SARS NEDİR?

Dünya Sağlık Örgütü’nün ‘dünya çapında bir sağlık tehdidi’ olarak ilan ettiği, akut solunum yolu yetersizliği sendromu (SARS=Severe Acute Respiratory Syndrome) adı verilen gizemli hastalık, nedenini belirleyerek yayılmasını kontrol etmeye ve hayat kurtarmaya çalışan araştırmacıların aklını karıştırıyor.

CDC’de (Centers for Disease Control and Prevention) ve başka laboratuvarlardaki bilim adamları SARS hastalarında bundan önce bilinmeyen bir koronavirüs tespit ettiler. Yeni koronavirüs SARS’ın nedeni konusunda hala önde gelen varsayım olsa da, olası nedenler arasında yer alabilecek, başka virüsler de hala araştırılıyor. SARS yakın zamanda Asya’da, Kuzey Amerika’da ve Avrupa’da görüldüğü bildirilen bir solunum yolları rahatsızlığıdır.

Akut solunum yolu yetersizliği sendromunun (SARS) en önemli belirtisi genellikle ateşle başlıyor . (38 derecenin üzerinde). Ateşe zaman zaman titreme ya da baş ağrısı, genel bir rahatsızlık hissi ve vücutta ağrılar da dahil olmak üzere başka belirtiler eşlik ediyor.

Coronavirüs nedir?

Coronavirüsler mikroskopta bakıldığında hale ya da tacı andıran bir görünüme sahip olan virüs gruplarıdır. İnsanlarda hafiften, orta ve üstü ağırlığa uzanan solunum yolu rahatsızlıklarının yaygın nedeni olan bu virüsler, hayvanlarda ise mide ve bağırsak, karaciğer ve sinir sistemi hastalıklarıyla ilişkilendiriliyor. Coronavirüsler dış ortamda üç saat gibi uzun bir süre boyunca hayatta kalabiliyorlar.

Belirtileri Nelerdir?

Hastalığın kuluçka süresi 2-7 gündür. On güne uzayabilir.

Belirtiler

Ateş

Kuru öksürük

Nefes darlığı

Solunum zorluğu

Hipoksi, radyolojik pnomoni bulguları

Akut solunum sıkıntısı sendromu varlığı olanlarda on gün içinde şüpheli bölgeye seyahat öyküsü bulunması, titreme, baş ağrısı, boğaz ağrısı, halsizlik, ateşle beraber ishal, üç ila yedi gün sonra alt solunum yolu fazı başlar. Akciğer filmi ateşli dönemde normaldir. Solunumsal fazda yamalı interstisyel gölge ve konsolidasyon görülüyor.

Lenfosit azalır. Lökopeni, trombositopeni, kreatinin fosfokinaz yüksekliği, Karaciğer transaminazları artışı görülür. Hastalığın şiddeti hafiften ağıra kadar değişir. %80-90 olgu 6-7 günde düzelir. Olguların %10-20’sinde ntübasyon ve mekanik ventilasyon gerekebilir.

Nasıl bulaşır?

SARS’ın temel yayılma yolu, damlacıkların aktarılması. Yani SARS hastası olan biri öksürerek ya da hapşırarak havaya damlacıklar saçması ve başka birinin onları soluması yoluyla yayılıyor. SARS’ın hava yoluyla ya da virüsün bulaştığı nesnelerden daha geniş çapta yayılması mümkün olabiliyor.

Bugüne kadar gelen bilgilere göre, bu insanların ateş ya da öksürme gibi belirtiler sergilemeye başladıkları zaman, hastalığı bulaştırma olasılıkları en yüksektir. Öte yandan, SARS hastalarının, semptomların başlamasından ne kadar zaman önce ya da sonra, hastalığı diğerlerine bulaştırdıkları bilinmemektedir.

Temaslıların çoğunda hastalık gelişmiyor. Çok azında aynı hastalık gelişiyor ancak hastalara bakan sağlık çalışanlarındada hastalık belirtilerinin görüldüğü bildirildi.

Şüpheli ya da hasta olanlar maske takmalıdır.

Öksürürken ağzını örtmelidir.

Hasta eşyalarına ve kullanılan tıbbi aletlere dezenfeksiyon uygulanmalıdır.

Hasta ile temas edenler ellerini iyice yıkamalıdır.

Eldiven kullanılsa bile eller sabunlu su ile yıkanmalıdır.

El temiz olsa bile alkolle ovulmalıdır.

Hasta ile ilgilenen personel göz koruması, önlük, maske kullanmalıdır.

Hasta izole edilmelidir. Hastalık düzeldikten sonra 10 güne kadar.

