İÇİLEBİLİR NİTELİKTEKİ SULARIN İSTİHSALİ, AMBALAJLANMASI, SATIŞI VE DENETLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK
İÇİLEBİLİR NİTELİKTEKİ SULARIN İSTİHSALİ, AMBALAJLANMASI, SATIŞI VE DENETLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK
Resmi Gazete
Tarih: 18.10.1997; Sayı: 23144
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- (Değ.:25.7.2001) Bu Yönetmeliğin amacı; tüketime sunulan doğal kaynak, doğal maden, içme, işlenmiş içme, işlenmiş maden suyu ve tıbbi sular ile yapay sodaların teknik ve hijyenik şartlara uygun şekilde istihsali, ambalajlanması, satışı ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2- (Değ.:25.7.2001) Bu Yönetmelik, doğal kaynak, doğal maden, içme, işlenmiş içme, işlenmiş maden suyu ve tıbbi sular ile yapay sodaların niteliklerini, hidrojeolojik, fiziki, kimyevi, mikrobiyolojik ve tıbbi özelliklerini, kaptaj, isale, depo, dolum yeri gibi ünitelerinin haiz olacağı teknik ve hijyenik şartlar ile izin, ambalajlama, satış ve denetim esaslarını kapsar.
Kaplıca ve içmece suları hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz.
Hukuki Dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 200-210 uncu ve 235-242 nci, 560 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname’nin 17 nci ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 43 üncü maddelerine dayanılarak çıkarılmıştır.
Tanımlar
Madde 4- Bu Yönetmelik’te geçen ve bu Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili olan deyimlerden;
a) “Bakanlık”: Sağlık Bakanlığı’nı,
b) (Değ.:25.7.2001) “Su”: Doğal kaynak, doğal maden suyu, doğal maden suyu sodası, içme
suyu ve tıbbi sular ile işlenmiş suları,
c) “Doğal kaynak suyu”: Jeolojik şartları uygun toprak derinliklerinde toplanan ve çıkış noktasından doğal ve sürekli olarak kendiliğinden akan ve EK-1’deki nitelikleri taşıyan suları,
d) (Değ.:25.7.2001) “Maden suyu”: Yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde uygun jeolojik şartlarda doğal olarak oluşan, en az 1000 miligram/litre çözünmüş mineraller ve/veya eser elementler bulunduran, doğal yapısında karbondioksit ve radyoaktif elemente sahip olan, yeryüzüne kendiliğinden çıkan veya teknik usuller ile çıkarılan, klinik yönden şifalı etkileri Bakanlıkça belirlenmiş olan ve Ek-2’deki nitelikleri taşıyan sıcak veya soğuk yer altı suları,
e) “Düşük mineralli-oligometalik sular”: Total minerali 1000
miligram/litrenin altında olmasına rağmen maden suyunun yukarıda belirtilen diğer özelliklerine sahip olan suları,
f) “Tıbbi sular”: EK-2’de verilen sınır değerinin üzerinde florid veya radyoaktif madde içeren, Bakanlığın özel izniyle işletilen ve doktor tavsiyesi ile kullanılması gereken suları,
g) (Değ.:25.7.2001) “İçme suyu”: Jeolojik şartları uygun toprak derinliklerinde toplanan, kendiliğinden akan veya yer altından Bakanlıkça uygun görülen teknik usullerle çıkarılan Ek-3’teki nitelikleri taşıyan suları,
h) “Kurul”: Suları incelemek üzere her ilde sağlık müdürünün teklifi ve valiliğin onayı ile oluşturulan inceleme kurulunu,
ı) “İşletme izni”: Su işletmelerine bu Yönetmelik uyarınca verilen işletme belgesini,
i) “Otomatik makina”: İmlahanede yer alan ve yıkama, doldurma ve kapaklama işlemlerini el değmeden otomatik olarak yapan makinayı,
k) “Otomatik sistem”: İşletmede üretimi yapılan ambalajın temizlenmesi, dolum ve kapaklama işlemlerini el değmeden otomatik olarak uyum içinde yapan sistemi,
l) “Geri dönüşlü kap”: Su dolumunda bir defadan fazla kullanılan ve deformasyona uğramayan cam ve polikarbonat kapları,
m) “Geri dönüşsüz kap”: Su dolumunda bir defadan fazla kullanılmayacak PET, PVC, cam ve benzeri kapları,
n) “Kurul ön raporu”: Yönetmelik’te belirtilen esas ve usuller doğrultusunda su kaynağı ile ilgili olarak Kurul’ca hazırlanan ilk raporu,
o) “Kurul son raporu”: Bakanlıkça onaylı projelerine ve bu Yönetmelik esaslarına göre su tesisinin tamamının inşa edilip tamamlandığına dair Kurul’ca hazırlanan son raporu,
p) (Yeni:25.7.2001)”İşlenmiş su”: İşlenmiş içme suyu, işlenmiş maden suyu ve yapay sodayı,
r) (Yeni:25.7.2001) “İşlenmiş maden suyu”: Doğal maden suyunun mineral değerlerinin eksiltilmesi veya arttırılması suretiyle Ek-2 deki parametreler elde edilen ve aroma maddesi de ilave edilebilen suları,
