HABERLEŞME OMURGASI (NETWORK BACKBONE) STRATEJİK ÖNEM TAŞIMAKTADIR
Bir hastane otomasyonu projesinin başarısı için bir tek, basit ve tartışılmaz tanım bulunmaktadır.
“Başarılı bir hastane otomasyonu, her ne yapıyorsa, bunu 7 gün 24 saat aksamadan yapacak, hastaları ve çalışanları üzmeyecek, kilitlenmeyecek, tutarlılığını kaybetmeden genişletilebilecek ve bilgi kaybetmeyecektir.”
Hastane Otomasyonu, özgün nitelikler gerektiren bir yüksek teknoloji ürünüdür. Gerçekte bilgisayar (computer) ve haberleşme (communication) teknolojilerinin sentezinden oluşan bir stratejik bir projedir. Bu teknolojinin stratejik ağırlığı sanıldığı gibi bilgisayarlarda değil haberleşme bileşenindedir. Bu nedenle bilgisayar teknolojisindeki gerektiğinden fazla abartılan gelişmeler otomasyon teknolojisine beklenen katkıları sağlamamaktadır.
Hastane otomasyonu, bir On-Line Real Time Transaction (Entegre ve anında etkileşim) teknolojisi olarak özellikle Bilgi İşlem (Data Processing) ağırlıklı bir uygulamadır. Bilgisayarların güç ve kapasitesindeki artışlar ise bilgi işleme değil Görüntü İşleme (Image Processing) katkı sağlamaktadır. Görüntü işlem ise otomasyon projelerinde sınırlı bir uygulama alanına sahiptir ve özellikle yüksek güç ve işlem hızı gerektirdiğinden, disklerde aşırı yer işgal ettiğinden, genelde ayrı ve entegre bir proje olarak uygulanmaktadır.
Büyük ölçekli bir hastanenin otomasyon projesi ilk bakışta pahalı ve karmaşık bir proje görünümünü vermektedir. Büyük bir hastanenin otomasyonu için pahalı bilgisayarlar, pahalı teknolojiler, pahalı programlar, pahalı uzmanlar kullanılması gerekeceği doğal bir varsayım olarak görülmektedir. bu anlayış teknoloji pazarlayan kuruluşların da çıkarlarına uygun olduğundan yoğunlukla desteklenmekte, bu doğrultudaki görüş ve anlayışlar ön plana çıkarılmakta ve otomasyon projelerinin hastanelere pahalıya mal olabilmesi için ne mümkünse yapılmaktadır. Bu anlayışlara akademisyenlerden de taraftar bulmak güç olmamaktadır. Pahalı ve görkemli projeleri savunmak ve uygulamak bir çok kişi ve kuruluşun egolarını okşamaktadır.
Dağıtılmış Bilgi İşlem Mimarisi EN SON teknolojidir
Hastaneler kaynakları kıt ve alternatif yatırım alanları son derece çeşitli kuruluşlardır. Her teknolojiye gerektiği kadar kaynak ayırma durumundadırlar. Bu nedenle otomasyon teknolojisinin, büyük ölçekli sistemleri dekompoze ederek (alt sistemlere ayırarak) ve bunları entegre ederek (tek bir sistem gibi birleştirerek) yarattığı “Dağıtılmış Bilgi İşlem” (Distributed Data Processing) uygulaması, özellikle hastane otomasyonunda kaynak gereklerini onda bir düzeyine indirmekte, buna karşılık otomasyon sistemlerinin bir numaralı önceliği olan “Sistem Güvenliğini” (Reliability) en üst düzeye çıkarmaktadır. Bu yaklaşımın gücü, ekonomikliği ve başarısı, özellikle büyük ölçekli devlet ve üniversite hastanelerinde uygulanmış ve kurallara uyularak tasarımlanmış bir entegre otomasyon sisteminin hastaları (gerçek müşteriler) üzmediği ve çalışanları yormadığı kanıtlanmıştır. Teknolojideki en son gelişme pahalı bilgisayarlar değil bu yaklaşımdır. En son ve en pahalı tek servere dasyanan bir otomasyon aslında 70 li yılların
teknolojisine dayanmaktadır. Yöneticiler en son teknolojiyi, en son geliştirilen ürün olarak algılamaktadır. Gerçekte ise otomasyon çok çeşitli ürünlerin sentezidir ve burada en son teknoloji bu sentezin en etkin ve en ucuz yapılabilmeşeklidir.