Hasta naklinde hasta ve personel maske kullanmalıdır.

Hasta odalarının havası ana sisiteme verilmemelidir.

Kapalı kapılı ve negatif basınçlı odalar olmalı.

Özel bir sistem yoksa havalandırma cam açılarak yapılmalı.

Hastaların bakıldığı yer ve personel ayrılmalıdır.

Tek kullanımlık ekipman kullanılmalıdır.

On gün için hastayla teması olup yukardaki şikayetleri başlayanlar (Hasta yakınları ve bakan sağlıkçılar) on gün işten ayrılıp toplu temastan uzak tutulmalıdır.

Hasta uçakla nakledildiyse uçuş sonrası dezenfeksiyon uygulanmalıdır.

Hasta materyallerini incelyen laboratuvar personelinede tam koruma uygulamalıdır.

Hastalıklı bölgelerden uçakla gelen yolcular taranmalıdır.

Yolcular bu hastalık konusunda bilgilendirilmeli.

SARS’tan korunmak için ne yapmalısınız?

Hastalık, akut solunum yolu yetersizliği sendromu (SARS) hastası olan birinin öksürerek ya da hapşırarak havaya damlacıklar saçması ve başka birinin onları soluması yoluyla yayılır. SARS’ın hava yoluyla ya da virüsün bulaştığı nesnelerden daha geniş çapta yayılması mümkün.

Merkezi ABD’de bulunan sağlık kuruluşu CDC (Communicable Disease Center – Bulaşıcı Hastalıklar Merkezi) hastalığın yakın temas halinde bulunulan kişilere ya da iyileşmekte olan SARS hastalarıyla ilgilenen sağlık görevlilerine bulaşmasını denetlemek amacıyla, solunum yollarındaki belirtilerin ve ateşin geçmesinden en az on gün sonra, aşağıdaki güvenlik önlemlerinin alınmasını tavsiye ediyor:

SARS hastaları ev dışındaki etkileşimlerini sınırlamalılar, işe, okula, evin dışındaki günlük bakım birimlerine ya da başka kamusal alanlara gitmemeliler.

Bu on günlük süre boyunca, SARS hastasının bulunduğu ailenin bütün fertleri ellerin sık sık yıkanması ya da alkol bazlı temizleyicilerin kullanılması gibi, el hijyeni ile ilgili tavsiyelere büyük bir dikkatle uymalılar.

Her SARS hastası öksürmeden ya da hapşurmadan önce ağzını ve burnunu mendille kapamalıdır. Mümkünse, SARS’ı atlatmakta olan hasta virüsün bulunmadığı insanlarla yakın temas halindeyken ameliyat maskesi takmalıdır. Hasta ameliyat maskesi takamıyorsa, evdeki diğer insanlar hastayla yakın temas halindeyken maske takmalılar.

SARS hastasının vücudundan çıkan sıvılarla gerçekleşecek her türlü temasta, bir kez kullanılıp atılan eldivenler tercih edilmelidir. Öte yandan, vücut sıvılarıyla teması gerektiren faaliyetlerin hemen ardından, eldivenler çıkarılarak atılmalı, eller yıkanmalıdır. Eldivenler yeniden kullanılmamalı, gerçek el hijyeninin yerine geçecekleri düşünülmemelidir.

SARS hastaları ailenin öbür fertleriyle yemek araç-gereçlerini, havlularını paylaşmaktan, onlarla birlikte yatmaktan kaçınmalıdır; bununla birlikte, bu eşyalar su ya da sıcak sabunla yıkanmak veya çamaşır makinesine atmak gibi rutin temizliklerden sonra kullanılabilir.

Ailenin diğer fertlerinin, ateş ya da solunum yolu rahatsızlıkları gibi SARS belirtileri göstermedikleri sürece, dışarıdaki faaliyetlerini sınırlamalarına gerek yoktur.

CDC’de görevli bir seyahat danışmanı kıta Çin’i, Hong Kong, Hanoi, Vietnam ya da Singapur’a, gerekli olmayan bir seyahat yapmayı planlayan kişilerin, seyahatlerini bir daha ki duyuruya dek ertelemelerini tavsiye ediyor.

Nasıl tedavi edilir?