s) (Yeni:25.7.2001) “İşlenmiş içme suyu” Jeolojik koşulları uygun toprak derinliklerinde toplanan, çıkış noktasından sürekli olarak kendiliğinden akan veya Bakanlıkça uygun görülen teknik usullerle çıkarılan ve kirlenme riski olmayan yer altı sularının, Bakanlıkça uygun görülen dezenfeksiyon, filtrasyon, çöktürme, saflaştırma ve benzeri işlemler uygulanabilen ve parametrelerinin eksiltilmesi veya arttırılması suretiyle Ek-3 deki parametreler elde edilen ve uygulanacak işleme göre saflaştırılmış, mineral dengeli ve aroma maddesi de ilave edilebilen suları,
ş) (Yeni:25.7.2001) “Yapay soda”: Bu Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-3 ündeki nitelikleri sağlayan sulara, sodyum bikarbonat ve/veya mineral tuzları eklenmek suretiyle, tekniğine göre hazırlanan, Ek-2 deki parametreler elde edilen ve karbondioksit ile gazlandırılmış, aroma maddesi de ilave edilebilen suları,
t) (Yeni:25.7.2001) “Aroma maddesi”: Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinde yer alan ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca uygun bulunan materyali
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Suların İzne Bağlanması ile İlgili Hükümler
Satışı Yasak ve İzne Bağlanamayacak Olan Sular
Madde 5- (Değ.:25.7.2001)
a) Bu Yönetmelikte belirtilen tanım ve niteliklere uygun olsa dahi, Yönetmelik hükümlerine göre izin alınmamış suların ambalajlanarak veya herhangi bir kaba doldurularak satılması,
b) Dere, göl, nehir gibi yüzeysel sular ile kuyu sularının satışı yasaktır. Ancak; 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanunu gereğince imalat işlemine tabi tutulan, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce kullanım amacı içme suyu olarak belirtilmiş olan, Yeraltı Suyu Kullanım Belgesi bulunan ve Bakanlıktan Yönetmeliğin diğer hükümlerine tabi olarak müsaade almış sular, kuyu suyu kapsamında değildir.
c) İzinli suların izin verilen ambalajlar dışında veya başka firmalara ait ambalajlara dolumu ve satışı yasaktır ve bunlar için izin verilmez. Ancak, Bakanlığın özel izni ile izinli sudan yalnız ihracat amacı ile başka bir isim ve firma adına dolum yapılabilir.
d) Bu Yönetmeliğe göre izne bağlanmış olan kaynaklardan tüketim yerlerine nakil ve tüketim yerindeki depolama işinde kullanılacak taşıt, tank ve depoların Bakanlıkça çıkarılacak tebliğde belirlenecek hijyenik şartlara sahip olması ve bu tebliğde öngörülecek usul ve esaslar çerçevesinde ayrıca izin alınması kaydı ile toplu olarak yemek ve sair gıda maddesi hazırlamak veya istihdam ettiği elemanların yada hizmet sunduğu kişilerin su ihtiyacını karşılamak veyahut endüstride herhangi bir maddenin üretiminde kullanmak için Ek-1 ve Ek-3’te nitelikleri belirtilen doğal kaynak veya içme sularını tercih eden kuruluş ve işletmelerden günde 500 litreden fazla ihtiyacı olanlara bu suların satılması,
e) Belediye mücavir alanı dışında olup fenni su şebekesi bulunmayan veya sıhhi içme ve kullanma suyu yeterli olmayan, toplu yaşanılan ve günde 500 litreden fazla zaruri su ihtiyacı bulunan yerlerdeki kişilerin su ihtiyacının karşılanması için, bu fıkranın (d) bendi uyarınca su satılması,
f) Bu Yönetmeliğe göre izne bağlanmış olan veya izne bağlanmamış olsa bile Ek-1 ve Ek-3‘deki niteliklere uygun bulunan doğal kaynak veya içme suyu kaynaklarından tüketim yerlerine nakil işinde kullanılacak taşıt, tank ve depoların Bakanlıkça çıkarılacak tebliğde belirlenecek hijyenik şartlara sahip olması kaydı ile; fenni su şebekesi bulunmayan veya sıhhi içme ve kullanma suyu yeterli olmayan yerlerdeki zaruri su ihtiyacının karşılanması için, 1580 sayılı Belediye Kanunu ve 831 sayılı Sular Hakkında Kanun uyarınca, belediyelerin bu Yönetmeliğe göre izne bağlanmış kaynaklardan su alıp tüketiciye sunması, bu maddenin (d) bendindeki yasağa tabi değildir. Ancak, bu maddenin (d) ve (e) bendine göre satın alınan sular hiçbir şekilde başkalarına satılamaz.”
İzin Alma Mecburiyeti
Madde 6- Bu Yönetmelik’te belirtilen esaslara uygun olan suları işletmek isteyenler, Bakanlık’dan, önce tesis izni, sonra da işletme izni almak zorundadır. Bu Yönetmeliğe göre verilen izin, ilgili mevzuatı uyarınca diğer kuruluşlardan izin alma zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.