Bu gerçekleri ise ne yazık ki hastane yöneticilerine ve pahalı/görkemli proje savunucularına anlatmak mümkün olmamaktadır. Hastane yöneticileri ise başarıyı daima Yabancı-Pahalı-Markalı olarak algıladıkları için gözleri önünde yaşanan başarıları değerlendirmekte yetersiz kalmaktadırlar. Bu nedenle hastane otomasyonu, özellikle büyük ölçekli hastaneler için bir sürekli arayış, deneme-yanılma ve para harcama sürecidir. Bu anlayış, sağlık sisteminde kabul görmüş bir egemen paradigma olduğundan, ülkemizde Sağlık Bakanlığının yaklaşımı da bundan farklı değildir.
Otomasyon Projelerinin Başarısı İçin Stratejik İlkeler
Şimdi buraya kadar yaptığımız açıklamaları sistematik olarak özetleyecek olursak etkin bir hastane otomasyonu için gerekli olan stratejik yaklaşımlar belirlik kazanacaktır. Bir Otomasyon projesinin Donanım(Hardware), Yazılım (Software) ve Kullanım (Orgware) bileşenlerinde aşağıdaki kurallara özellikle uyum gösterilmelidir.
1- Hastaneler çok sayıda otonom çalışan profesyonel alt sistemlerden oluşmaktadır. Otomasyon açısından bakıldığında bütün hastaneler Klinik, Poliklinik, Acil Hizmetler ve İdari/Mali İşlemler olmak üzere dört temel alt sistemin bileşimidir.
2- Bu alt sistemlerin enformatik özellikleri birbirinden farklıdır ve özgün olarak tasarımlanmalıdır. İdari ve mali işlemler enformatik yapı olarak diğerlerinden daha düşük bir karmaşıklıkta ve önceliktedir. Bir Hastane Otomasyon Projesi İdari/Mali İşlemler uygulamalarına göre değerlendirilmemelidir. Cari hesabı ve bordroları çok iyi takip eden bir sistem poliklinik hastaların perişan ediyorsa bu iyi bir proje değildir.
3- Hastane otomasyonu kesinlikle birbirinden ayrı ve bağımsız olarak tasarımlanan, gerektiğinde entegre edilebilen dört ayrı otomasyon projesi olarak tasarımlanmalı ve her biri için bağımsız serverlere bağlı bir network kullanılmalıdır.
1- Klinik (Yatılı Hasta)
2- Poliklinik (Ayaktan Hasta)
3- Acil Hizmetler
4- İdari ve Mali İşlemler
İdari ve Mali işlemler mutlaka otomasyon projesinden ayrı olarak ele alınmalıdır. Hastane otomasyonu ile idari otomasyon birbirinden çok farklı özellikler taşımakta ve idari otomasyon klinik otomasyonun gerektirdiği günlük tempo ve güvenilirliği gerektirmemektedir.
Bu ayrışım hastane otomasyonu projelerinin başarısı için özel bir önem ve öncelik taşımaktadır. Otomasyon projelerinin başarısı seçilen teknolojiden ve harcanan paradan bağımsız son derece karmaşık süreçlere bağımlıdır. Yukarda önerilen ayrışım enerji ve dikkatin başarı için özellikle gerekli olan noktalara yoğunlaştırılmasına ve önceliklerin iyi seçilmesine olanak sağlamaktadır.
4- Hastane otomasyonunu oluşturan dört ayrı otomasyon projesi, kendilerine özgü databankaları kullanmalı ve bunlar sisteme entegre yedek serverler ile yedeklenmelidir. Yedek serverler sistemde On-Line olarak bulunmalı ve arıza durumlarında On-Line olarak devreye girebilmelidir.
