse etkin müdahale açısından daha başarısız olduğu bildirilmiştir. Bırakma motivasyonunu yaratmayı hedefleyen kitlesel iletişim etkinlikleri yetersizdir. Bırakma çabasını

başarısızlığa götürecek durumlar sık yaşanmaktadır. Ev, çalışma, eğlenme ortamlarında sigara içimi yaygındır. Sigara içme görüntüleri, TV dizilerinde, filmlerde, tiyatrolarda ve medyada yaygın olarak yer almaktadır. Küresel Gençlik Tütün Araştırması (GYTS)’na göre her 10 öğrenciden 6’sı TV’de sigara karşıtı mesajlar görürken, 5’i sigara reklâmlarıyla karşılaşmaktadır. Her 10 öğrenciden 4’ü reklâm panolarında sigara-karşıtı mesajları, 3’ü sigara reklâmlarını gördüklerini belirtiyor. Her 10 öğrenciden 4’ü gazete ve dergilerde sigara-karşıtı mesajları, yaklaşık 3’ü sigara reklâmlarını gördüklerini söylemişlerdir.Ülkemizde sigara bırakma hizmetinin kötü kullanımı vardır. Bilimsel kanıta dayalı olmayan (etkisi olmayan veya etkisi kanıtlanmamış) bırakma hizmeti sunulması yoluyla bireyler yanıltılmaktadır.

A.2.2. Amaç

Sigarayı bırakmanın yaygınlaştırılması, tütün bağımlılığının tedavisinde ve tekrar başlamanın önlenmesinde başarı oranının yükseltilmesi.

A.2.3. Hedefler

1.2007 yılına kadar toplumda sigara bırakma oranını tespit etmek.

2.2010 yılına kadar toplumda sigara bırakma oranını % 40’ın üzerine çıkarmak.

3.2008 yılı sonuna kadar sağlık personelinde bırakma oranlarını %50’nin üzerine çıkarmak.

4.2010 yılına kadar öğretmenler, din adamları ve yönetici, görevle bağlantılı meslek mensuplarında sigara bırakma oranlarının % 50’nin üzerine çıkarmak.

5.2008 yılına kadar hamilelik döneminde sigarayı bırakmış olma oranının % 90’nın üzerine çıkarmak.

A.2.4.Stratejiler

1.Düzenli olarak yapılan “Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması”na sigara içme/bırakma oranları konularında soru eklenmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

2.Sağlık personelinin ve psikolojik danışmanların mezuniyet öncesi eğitiminde, nikotin bağımlılığı nörobiyolojisi, bıraktırma teknikleri ve tütün kontrolü konusunda standart eğitimin, çekirdek eğitim programlarında yer alması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Milli Eğitim Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK)

3.Birinci basamak dâhil tüm klinik karşılaşmalarda kısa klinisyen müdahalesinin yer alması için (tanı, tıbbi öneriler, tedaviler) düzenleme yapılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

4.Nikotin bağımlılığı tedavisinde kullanılan ilaçların kolay ulaşılabilirliğinin sağlanması ve Ülkemizde bulunmayanların kullanıma sunulması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

5.Okul ve işyerlerinde sigara içenlerin saptanarak bırakmaları için motivasyon ve destekleme programların başlatılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Milli Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

6.Sigara ve tütün mamulleri paketlerinde kullanıcıyı ciddi nitelikte caydırıcı resim ve ibarelerin kullanılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

TAPDK

7.Sigarayı bırakmak isteyenlerin telefonla dahi ulaşabileceği, bırakma motivasyonunu artıracak, bırakma desteği sağlayacak, örgütlenmenin sağlanması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

8.Düzenli aralarla, toplumun geneline ve özel gruplara (Sağlık personeli, öğretmenler, din adamları) yönelik kitlesel bırakma kampanyalarının düzenlenmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

9.Üreme sağlığı, kanser, verem savaş gibi ulusal sağlık programlarında sigara bırakma uygulamalarının yer alması ve ilgili programlar arasında eşgüdümün sağlanması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

10.Bilimsel kanıta dayalı olmayan sigara bırakma hizmetlerinin sunumunun engellenmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

11.Sigara bırakma konusunda yaş, cinsiyet, vb. özellikler ile gençler ve gebe kadınlar gibi özellikli hedef gruplarına yönelik eğitim programlarının yaygınlaştırılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

12.Sigara bırakma konusunda mevcut durumun ve program uygulamalarında başarının tespiti için düzenli araştırmalar yapılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

13.Sigara bırakma uygulamalarının etkinliğinin düzenli izlenmesi ve bu uygulamaların izlenmesine olanak sağlayacak birimlerin güçlendirilmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