İlk Başvuru, İnceleme ve Analiz
Madde 7- Bu Yönetmelik’te belirtilen suları işletmek isteyen gerçek veya tüzel kişiler, kaynakda veya çıkış noktasında hiçbir işlem yapmadan, kaynağın veya çıkış noktasının yerini tereddüdlere meydan vermeyecek şekilde belirleyen plan veya kroki ile birlikte valiliğe müracaat ederler.
Başvurunun sağlık müdürlüğüne intikali üzerine, suların kaynağı veya çıkış noktası, sağlık müdürlüğü elemanları kontrolünde numune alınacak şekle getirtilir. Kurul, kaynağı veya çıkış noktasını mahallinde tetkik eder. Yapılan tetkikler sonucunda, kaynağın veya çıkış noktasının tanımının uygunluğunun tesbit edilmesi halinde, sağlık teşkilatı, tekniğine uygun olarak gerekli numuneleri alır; debi ve sıcaklık gibi mahallinde yapılması gereken ölçümleri yapar; kaptajın yeri ve kaynağın veya çıkış noktasının etrafında bırakılacak koruma alanı mesafesi ve gerekli olan diğer hususlara da yer verilerek kurul ön raporu detaylı şekilde hazırlanır. Alınan numuneler, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı laboratuvarlarında veya Bakanlıkça yeterli ve uygun görülecek laboratuvarda analiz ettirilir. Her türlü analiz ücretlerinin ve Kurul üyelerinin yolluklarının yürürlükteki mevzuata uygun olarak ödenmesinden su sahibi sorumludur.
İnceleme Kurulu
Madde 8- İnceleme Kurulu; sağlık müdürünün veya görevlendireceği müdür yardımcısının başkanlığında, gıda ve çevre kontrol şube müdürü, sağlık ocağı tabibi, bakteriyoloji ve enfeksiyon hastalıkları veya mikrobiyoloji uzmanı, kimya mühendisi yok ise gıda mühendisi, jeoloji mühendisi, inşaat mühendisi, tıbbi teknolog ve çevre sağlığı teknisyeninden oluşur. Gerekli görülür ise ilgili teknik elemanlar da Kurul’a dahil edilir.
Kurul üyelerinin görüşleri arasında ihtilaf doğması halinde; Bakanlık, konu ile ilgili uzmanın görüşünü dikkate alabilir veya yeniden Kurul oluşturabilir.
Projelerin Hazırlanması
Madde 9- Kurul’un olumlu ön raporundan sonra işletmeye ait kaynak, kaptaj ve koruma bölgesi, isale hattı, toplama odası, depo, imlahane ve diğer sosyal tesislere ait ünitelerin projeleri işletmeci tarafından aşağıda belirtilen ölçeklerde yetkili mühendislere hazırlattırılır:
a) 1/500 ölçekli koruma bölgesini gösterecek biçimde kaynak yeri plankoteleri,
b) 1/20 ölçekli kaptaj projesi,
c) Kaynağın bağlantılarını, toplama odasını ve maslak gibi üniteleri de gösteren 1/2000-1/200 ölçekli isale plan ve profili,
d) Kanalizasyon bulunmayan yerlerde 1/20 ölçekli fosseptik projesi ve açıklama raporu,
e) Depo kullanılacak ise 1/50 ölçekli depo projesi,
f) Uygulanacak prosese bağlı olarak, işletmede imal edilmesi gereken
dönüşsüz ambalajlar için imal yeri ile kirli ve dolu kap bekletme yeri, yıkama, doldurma ve kapaklama yeri ve diğer ilgili üniteleri birlikte gösterir 1/50 ölçekli imlahane projesi,
g) Makina yerleşimi ile iş akımını gösterir şema,
h) Sosyal tesis ile diğer yardımcı üniteleri gösterir 1/50 ölçekli proje,
Dosya Tanzimi
Madde 10- Tesis izni için dört nüsha olarak tanzim edilecek olan dosyada aşağıda belirtilen bilgi, belge ve projeler bulunur:
a) Dilekçe,
b) Suyun tam analiz raporları,
c) Su ile ilgili Kurul ön raporu,
d) 9 uncu maddede belirtilen projeler ve bütün üniteler ile kaynak koruma alanını da gösterecek şekilde hazırlanmış genel vaziyet planı,
e) Suyun imla şekli ile ilgili açıklama raporu,
f) Hidrojeolojik inceleme raporu,
g) Alınmış ise ilgili kurumların görüşlerine dair belgeler,
h) Suyun bulunduğu arazinin, Kurul’ca belirlenen koruma alanını da kapsayacak şekilde tapusu, yer başka gerçek veya tüzel kişiye ait ise noter onaylı anlaşma örneği, hisseli tapularda diğer hissedarların noter onaylı muvafakati veya ilgili mahkemeden alınacak karar.
ı) (Yeni:25.7.2001) Suya uygulanacak üretim proseslerine ilişkin bilgi ve belgeler.