5- Hastane otomasyonu projelerinin stratejik önceliğini “Network Kablolaması” teknolojisi uygulaması taşımaktadır. Bu uygulama, otomasyon projesinde maliyetin %10 u, başarının ise %80-90 ağırlığını taşır. Bu teknolojide garantiler 10-15 yılı kapsayacakşekilde verilmektedir. Seçilen bileşenlerin kaliteli ve güvenilir olması bütün otomasyon projesinin kaderini etkilemektedir. Özellikle bağımsız, güvenilir ve uzman bir kuruluşa yaptırılmalıdır.
6- Bir otomasyon sisteminin kalbini serverler (anabilgisayarlar) oluşturur. Dağtılmış Bilgi İşlem tasarımı kullanıldığında bunların çok güçlü, çok hızlı ve çok pahalı olmaları gerekmez. Disklerin yüksek kaliteli ve hızlı seçilmesi öncelik taşır. On-Line Transaction sistemlerinde işlemcinin yüksek hızda olması herhangi bir yarar sağlamaz, buna karşılık hafıza kapasitesi olabildiğince büyük olmalıdır. Bu özellikler mütevazı bütçeler ile sağlanabilir.
7- On-Line Transaction sistemleri genel olarak bilgisayarların haberleştiği ve data transfer ettiği bir Platformdur. Bu platform üzerinde serverler ve terminaller istenildiği zaman eklenebilir veya değiştirilebilir. Bu nedenle bilgisayar teknolojisi seçiminde yapılabilecek hatalar stratejik bir öncelik taşımamaktadır. Bunlardan gerektiği zaman dönülebilir.
8- On-Line Transaction sistemini çalıştıracak olan İşletim Sistemi (Operating System) stratejik bir önem taşımaktadır. otomasyon sisteminin güvenilirliği özellikle işletim sistemini güvenilirliğine bağımlı olacaktır. Bu nedenle seçilen işletim sisteminin otomasyon projelerinde uzun yıllar denenmiş ve güvenilirliğini kanıtlamış teknolojiler olması stratejik bir önem taşımaktadır. Bir projenin başarısı veya başarısızlığı tamamen bu seçime bağlı olabilmektedir. Bu nedenle işletim sistemi seçiminde tutucu olmak ve otomasyonda kendi kanıtlamamış en son teknolojilerden uzak durmak sağduyunun gereğidir.
9- Hastane otomasyonu “Bilgi İşlem” ağırlıklı bir uygulamalıdır ve stratejik öncelik “Sistem Güvenilirliği” (Reliability) üzerindedir. Bu nedenle henüz güvenilirliğini kanıtlamamış olan “Görüntü İşlem” (Image Processing) uygulamalarından ve “Grafik Etkileşim” (GUI) teknolojilerinden uzak durulmalıdır.
10- On-Line Transaction otomasyon sistemlerinde ikinci stratejik tercih, transaction (kayıt) ları üreten, kaydeden, depolayan ve raporlayan “Databankası Yönetim Sistemi” (Database Management System) nin seçimidir. Bir otomasyon sisteminin en değerli bileşeni, On-Line tarnsaction sistemi tarafında oluşturulan bu databankasıdır. Otomasyon programı gibi görülen modüller gerçekte databankası yönetim teknolojileridir. Hastane otomasyonunda databankalarının On-Line olarak yedeklenmesi ve yedeklerin On-Line olarak devreye girmesi stratejik bir önem taşır. Bu nedenle databankalarının yedeklenmesi de On-Line olarak çalışan yedek serverler tarafından yapılmalıdır.
11- Hastane otomasyonu modülleri olarak bilinen programlar genellikle databankası teknolojisini kullanan bir dördüncü kuşak programlama dili (4GL) uygulamasıdır. Bunların özelliği temel databankası fonksiyonlarının önceden programlanmış olmasıdır. Bu teknolojilerde porgramların görünen kısmı ve hatta data profilleri defalarca yeniden düzenlenebilir ve düzenlenmektedir. Gerçek programcılık kalitesi, sistemin kilitlenmesini engellemek için alınan görünmeyen önlemlerdedir. Bu nedenle hastane otomasyonu modüllerinin bir takım hevesli amatörler tarafından değil, network sistemleri üzerinde kilitlenmeyen modüller yazmakta beceri ve deneyim kazanmış programcı ustalar tarafından geliştirilmesi gerekmektedir.