CDC (Communicable Disease Center- Bulaşıcı Hastalıklar Merkezi) halen SARS hastalarının, bilinmeyen bir nedene dayalı, topluluk içinde bulaşan, tipik olmayan, ağır zaatürreye yakalanmış her hastaya uygulanan tedavinin aynısını görmelerini tavsiye ediyor. SARS hastalarında sayısız tedavi yöntemleri kullanıldı, ancak şu anda bunun yararını görüp görmediklerni anlamak için yeterli bilgi mevcut değil. Uygulandığı belirtilen tedavi yöntemleri arasında, antibiyotikler önde geliyor. Tedavilerin arasında oseltavimir ya da ribavirin gibi antiviral ajanlar da yer alıyor. Sterodiler de oseltavimir ya da ribavirinle birlikte ağızdan ya da damar yoluyla hastalara uygulanıyor. Atipik pnomoni antibiotikleri, antiviral ajanlar (oseltamivir, ribavirin) steroit uygulanmıştır. Genel destekleyici tedavi uygulanıyor.

Hastalığı taşıyan kişilerde, tedavi sonunda; Ateşsiz 48 saat. Öksürük düzeldiyse., beyaz küre, trombosit, CPK, KCFT, Sodyum, CRP normale döndüyse, akciğer filmi düzeldiyse hasta tedaviye cevap vermiş oluyor.

Taburcu olan hastalarda ise; günde 2 defa ateş ölçülmeli, hasta 7 gün evde kalmalı, aşırı temastan kaçınmalı, bir hafta sonra labaratuvar tetkikleri tekrarlanmalı, İmmünsüpresse yada filmi bozuk hastaların daha fazla izlenmesi gerekiyor.

Merak edilenler?

SARS’ın semptomları nelerdir?

Ateş

Kuru öksürük

Nefes darlığı

Solunum zorluğu

Akciğer filminde pnomonik gölge koyuluğu

Baş ağrısı

Kas güçsüzlüğü

İştah kaybı

Düşkünlük

Konfüzyon

SARS ne kadar bulaşıcıdır?

Hastalıklı kişi ile yakın temas gereklidir. Hastanın sekresyonlarıcı bulaşmada önemlidir.

Hastalık yakın aile bireyleri ve sağlık personeline bulaşır.

SARS’li hasta nasıl takip edilmelidir?

Hasta izole edilir.

Şüpheli hastalar tek kişilik odalara alınır.

Sağlık personeli maske, gözlük, önlük ve galoş kullanır.

SARS’ın tedavisi nedir?

Kesin tedavi ve koruyucu ilacı yok.

Antibiotikler etkili değil.

Semptomatik tedavi uygulanır.

Gereken olgular yoğun bakıma nakledilir.

Hastalık sebebi ne zaman bulunacak?

On ülkede 11 labaratuvar bunun için uğraşıyor.

SARS ne kadar hızla yayılıyor?

Gripten daha bulaşıcı.

İnkübasyon süresi kısa. İki ila yedi gün arasında değişiyor.

Uluslararsı seyahatler hastalığı yayabilir.

İlk SARS nerede ve ne zaman bulundu?

Hanoi’de 26 şubatta ateş, kuru öksürük, kas güçsüzlüğü ve boğaz ağrısı olan erkek hasta yatmış. Dört gün sonra mekanik ventilasyon gerektiren erişkin sıkıntılı solunum zorluğu ve trombositopeni ile yoğun bakıma kabul edilmiş.

Kaç adet SARS’lı olgu bildirildi?

Bir şubat ile 07 Nisan arası 2 bin 600 olgu, 90 ölüm bildirildi.

Kaç ülkede SARS olguları bildirildi?

24 mart itibarıyla 13 ülke.

Yayılım Çinde Guandong şehrindenmiydi?

Kasım 2002’de Guandong’da görülen atipik pnomoninin ilişkisi araştırılıyor.

Bu bir bioterörizim midir?

Böyle bir ispatlama yok.

Endişe duymalımıyız?

Hastalık ciddidir. Seyahatle kısa sürede çeşitli ülkelere yayılabilir.

Bulaşıcılığı yüksek değildir.

Ölüm oranı düşüktür.

Onbeş marttan beri sadece izole olgular saptanmıştır.

Seyahat etmek güvenilirmidir?

WHO seyahat kısıtlaması getirmemiştir.

Ama tüm yolcular SARS semptomları konusunda uyarılmıştır.

Şikayetleri olanların seyahat etmemleri öğütlenmektedir.

Bu bir grip pandemisi olabilirmi?

SARS etkeni saptanamadı.

WHO ne öneriyor?

Global çalışmalar devam ediyor.

Şüpheli olgular bildiriliyor.

Olgular izole şartlarda tedavi ediliyor.

Halk nasıl bigilendirilir?

WHO’nu WEB sayfası ile.

Pozitif gelişmeler var mı?

Viet Nam’da iyi bir tıbbi bakımla belli sayıda olgu düzelmiştir.

Dünya yeterince bilgilendirilmiştir.

kaynak:hurriyetim