Birinci fıkradaki bilgi, belge ve projelerin asılları ile suretleri tanzim edenler ve işletmeci tarafından imza ve tasdik edilir. Hazırlanan dosyalar, sağlık müdürlüğünce incelenir ve uygun görülmesi halinde, valiliğin uygun görüşü ile birlikte Bakanlığa gönderilir.
Tesis İzni
Madde 11- Bakanlığa intikal eden bilgi, belge ve projeler tetkik edilir ve gerektiğinde kaynak yerinde incelemede bulunulur. Uygun görülmesi halinde, bu projeler Bakanlıkça onaylanır ve işletmeye tesis izni verildiği bir yazı ile valiliğe bildirilir. Dosyaların üç nüshası, sağlık müdürlüğünde, ilgili sağlık ocağında ve işletmecide muhafaza edilmek üzere iade edilir.
Su sahipleri veya işletmecileri, Bakanlıktan tesis izni almadan inşa ettikleri yapılardan dolayı hak talep edemezler. Verilen tesis izni üç yıl için geçerlidir. Tesisin bu süre içinde inşa edilememesi ve işletme sahibinin Bakanlıktan ek süre talebinde bulunması halinde, bu süre Bakanlıkça en fazla iki yıl uzatılabilir.
İşletme İzni
Madde 12- Tesis izni alanlar, Bakanlıkça uygun görülen projeleri ve bu Yönetmelik’te istenilen diğer hususları tam olarak yerine getirmek suretiyle bütün tesisleri inşa ederek tamamladıktan sonra, bir dilekçe ile valiliğe başvurarak işletme izni talebinde bulunurlar.
Kurul’ca, tesislerin mahallinde incelenmesi sonucu, Yönetmelik hükümlerine ve projelerine uygunluğunun anlaşılması halinde, kaynaktan ve dolum yerinden su örnekleri alınarak tam kimyevi ve bakteriyolojik analizleri yaptırılır. Kurul son raporu, analiz raporları ve valiliğin uygun görüşü Bakanlığa intikal ettirilir. Dosyanın tetkikini ve gerektiğinde tesisin mahallinde incelenmesini müteakiben Bakanlıkça işletme izni verilir. İşletme izni ile ambalaj etiket bilgisinde bu analiz sonuçları esas alınır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Tesislere Ait Hükümler
Kaynak Koruma Alanı
Madde 13- Kaynak koruma alanı, Kurul tarafından kaynağın yeraldığı jeolojik formasyon, topografik ve hidrojeolojik şartlar gözönüne alınarak
tayin edilir.
Koruma alanı ile ilgili hususlar işin projesinde gösterilir ve gerekçesi ayrıntılı olarak Kurul ön raporunda belirtilir.
Koruma alanına insan, hayvan, sel ve diğer suların girmesi önlenerek her türlü kirlenmeye karşı tedbirler alınır. Bu bölgede suyun niteliğini etkileyecek faaliyetlere izin verilmez.
Kaptaj
Madde 14- Suların kaptaja alınması şarttır. Kaptaj, suyun kaynağından teknik ve sağlıklı şekilde alınarak isaleye hazır duruma getirilip, her türlü kirlenmeye mani olacak ve dışardan içine hiçbir şey sızmayacak tarzda inşa edilir. Kaynak sularında kaptaj, kaynağın çıkış noktasına yapılır.
Kaptaj, camdan veya suyun niteliğini bozmayacak malzemeden yapılmış açılır-kapanır şekilde ayrılmış, biri suların toplandığı oda ve diğeri manevra odası olmak üzere iki bölümden oluşur.
Kaptajın manevra odasında, suyun isalesi, su kaynağını tamamen ortaya çıkaracak şekilde tahliyesi, numune alınması, debisinin ölçülmesi, manevra odasına dökülecek suların boşaltılması için gerekli tertibat yeralır. Ayrıca, her iki bölümün birlikte veya ayrı ayrı havalandırılması için, suyun dışardan kirlenmesini önleyecek şekilde gerekli tertibat yapılır. Bu özellikler, toplama odası ile benzeri yapılarda da gözönünde bulundurulur ve bu gibi ünitelerin tahliye uçlarına uygun tertibat konur. Ayrı kaptajda toplanan aynı nitelikteki sular için tek manevra odası yapılabilir.
İsale
Madde 15- Kaptajda toplanan suyu depoya akıtmak için kurulan isale hattı, suyun fiziki ve kimyevi niteliklerini bozmayacak bir maddeden yapılır. İsale projesi, isale hattı borusunda daima basınçlı su bulunacak şekilde tanzim edilir.
Su kaptajdan depoya, gerekli sıhhi ve teknik tedbirler alınarak cazibe ile akıtılır. Topografik bakımdan buna imkan olmayan hallerde, suyun özelliklerini bozmayacak nitelikte pompa kullanılarak ve su yükseltilerek isale sağlanabilir.