Gerçekte ise bu tür ustalar otomasyon programları yazmaz, 4GL ile, hastane otomasyonu programlarını oluşturacak “Object” modülleri yaratırlar. Etkin ve güvenilir bir otomasyon teknolojisi en az beş uzman programcının beş yıl çalışmasını gerektirmektedir. Bundan sonra ise bu programlar gerçek bir hastane otomasyonu uygulaması üzerinde en az üç yıl denenmeli ve revize edilmelidir. Hastanelerin uzmanlık alanları ve organizasyon yapılarının çok çeşitli olması bu tür bir uyarlama sürecini doğal olarak kaçınılmaz yapmaktadır. Bu nedenle etkin bir hastane otomasyonu programı, çeşitli amaçlar için uyarlanabilir “Object” tabanlı modüllerden oluşmalıdır.
12- 7 gün 24 saat aksamadan çalışma durumunda olan bir hastane otomasyon sistemi, küvezdeki bir bebek gibi sürekli, dikkatli ve özenli bir bakım gerektirmektedir. Pahalı bilgisayarlar ve pahalı programlar bu gereği daha da arttırmaktadırlar. Buna göre güvenilir bir hastane otomasyonu sisteminin arkasında, gerekli bakımı verebilecek, deneyimli ve profesyonel bir uzman kadrosunun olması gerekmektedir. Bu kilit personel otomasyon projesinin en stratejik bileşenlerinden biridir ve çok az projede varlığı ve önemi dikkate alınmaktadır. Bu tür kadroların pahalı uzmanlardan oluşması hastanelerin bu kadrolardan kaçınmaları ve bu hizmetleri bilgisayar firmalarından beklemelerine yol açmaktadır. Gerçekte ise bilgisayar firmaları da bu pahalı uzmanları istihdam etmemektedirler. Projeye tahsis edilen bakım elemanları yeterli düzeyde olmadığından, sistemler kullanıcı aleyhine olarak sürekli arızalı (down-time) durumunda kalabilmektedir. On-Line bir sistem On-Line bakım, hızlı reaksiyon ve profesyonel sorumluluk gerektirmektedir.
13- Bir hastane otomasyonu projesinde en stratejik bileşen Kullanım (Orgware) olarak görülmektedir. Bu hastaneye özel prosedürleri etkin ve kapsamlı birşekilde On-Line Transaction teknolojisine tercüme etmek, düzenli çalışmasını sağlamak ve sistemin hastane çalışmalarını aksatmaması için bakımını sağlamak ve otomasyonda maksimum yararı sağlayacak kullanıcıları temin etmek ve eğitmektir. Projenin bu en önemli bileşeni genellikle gündeme gelmemekte, gerektiğişekilde organize edilmemekte ve teknolojiyi satan firmaların sorumluluğu olarak görülmektedir. Gerçekte ise etkin bir Orgware proje sahiplerinin sorumluluğundadır ve Orgware; Hastane Otomasyonu Projelerinin gerçek müşterisidir.
Sonuç
Bu çalışmada ileri sürdüğümüz görüşler, bilgisayar sistemleri ile 30 yılı aşan birlikteliğimize, hastane otomasyonu projelerinde on yılı aşan deneyimlerimize, hastane otomasyonu uygulamaları konusunda yönettiğimiz çok sayıda araştırma ve tez çalışmalarına dayanmaktadır. Türk insanının kaynaklarının, öncelikle heyecan ve güveninin Pahalı-Markalı-Yabancı projeler uğruna israf edilmemesi için burada özetledik. Hastane yöneticilerinin, otomasyon projelerinin birinci müşterisinin bu hizmeti kullanan hastalar, ikinci müşterisinin sistemi kullanan çalışanlar, üçüncü müşterisinin ödemeleri yapan sosyal güvenlik kuruluşları, en son müşterinin ise hastane yöneticileri olduğuna dikkatlerini çekebildiğimizi umuyoruz.