A.3. Fiyat ve Vergilendirme

A.3.1.Tanımlar ve Mevcut Durum

Türkiye’de yıllık tütün mamulü (sigara) tüketimi 5,5 milyar paket dolayındadır. Nüfusu Türkiye nüfusuna benzer ülkelerden Ingiltere’de yılda 3.7 milyar, Almanya’da 7.1 milyar, Fransa’da 4 milyar paket dolayında sigara tüketilmektedir. Türkiye’de sigara üzerindeki vergi yükü ortalaması (ÖTV+KDV) % 73.25’tir. Uluslararası deneyimler tütün mamullerine olan talebin azaltılmasında, tütün mamulleri fiyatının artırılmasının çok etkili olduğunu göstermektedir. Vergi artırımı yolu ile tütün mamullerinin fiyatının artırılması, özellikle gençler ve düşük gelir gurupları arasında bu ürünlerin tüketiminde azalmaya yol açmakta, kamu gelirlerinde ise artış sağlamaktadır. Dünya Bankası verilerine göre sigara fiyatlarındaki % 10’luk artış tüketimde % 4 oranında azalmaya yol açmaktadır. Bu değişim yüksek gelirli ülkelerde % 2,5-5, orta ve düşük gelirli ülkelerde de % 5-10 arasında olmaktadır. Ülkemizde 2002 yılında yapılmış olan bir çalışmada 1960-2000 yılları arasında sigara fiyatındaki % 10’luk artışın tüketimde % 2 oranında

azalmaya yol açtığı bulunmuştur. Gümrüksüz satış mağazalarında gelen yolculara tütün ve tütün mamullerinin vergisiz satışı, tüketimi artırıcı etki yapmaktadır.

A.3.2. Amaç

Tütün ürünleri üzerindeki vergi yükünü “yasa dışı ticareti özendirmeyecek oranda” artırarak tütün ürünlerinin fiyatının artırılması ve bu yolla tütün ürünlerine olan talebin azaltılmasıdır.

A.3.3. Hedefler

Türkiye’de sigara üzerindeki vergi yükünü 2010 yılına kadar % 80’nin üzerine çıkarmak. (Sigara fiyatlarının tüketimi caydırıcı biçimde artırılması)

A.3.4.Stratejiler

1.Özel Tüketim Vergisinin hem oransal hem de maktu olarak artırılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Maliye Bakanlığı

2.Yapılacak vergi düzenlemelerinin vergi gelir kaybına yol açmayacak ve yasadışı ticareti özendirmeyecek şekilde hazırlanması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Maliye Bakanlığı, Içişleri Bakanlığı

3.Tütün ürünlerine uygulanan fiyat ve vergilendirilme uygulamasının diğer tütün mamulleri ile ikame etme imkânı bırakmayacak şekilde düzenlenmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Maliye Bakanlığı

4.Yurt içine girişte gümrüksüz satış mağazalarından tütün mamullerinin vergisiz satışına sınırlama getirilmesi, denetim ve kontrollerin arttırılması için düzenlemelerin yapılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Maliye Bakanlığı

A.4.Çevresel Tütün Dumanı (Pasif Içicilik)

A.4.1.Tanımlar ve Mevcut Durum

Çevresel tütün dumanına maruziyet / Pasif maruziyet (içicilik): Başkalarının içtiği tütün ve tütün mamullerinden dolayı kişinin kendi rızası dışında tütün içeriğine maruz kalması durumudur. Ayrıca annenin aktif veya pasif içimine bağlı olarak fetusun tütün içeriğine maruz kalması da pasif maruziyet olarak tanımlanmaktadır. Pasif maruziyetin ölüm, hastalık ve sakatlıklara yol açtığı bilimsel olarak kanıtlanmış olmakla birlikte sağlık riskleri, toplumun çoğunluğu tarafından bilinmemektedir. Türkiye’de pasif maruziyet konusunda ülkeyi temsil eden yeterli bilimsel veri yoktur. 2003 yılı Türkiye Küresel Gençlik Tütün Araştırması (GYTS) sonuçlarına göre; çalışmaya katılanların % 89’u evde, % 90’ı halka açık alanlarda pasif maruziyete uğramaktadır. Halka açık alanlarda özellikle kamu kurum ve kuruluşları, eğitim kurumları, özel ve tüzel iş yerleri, toplu taşıma araçları, lokanta, bar, pastane, kafe, kıraathane, kulüpler, alışveriş merkezleri, oteller ve diğer konaklama tesisleri, kültür hizmeti veren yerler,

otobüs, tren, havaalanı terminalleri, spor alanlarında pasif maruziyet yaygındır. Içmeyenlerin başta çocuklar olmak üzere pasif maruziyetten korunması için güçlü düzenlemelerin uygulanmasına ihtiyaç vardır.

A.4.2.Amaç

Pasif maruziyetin kanser etkeni olarak kabul edilerek tütün ve tütün mamulleri kullanmadığı halde pasif maruziyet nedeniyle risk altında olan kişi ve toplumların sağlığını koruma altına almak.

A.4.3.Hedefler

1.2008 yılına kadar “pasif maruziyetin aktif içicilik kadar sağlığa zararlı” olduğu bilgisini toplum geneline yaymak.

2.2010 yılına kadar gebe ve çocukların pasif maruziyete uğramalarını önlemek.

3.2006 yılı sonuna kadar kamu hizmet binalarının kapalı alanlarında tütün mamulü tüketiminin tamamen engellenmesi.