Depo
Madde 16- Depo, aşağıda belirtilen özellikleri taşır:
a) Depo iç düzeyleri fayans veya suyun niteliğini bozmayacak beyaz renkli bir madde ile pürüzsüz olarak kaplanacak, en az iki göz oda ile bir manevra odasından oluşur.
b) Depo gözlerinin içine girişler manevra odasından yapılır ve depo içine sabit merdiven konmaz.
c) Depoya giren ve çıkan sudan numune almak ve giren suyun debisini ölçmek için gerekli tertibat bulunur.
d) Depo, herhangi bir bina ile bitişik yapılmaz ve çatısı bulunmaz; ancak, gerekli durumlarda imlahane ile bitişik olabilir.
e) Depo gözlerinin havalandırılmasının sağlanması ve dışardan su ve başka maddelerin girmesinin önlenmesi için uygun bir havalandırma bacası bulunur.
f) Depoya su girişi yapan, imlahaneye veren ve tahliyede kullanılan borular, depo içinde, su ile temas etmeyecek şekilde düzenlenir.
g) Depo manevra odasında, depo gözlerine giren ve çıkan borular ve bunların birbiri ile olan bağlantıları bir şemada gösterilerek, bu şema manevra odasının görülebilir yerine asılır.
İmlahane
Madde 17- İmlahane, aşağıdaki bölümleri kapsar:
a- Dönüşlü cam ve izin verilen diğer kaplara dolum yapmak için;
1) Boş kapların depolandığı bölüm,
2) Doluma girecek kapların yıkandığı bölüm,
3) Doldurma ve kapaklama bölümü,
4) Doldurulmuş kapların depolandığı bölüm,
b- İşletmede üretilen dönüşsüz kaplara dolum için;
1) Hammaddelerin depolandığı bölüm,
2) Kapların imal edildiği bölüm,
3) Üretilen kapların temizlendiği bölüm,
4) Doldurma ve kapaklama bölümü,
5) Doldurulmuş kapların depolandığı bölüm,
c- Maden suyu tesisleri için, karbondioksit gazlama yeri ile karbondioksit depolama yeri.
İmlahanede ayrı bölümlerde uygulanan işlemlerden birden fazlası teknolojik olarak paket şeklinde bir ünitede yapılabiliyor ise bunlar ile ilgili bölümler ayrıca aranmaz.
İmlahane tabanı, kir tutmayan ve yıkanabilir bir malzeme ile döşenir ve her bölüm tabanında kanalizasyona, kanalizasyon bulunmayan yerlerde septik çukurlara bağlı, sifonlu, ızgaralı tertibat bulunur. Bütün bölümlerin tabanları, suların çabuk ve kolay akabileceği şekilde sifon tertibatına doğru eğimli olur.
Yapılacak septik çukurlar, hela çukurlarından ayrı olup, suların kirlenmesine neden olmayacak şekilde ve Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik’e uygun olarak ayrı bir yerde yapılır.
İmlahane duvarlarının iç yüzeyleri tabandan tavana kadar fayans gibi kolay temizlenebilir sıhhi malzeme ile döşenir.
İmlahane içindeki bölme duvarları ise fayans kaplı duvar olabileceği gibi, paslanmaz çelik veya camdan yapılabilir. Bu bölmelerin asgari iki metre yükseklikte olması şarttır.
İmlahane, gündüz ışığı alabilecek şekilde inşa edilmiş ve yeterli büyüklükte pencere ile donatılmış olarak, daima temiz bulundurulur. Temizlik, sıhhi ve teknik usullerle yapılır.
İmlahane içinde bulundurulan her türlü araç ve gereçler kolay temizlenebilir maddeden yapılmış olacaktır. Temizlik için kullanılan çöp kabı ve diğer temizlik malzemesi suyu kirletmeyecek bir yerde bulundurulur. Genel temizlik, çalışma saatleri dışında yapılır. Çalışmanın devamlı olduğu hallerde ise çalışma durdurularak yapılır.
İmlahaneye her türlü haşere ve kemiricilerin girmesini önleyecek sıhhi ve fenni tedbirler alınır. Tesiste, gerektiğinde tekniğine ve usulüne uygun olarak yetkili personel tarafından ilaçlı mücadele yapılır. İlaçlamada, yetkili makamlarca izne bağlanmış ürünler kullanılır ve bunlar imlahanede bulundurulamaz.
İmlahanede, personelin şahsi temizliğini yapması, kap, kapak ve benzeri > malzemelerin özel bölümleri dışında depolanması, kedi, köpek, kümes hayvanları ile benzerlerinin beslenmesi ve bulundurulması yasaktır.
(Son fıkra 25.7.2001 tarihli yönetmelik değişikliği ile metinden çıkarılmıştır.)
Sosyal Tesisler
Madde 18- Tesiste, çalışanların sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere, yemekhane, soyunma-giyinme ve dinlenme yeri, duş, tuvalet, lavabo, gerektiğinde yatakhane gibi sosyal tesisler, ihtiyaca cevap verecek özellik ve sayıda yapılır. Bu ünitelere ait kapılar doğrudan imlahaneye açılamaz.
