SİGARASIZ BİR HAYATA ADIM ATIN

Sigara, günümüzde dünyadaki en önemli sağlık sorunu olarak kabul edilir. Sigara tiryakilerinin %25-30’u zamanından önce kaybedilir. Yaşadığımız yüz yılda 1 milyar kişinin sigaraya bağlı olarak beklenenden erken öleceği öngörülür. Ülkemizde de her yıl yaklaşık 100 bin kişi sigaraya bağlı yaşamını yitirecektir.

Sigara dumanı nitrozaminler, aromatik hidrokarbonlar, amonyak, hidrojen siyanid, karbon monoksit ve nikotin gibi 40.000’den fazla zararlı kimyasal madde içerir. Bunlardan 50 tanesinin doğrudan kansere neden olduğu kanıtlanmıştır.

Ülkemizde sigaranın bu denli yoğun kullanımında insanların sosyal, psikolojik, farmakolojik ve genetik yatkınlıkları rol oynar. Sosyal ve ailesel faktörler sigaraya başlanmasında önemli yer tutar. Özellikle adolesan dönemde sigaranın reklamlarla da özendirilmesi gençlerin sigara kullanımında çok etkilidir. Sigara içiminin sürdürülmesi ise nikotinin farmakolojik etkileri ve psikososyal faktörlerle ilişkilidir.

Zararları

Dünya Sağlık Örgütü sigarayı psikoaktif madde olarak tanımlar. Sigaradaki bağımlılık yapıcı maddenin nikotin olduğu bilinmektedir. Kişilerin sigara alışkanlığını sürdürmeleri ve bırakmada yaşanan zorluklarda nikotin eksikliğine bağlı oluşan yoksunluk semptomları yanısıra, nikotinin merkezi sinir sistemi üzerine yaptığı uyarıcı etki de önemli yer tutar.

Sonuçta kişiyi sigaraya bağımlı duruma getiren madde ise nikotindir. Nikotin etki mekanizması gereği ayrıca kalp atışlarını hızlandırır, tansiyonu yükseltir ve kanın pıhtılaşma riskini artırır. Dumanda içerilen karbon monoksit gazı da dokulara yetersiz oksijen ulaşmasına neden olduğundan, sigara içenler egzersiz sırasında çok çabuk yorulur.

Erkeklerde tüm kanser türlerine bağlu ölümlerin %35’inini, kadınlarda ise %15’inin nedeni sigaradır. Sigara içenlerde akciğer kanseri riski de içmeyenlere göre 20 kat daha fazladır. Dahası sigara dumanı maruziyeti olan pasif içicilerde de kanser gelişim riski 3 kat artar.

Sigara içenlerde akciğer dışında ağız, dil, dudak, gırtlak, yemek borusu, pankreas, böbrek, mesane, prostat, rahim ağzı kanseri riski de artar.
Sigara içenlerde kalp krizi geçirme riski 3 kat fazladır.
Sigara kronik bronşit ve amfizem gibi nefes darlığı ile seyreden ve yaşam kalitesini belirgin düzeyde azaltan hastalıkların da temel nedenidir.
Özellikle kadınlarda düşük yapma, erken doğum, düşük doğum tartılı bebek doğumuna neden olur. Sigara içilen evlerde büyüyen çocuklarda solunum yolu hastalıkları riski de artar.
Erkeklerde görülen iktidarsızlık nedenlerinden biridir.
Mide ülser gelişim riskini artırı ve iyileşme sürecini geciktirir.

Neden sigara bağımlılık yapar?

Sigara içeriğindeki nikotin güçlü bir bağımlılık yapıcı maddedir. Nikotin sigara içerken her soluktan sonra 7 saniyede beyne ulaşır, kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlar ve ardından daha fazla nikotin arayışı doğurur.

Sigara aynı zaman bir el–ağız alışkanlığıdır. Günlük sigara tüketimizin ne kadar azlaysa, sigara içme alışkanlığı da o kadar güçlüdür.

Sigara bağımlığı gelişimini kolaylaştıran diğer bir faktör de, zararlarının uzun bir süreçte oluşmasıdır. Bu yüzden sigara içen kişiler tehlikenin farkına vardıklarında çok geç olabilir.

Dahası sigara kolay ulaşılabilen bağımlılık yapıcı bir madde olduğundan, kullanıcıların günlük yaşam parçası olur ve pekçok duyguduruma eşlik edebilir (sevinç, üzüntü, stres gibi).

Sigara içmeyi bırakmak

Günümüzde yayınlanan tüm sigara bırakma kılavuzları benzerdir. Hastanın sigara açısından sorgulanma, sigara ve bırakma konularında öneriler sunma, hasta bırakma kararı verdikten sonra ise tedavi seçenekleri oluşturma düzeni temeldir.

Sorgulama aşamasında kişiye Fagerström bağımlılık testi uygulanır ve bağımlılık düzeyi ölçülür. Bu test kişinin içtiği sigara miktarı ile belli bir süre sigara içmeden durabilme derecesini bildirir.

Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi

Soru 1: Sabah uyandıktan sonraki ilk sigaranızı ne zaman içersiniz?