A.4.4.Stratejiler

1.Pasif maruziyet konusunda verilerin saptanması ve düzenli olarak izlenmesi için “Küresel Gençlik ve Tütün Araştırması” dahil ulusal ölçekli araştırmalar yapılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı, Türkiye Istatistik Kurumu

2.Pasif maruziyetin sağlık riskleri konusunda halkın yaygın ve örgün eğitimler yolu ile düzenli bilinçlendirilmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı

3.Iş yerlerinde, eğitim-öğretim kurumlarında, sağlık kuruluşlarında, toplu taşıma araçları ve bekleme salonlarında, kültür hizmeti veren yerler, lokanta, bar, alışveriş merkezleri ve spor salonları ile okul bahçelerinde pasif maruziyetin tümüyle engellenmesi için yasal düzenlemelerin uygulanması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı, Içişleri Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı

4.Birinci basamak sağlık kuruluşlarında pasif maruziyetin sorgulanması ve özellikle risk grupları başta olmak üzere (çocuk, gebe, yaşlılar) tüm başvuranlara korunmanın anlatılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

5.Eğitim ve sağlık kurumları başta olmak üzere tüm kurumlarda kademeli olarak pasif içicilikle ilgili hizmet içi eğitimlerin yapılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı

6.Kamuya ait kapalı ve açık alanlarda tütün kullanımın engellenmesi amacıyla, uygulayıcı, görevli ve denetleyici kişi, kurum ve kuruluşların açık bir şekilde belirtilmesini sağlamak amacıyla gerekli yasal düzenlemelerin yapılması.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

7.Pasif maruziyet ile ilgili şikâyetlerin takip edilmesi ve haklarının korunması için örgütlenmenin güçlendirilmesi.

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Içişleri Bakanlığı

8.Sigara içmeye tahsis edilen odaların oluşturulması yönünde 4207 sayılı Kanunun 2. maddesinde belirtilen hükümler gereği genelgelerin çıkarılarak uygulanmaya konması ve gerekli denetimlerin yapılması

Ilgili Kurum ve Kuruluş(lar)

Sağlık Bakanlığı

A.5. Reklâm, Promosyon ve Sponsorluk

A.5.1.Tanımlar ve Mevcut Durum

Tanımlar

Reklam ve promosyon: Bir tütün mamulünü veya tütün kullanımını özendirmeyi doğrudan veya dolaylı yoldan sağlamak amacıyla yapılan her türlü iletişim, tavsiye veya eylem.

Sponsorluk: Bir tütün mamulünü veya tütün kullanımının doğrudan veya dolaylı yoldan tanıtımı, amacı, etkisi veya benzer etkisi olan her türlü olay, faaliyet ya da bireye katkıda bulunma.

Medya dahil olmak üzere doğrudan ya da dolaylı her tür reklam, promosyon ve sponsorluğun yasaklanması, hem tütün tüketiminde azalmaya (Dünya Bankası verilerine göre % 7) yol açmakta hem de tütün kullanımının sosyal bir olgu olarak özellikle gençler arasında kabul görmesini engellemektedir. Türkiye’de bu konudaki çalışmalar aşağıdaki mevzuat çerçevesinde yürütülmektedir:

a.4207 sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun

b.4733 Sayılı Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol Işletmeleri Genel Müdürlüğünün Yeniden Yapılandırılması ile Tütün ve Tütün Mamullerinin Üretimine Iç ve Dış Alım ve Satımına, 4046 Sayılı Kanunda ve 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

c.5261 sayılı Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi’nin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun

d.Tütün Mamullerinin Nihai Satış Noktalarında Sergilenmesine ve Satış Yerlerine Ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ

e.Tütün Mamulleri, Alkol ve Alkollü Içkilerin Toptan ve Perakende Satışı Ile Satış Belgelerine Ilişkin Yönetmelik

f.Tütün Mamulleriyle Ilgili Olarak Basın Yayın Organlarında Fiyat Duyurusu Mahiyetinde Ilan Yayımlanamayacağına Ilişkin Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü Içkiler Piyasası Düzenleme Kurulu Kararı.

Yapılan bu yasal düzenlemelerde sponsorluk konusu yeterince açıklanmamıştır. Yasak olmasına rağmen gizli veya dolaylı reklâmlar devam etmektedir. Sınır ötesi reklâmlar yaygındır ve bunların girişi ve önlenmesi konusunda denetleme yoktur. Insani yardım ve proje sponsorlukları, sigara ve firma reklâmı aracı olarak kullanılmaktadır (depremzedelere yardım, arkeolojik kazılara sponsorluk sağlanması vs. ).

A.5.2.Amaç

Tütün mamulleri ile ilgili her türlü reklam, promosyon ve sponsorluk faaliyetlerinin önlenmesi.

A.5.3.Hedefler

1.2007 yılına kadar, sigara ve diğer tütün mamullerinin marka ve firma reklamına aracı olacak her türlü reklam, sponsorluk ve promosyon ihlallerini sıfıra indirmek.

2.2007 yılına kadar idari ve adli yaptırımları etkili, adil ve caydırıcı hale getirmek.

A.5.4.Stratejiler