Su ile Temas Eden Yüzeyler
Madde 19- Kaynaktan doluma kadar su ile temas eden veya etmesi muhtemel olan bütün yüzeyler ile yine su ile temas edecek şekilde kullanılacak alet ve cihazlar, suyun niteliğini bozmayacak ve sağlığa zarar vermeyecek özellikleri haiz malzemeden yapılır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kaplar, Kapaklar ve Etiketler
Kaplar
Madde 20- Suyun dolumunda kullanılacak kapların ebatları Bakanlığın iznine tabidir. Bu kaplar, suyun niteliğini değiştirmeyecek ve su ile etkilenmeyecek izin alınmış bir maddeden yapılır.
Maden suları, renkli ve saydam ambalaj içinde satışa çıkarılır. Ambalajda cam dışındaki malzemeden yapılmış kapların kullanılması halinde, bu kapların sağlık açısından sakıncalı olmadığına, kullanım ve üretimine ilişkin bilgi ve belgeler Bakanlığa ibraz ettirilerek izne bağlanır.
Suyun dolumunda kullanılan kaplar, geri dönüşlü ve geri dönüşsüz olmak üzere iki ayrı grupta değerlendirilir:
a) Geri dönüşlü kaplar: En az 70øC sıcaklıktaki su ve uygun temizlik maddesi ile tam otomatik olarak el değmeden yıkanabilecek ve ayrıca kullanımı ve yıkama sonucu herhangi bir deformasyona uğramayacak nitelikte olur. Bu kapların dedektör ve benzeri sistemle niteliğinin değişmediğinin kontrol edilmesi gerekir.
b) Geri dönüşsüz kaplar: Suyun dolumunda, cam dışında malzemeden yapılmış kapların kullanılması halinde, bu kaplar imlahanenin ilgili bölümlerinde otomotik olarak hammaddeden ve preformdan hareketle imal edilir. Kaplar dolumdan önce basınçlı su ve hava ile temizlenir, el değmeden otomatik sistemle doluma alınır. Bu kapların cam dışında stoku yapılamaz.
Başka yerlerde imal edilmiş PET ve PVC gibi kaplar dolumda kullanılamaz, geri dönüşsüz kaplar, kullanılmış malzemeden yapılamaz ve bu kaplar tekrar su dolumunda kullanılamaz. Ancak, şişe yapımı için hazırlanmış pet preform (tüp halindeki) malzeme, tam otomatik makinalarla işlenip şişe yapılarak basınçlı su ve hava ile temizlendikten sonra su doldurulabilir.
Kapaklar
Madde 21- Su kaplarında kullanılacak kapakların aşağıdaki özelliklere sahip olması şarttır.
a) Kapaklar su ile etkileşmeyen ve insan sağlığına zarar vermeyen plastik veya metalden yapılır. Yalnızca imlahanede bulunan otomatik kapaklama makinasında, yırtılmadan veya bozulmadan açılmayacak şekilde kapatılır.
b) Doğal kaynak suyunun bardak şeklindeki kaplara dolumunda, yapıştırıcı kullanılmaksızın bardak ağzını tamamen kapatacak şekilde, tekniğine uygun kapaklar kullanılır. Bu kapaklarda, kolay açılabilmesi için açma uzantısı bulunur. Kapaklar, imlahanede hijyenik şartlarda muhafaza edilir. Kullanılmış veya bozulmuş kapakların kullanılması yasaktır.
Etiket Bilgileri
Madde 22- Suların etiketinde; suyun adı, cinsi, imla edildiği yerin adresi, Bakanlıkça verilen iznin tarih ve sayısı, gün, ay, yıl olarak imal ve son kullanma tarihi, parti, seri numarası Bakanlığın uygun gördüğü uyarılar, dezenfeksiyon gibi Bakanlığın izni ile suya uygulanan işlemler ve suyun sahip olduğu parametreler yeralır. Suların ad ve özelliklerinin etiketde, hangi şekilde yer alacağı ve işaretleri Bakanlıkça belirlenir. Suyun cinsi, suyun adının hemen altında okunabilecek şekilde yazılır; bu yazı sembollerle kapatılamaz. Etiket üzerinde yer alması gerekli görülen bilgiler, fırınlanmış veya kabartma veya baskı şeklinde olabileceği gibi kağıt etiket şeklinde de olabilir. Bardak şeklindeki kaplarda etiket bilgileri kapak üzerinde yeralır. Kağıt etiketin, suyun tüketiciye ulaşıncaya kadar ambalaj üzerinde kalmasını sağlayıcı, bozulmasını ve düşmesini önleyici her türlü tedbir işletmeci tarafından alınır. Suyun adı mutlaka kapak üzerine de yazılır. Kap, kapak ve etiketlerde tüketiciyi yanıltıcı bilgi ve sembollere yer verilemez.
(Yeni:25.7.2001) Ayrıca, etiket Ek-4 de yer alan örneğe göre doğal kaynak sularında mavi ve tonları; içme sularında sarı ve tonları; işlenmiş içme sularında kahverengi ve tonları olacak şekilde; Ek-5 de yer alan örneğe göre maden sularında yeşil ve tonları; işlenmiş maden sularında bordo ve tonları ve yapay sodalarda ise gri ve tonları olacak şekilde hazırlanır ve işletme izni aşamasında Bakanlıkça onaylanır. İşlenmiş suların etiketleri üzerinde aroma maddesi miktarı mg/l olarak belirtilir.