Uyandıktan sonraki ilk 5 dakika içinde ( 3 puan)
6-30 dk.içinde (2 puan)
31-60 dk.içinde (1 puan)
Bir veya daha fazla saat sonra (0 puan)

Soru 2: Sigara içme yasağı olan yerlerde bu kurala uymakta zorlanıyor musunuz?

a.Hayır (1 puan)

b.Evet (0 puan)

Soru 3: Gününn hangi saatinde içtiğiniz sigaradan vazgeçemiyorsunuz?

a.Sabah içtiğim ilk sigaradan ( 1 puan)

b. Diğer herhangibiri (0 puan)

Soru 4: Gün içerisinde kaç adet sigara içiyorsunuz?

a.31 adet ve daha fazla (3 puan)

b.21-30 adet (2 puan)

c.11-20 adet (1 puan)

d.10 adet veya daha az ( 0 puan)

Soru 5: Sabahın ilk saatlerinde günün diğer saatlerine göre daha sık mı sigara içersiniz?

a.Evet (1 puan)

b.Hayır ( 0 puan)

Soru 6: Yatakta yatarcak kadar hasta olsanız bile sigara içer misiniz?

a.evet (1 puan)

b.hayır (0 puan)

Toplam skor 0-2 : Çok az bağımlılık

3-4: Az bağımlılık

5: orta düzeyde bağımlılık

6-7: yüksek bağımlılık

8-10:Çok yüksek bağımlılık

Öneri aşamasında sigara içen kişilere kesin olarak sigara bırakılması önerilir. Verilen mesajlar açık ve net olmalıdır çünkü kişinin istekliliği ve güveni sigara bırakmada çok önemlidir.

Tedavi seçenekleri kişinin bağımlılık düzeyi, günlük alışkanlıkları, eşlik eden hastalıkları ve varsa kullandığı diğer ilaçlara göre planlanır. Günümüzde bu alanda geçerliliği kabul edilmiş nikotin bazlı ürünler (bant, sakız, inhaler), bupropion (Zyban) ve varniklin tartrat (Champix) piyasaya sunulmuştur.

İzlem aşaması da en az sigara bırakma başlangıcı kadar önemlidir çünkü bu süreçte kişilerin motive edilmesi gereklidir. Yüz yüze veya telefon görüşmeleri ile aralıklı olarak kişilere ulaşılmalıdır. Tekrar sigara kullanımı kesinlikle başarısızlık değildir. Nedenleri araştırılıp yeniden sigara bıraktırma programı başlanmalıdır.

Sigara bırakmada ilk koşul bırakmayı düşünmektir. Kararlılık başarıyı da beraberinde getirecektir. En çok zorlanılan kısım nikotin yoksunluk belirtileridir ancak bu en fazla 2-3 hafta sürecek bir durumdur. Aşıldıktan sonra aldığınız kararı daha kolaylıkla devam ettirebilirsiniz.

Bırakma aşamasında genel önerilermiz:

Karamsar olmayın
Sigaraya sizi yönelten nedenleri saptayıp yerine uygulanabilecek davranışlar tasarlayın, çay yerine su içmek; oturarak değil de yürüyerek sohbet etmek; meyve veya çiğ sebze atıştırmak gibi.
Bu kararınızı eşiniz, yakınlarınız ve iş arkadaşlarınızla paylaşın ve size destek ollmalarını isteyin.
Sigara bırakma günü belirleyin ve kararınızın devamlılığı ile uğraş verin.
İlk denemeniz başarızı olabilir. Ancak güveninizi koruyun. Her deneme sizi sonuca biraz daha yaklaştıracaktır.
İhtiyacınız olduğu anda doktorunuzdan yardım alın.

Sigarayı bıraktıktan sonra kazanımlarınız

20.dakikada nabız, kan basıncı, vücut ısısı normale döner.
24. saatte kanda karbonmonoksit gazı hızla azalır.
2 hafta-3 ay sonra efor kapasiteniz artar, öksürük azalır, koku ve tat duyularınız gelişir, bağışıklık sistemi güçlenir, diş ve parmaklardaki sarı lekeler kaybolur.
1.yılda kalp krizi gelime riski %50 azalır.
5.yılda ağız, gırtlak, yemek borusu , mesane kanser riski %50 azalır.
10.yılda felç olma riskiniz hiç sigara içmemiş olan kişiyle eş orana geriler.
15.yılda koroner damar hastalığı ve kalp krizi riski hiç içmeyeninkiyle yanı olur.

Ayrıca sosyal anlamda topluma ve evinize olumlu bir davranış şekli sunacak, ekonomik olarak da hem hastalık masraflarınız azalacak hem de sigara harcamanızı daha olumlu yönde kullanabileceksiniz.

Sonuç olarak sigara bırakıldıktan sonra bir daha kesinlikle yeniden başlanılmamalıdır. Sigara kullanımı konusunda her zaman yanıtınız hayır olmalı, bunu sadece kendiniz için değil, çevreniz için de yerine getirmeli ve içenlere de hayır demeyi görev bilmelisiniz.

Amerikan Hastanesi
Göğüs Hastalıkları Bölümü
Sigara Bırakma Kliniği
Dr.Elif Altuğ Kolsuk