(Yeni:25.7.2001) Etiket üzerine suların cinsi 20 puntodan küçük yazılamaz.
Etiket üzerinde doğal kaynak, doğal maden ve içme suyunu çağrıştıracak işaret ve sembollere yer verilmez. İşletme izni almış tesisler 6 (altı) ay içerisinde etiketlerini Yönetmeliğe göre uygun hale getirirler.
(Yeni:25.7.2001) İkram maksadıyla kullanılmak üzere belirli kişi veya kuruluşlar adına üretim yapılan hallerde yukarıdaki fıkralarda belirtilen bilgilere ek olarak, adına üretim yapılan kişinin veya kuruluşun logosuna, adına veya unvanına etiket üzerinde yer verilebilir. Bu ürünler, üretimi yaptıran kişi veya kuruluşlarca başkalarına satılamaz. Bu tür üretimler, adına üretim yapılacak kişinin veya kuruluşun adı veya unvanı, etiket örneği ve üretim miktarı da belirtilerek her üretim partisinden önce Bakanlığa bildirilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Muhtelif Hükümler
Mesul Müdür
Madde 23- Su tesislerinde, işletmecinin devamlı olarak işinin başında bulunması asıldır. İşletmecinin devamlı surette bulunmasına imkan olmayan ve mesul müdür marifetiyle işin yürütülmesi kabul edilen hallerde, mesul müdüre ait bilgi ve belgeler sağlık müdürlüğüne yazılı olarak bildirilir.
Mesul müdür, su sağlığı ve kalitesi konusunda eğitimli ve deneyimli, sağlık meslek lisesi veya konu ile ilgili yüksek okul mezunundan olur.
Mesul müdür görevlendirmesi, işletmecinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Dezenfeksiyon Filtrasyon ve Zorunlu Haller
Madde 24- Sulara herhangi bir işlem uygulanarak kaynağındaki fiziki ve kimyevi niteliklerinin değiştirilmemesi esastır. Ancak, sular, zorunlu hallerde Bakanlığın özel izni ve uygun göreceği usul ve teknikler ile filtrasyon ve diğer işlemlere tabi tutulabilir.
Zorunlu haller, usul ve tekniklere ilişkin hususlar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönerge ile belirlenir.
Dezenfeksiyon, ozonlama, ultraviole ve benzeri metodlar ile yapılabilir.
Klor ve klor bileşikleri ile dezenfeksiyon talebi il hıfzıssıhha kurullarında değerlendirilir ve karara bağlanır.
Maden suyunun dezenfeksiyonu sadece ışınlama metodu ile yapılır.
(Yeni:25.7.2001) İşlenmiş sulara dezenfeksiyon, çöktürme, filtrasyon gibi hazırlama işlemleri uygulanabilir. Bu sulara ayrıca deiyonizasyon, ters ozmoz elektrodiyaliz ve benzeri işlemleri uygulanır
Kapların Yıkanması, Doldurulması ve Kapaklanması
Madde 25- Kapların yıkanması, doldurulması ve kapaklanması, el değmeden otomatik makina veya otomatik sistemle yapılır. Geri dönüşlü kaplar her seferinde dolumdan önce yıkanır. Otomatik yıkama ünitelerinde yıkama işlemi, uygun teknoloji ve malzeme ile yapılır.
Yıkama suyunda kullanılan ürünün aktivitesinin devamlılığı sağlanır.
Temizlikte Bakanlık’tan izinli ürünler kullanılır. İşlem dosyasında temizleyici ile ilgili bilgiler yer alır.
Tesisteki yıkama suyu hijyenik yıkamaya imkan vermeyecek derecede kirlendiğinde ve her halükarda her gün değiştirilir.
Dönüşlü kapların yıkanmasında, doğal kaynak veya içme suyu kullanılır.
Dolum yerinde her ne surette olursa olsun dolum yapılan ve kapların yıkamasında kullanılan sular dışında başka su bulundurmak yasaktır.
Personele Ait Kıyafet ve Sağlık Kontrolleri
Madde 26- İmlahanede çalışan personel, uygun iş elbisesi, lastik çizme, lastik önlük ve uygun başlık giymek ve dolum makinalarının başında duranlar ağız ve burunlarına maske takmak zorundadırlar.
İşyerinde çalışan personelin temizliğine dikkat edilir. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 126 ncı maddesi gereğince çalışanların sağlık kontrolleri ve portör muayeneleri yapılarak sağlık karnelerine işlenir. Bu işlemden işveren ve mesul müdür sorumludur.
İşletmeci Tarafından Yaptırılacak Analizler
Madde 27- (Değ.:25.7.2001) İşletmeciler Ek-4 ve Ek-5 de yer alan parametreler yönünden doğal kaynak, doğal maden ve içme sularını altı ayda bir, bakteriyolojik, kimyevi, fiziki ve gerektiğinde de toksikolojik analizlerini yılda bir, 7 nci madde de belirtilen laboratuarlarda analiz ettirmek ve alacakları raporları her yıl için ayrı dosyalarda saklamakla; işlenmiş içme, işlenmiş maden ve yapay sodalarda ise işletmeciler suyun bakteriyolojik, kimyasal niteliklerini ve toksikolojik analizlerini her üç ayda bir 7 nci madde de belirtilen laboratuarlarda analiz ettirmek alacakları raporları dosyalarda saklamakla mükelleftir.
İşletmede Bulundurulacak Belgeler
Madde 28- İşletmede Bakanlıkça verilen işletme izni belgesi, mesul müdüre ait fotoğraflı ve valilikçe onaylı belge, yaprakları numaralanmış ve sonu sağlık müdürlüğünce onaylanmış denetleme defteri, işçilere ait sağlık karneleri ve portör muayenesi raporları bulundurulur.
İznin Geçerliliği, İzin Belgesinin Kayıp veya Tahrip Olması
Madde 29- İzin, kimin adına ve hangi su için alınmış ise o gerçek veya tüzel kişi ve su için geçerlidir. İzin belgesinde belirtilen hususlar esas olup; bu hususlardan herhangi birinin değişmesi veya işletme izni belgesinin kaybolması, okunamayacak ve yanlış anlamalara sebep olacak şekilde bozulması halinde, su sahibi veya işletmecisince bir dilekçe ile valiliğe müracaat edilir. Dilekçeye değişiklik ile ilgili belge ve bilgiler veya kayıp ilanı verilmiş gazete veya bozulan izin belgesinin aslı ilave edilir.
Müracaat üzerine Kurul’ca gerekli inceleme yapılır ve tesis de iznin verildiği şartlarda bir değişiklik olmadığının tesbit edilmesi halinde;
Kurulca hazırlanacak rapor valiliğin konuya ilişkin uygun görüşü ile birlikte Bakanlığa intikal ettirilir. Bakanlıkça yapılacak inceleme sonucu sözkonusu talebin uygun görülmesi halinde, gerekli düzeltme yapılır veya eski tarih ve sayı ile yeniden izin belgesi tanzim edilir ve gerekli açıklama yapılarak onaylanır.
Tesiste Yapılacak İlave veya Değişiklik
Madde 30- Yeni kaynak ilave edilmek veya tesiste fizik yapıyı değiştirecek şekilde tadilat veya ilave yapılmak istenmesi halinde, 11 inci madde doğrultusunda Bakanlıktan izin alınması şarttır.
Yeni kaynak ilave edilmesi suretiyle suyun izninde belirtilen niteliğinin değişmesi halinde, mevcut izin iptal edilerek yeni tarih ve sayı ile izin belgesi tanzim edilir.
İzinli suya ayrı bir imla şekli için yeni bir imlahane kurmak istenmesi halinde, bu Yönetmelik hükümleri uyarınca değerlendirmede bulunulur ve uygun görülmesi halinde, mevcut izin belgesi üzerinde düzeltme yapılır.
İthal ve İhraç İzni
Madde 31- Bu Yönetmelik’te belirtilen hüküm ve kriterlere uygun olan ithalinde ve ihracında, bu konulardaki düzenlemelere göre hareket edilir. Ancak, bu Yönetmelik kapsamı dışındaki suların ithaline izin verilmez.
Bu Yönetmelik kapsamında olmayan suların ihracı, Bakanlıkça verilecek belgeler çerçevesinde izne tabidir.
İsim Karışıklığının Önlenmesi
Madde 32- Su kontrollerinde herhangi bir karışıklığa meydan vermemek ve tüketicinin yanılmasını veya aldatılmasını önlemek için; ayrı işletmelerden elde edilen sulara aynı isim altında satış izni verilmez.
Tesislerin Dezenfeksiyonu
Madde 33- Su tesisleri, lüzum görüldükçe mahalli sağlık teşkilatının gözetiminde dezenfekte ettirilir.
Ambalaj Atıkları
Madde 34- Su dolumunda kullanılan kap ve kapakların atıkları bağımsız bir ünitede muhafaza edilir.
Plastik ve benzeri dönüşsüz kaplara dolum yapılan işletmelerde, kullanılmış kapların bulundurulması ve depolanması yasaktır. Her ne amaçla olursa olsun, imlahanede kullanılmış kapak bulundurulamaz.
Denetim
Madde 35- İzinli suya ait bütün tesisler ve tesiste uygulanan prosses sağlık teşkilatının denetimine tabidir. İşletme prosesinin tehlike arz eden kritik kontrol noktaları Bakanlıkça yönerge ile belirlenir ve gerekli tedbirler alınarak kontrolleri yapılır.
Bu Yönetmelik uyarınca ruhsat verilmiş suların kimyevi, fiziki veya bakteriyolojik niteliklerini kesinlikle ve sürekli olarak kaybettiği, 7 nci maddede belirtilen laboratuvarl
