MİLYONLARCA GÖZ BU PROJEYİ BEKLİYOR

Türk ve Avrupalı bilim adamlarının dahil olduğu konsorsiyum tıpta küçük çaplı bir devrim gerçekleştirmeye hazırlanıyor. Yaklaşık 10 milyonun gözü bu projede

“Kornea Mühendisliği” adlı proje ile laboratuvarda yapay kornea üretmeyi amaçlayan konsorsiyum, korneasındaki hasar nedeniyle göremeyen dünyadaki yaklaşık 10 milyon insanın tekrar görebileceğini ileri sürüyor.

Abdurrahman Aydoğdu’nun o sabah aracının penceresinden son gördüğü şey beyaz bir kamyonetti. Tarih 20 Kasım 2003, saat 10.10’du. Terör, İngiliz Konsolosluğunu hedef almıştı. Aydoğdu, korkunç patlamanın ardından artık hiçbir şey göremiyordu. Yalnızca insanların çığlıklarını duyuyordu. Yüzünden kanlar akıyordu. Arkadaşına seslendi, bağırdı. Cevap yoktu. Onu bir daha göremeyeceğini anladı. Arkadaşı ölmüştü. Neyse ki sesini duyan iki kişi ters dönen aracın altından kendisini çıkardı. Hastanede en korkunç an gözlerini muayene eden doktorun söylediği sözler oldu. “İki gözün de görme işlevini yitirdi.”

Bir yıl içinde üç ameliyat geçiren Aydoğdu’ya, gözün ön kısmında bulunan saydam bir doku ve gözün en önemli kırıcı merceği olan kornea nakli yapıldı. Kornea bozukluğu yüzünden göremeyen ya da çok kısıtlı seviyede görebilen dünyada yaklaşık 10 milyon insan bulunuyor. Üstelik bazıları Aydoğdu kadar da şanslı değil. Çünkü kornea temini çok zor. Hastalar yıllarca bu dokuyu beklemek zorunda kalıyor.

‘Kornea Mühendisliği’ projesi

İşte bütün bu sorunların ortadan kaldırılması amacıyla yeni bir proje hazırlanıyor. Türk ve Avrupalı bilim adamlarının oluşturduğu ortak bir konsorsiyum aracılığıyla yürütülen ‘Kornea Mühendisliği’ projesi, dünyadaki milyonlarca insanın tekrar görebilme umudu. Proje gerçekleşirse, dünyada ilk defa, canlı hücre içeren biyomalzemelerden yapay kornea üretilecek. Görme umudu kornea, çarşı pazardan alınır gibi temin edilebilecek.

‘Kornea Mühendisliği’ projesi 1 Ocak 2004 tarihinde başladı. 3 yıl boyunca devam edecek ve 1 Ocak 2007 yılında sona erecek projede ODTÜ Üniversitesi Biyomateryal Grubu’ndan 8 öğretim görevlisi ve 20’ye yakın tez öğrencisi bulunuyor. Toplam maliyeti 4,37 milyon Euro olan ‘Kornea Mühendisliği’ projesine Avrupa Birliği 2,56 milyon Euro yardım sağlıyor. Türk ve Avrupalı bilim adamlarının işbirliği yaptığı konsorsiyum, laboratuvarda üreteceği yapay kornea ile göze yeniden görme yetisi kazandırmayı amaçlıyor.

Yapay kornea ile ilgili mevcut çalışmalar var. Bu projenin orijinalliği korneanın hücre içeren biyomalzemelerden ilk defa yapılacak olması. Bu da korneadaki bir olumsuzluk yüzünden görme yetisini kaybetmesi durumunda gözün daha iyi ve daha hızlı iyileşmesi anlamına geliyor. Projede, Belçika, Finlandiya, Fransa, Almanya, İsrail, İtalya, İngiltere, Türkiye ve İsveç’ten olmak üzere toplam 14 araştırma ekibi bulunuyor. Proje hayata geçirildikten sonra laboratuvarda üretilecek yapay kornea, doku bağışı yoluyla elde edilen kornealara bir alternatif olacak ve korneanın aktarımı sırasında HIV, Hepatit C gibi hastalıkların bulaşması ihtimali ortadan kalkacak. Uzmanlar, proje ile gözün görme yetisine kavuşmasının yanı sıra kimyasal maddelerin gözdeki etkilerini ölçmek için hayvanlar üzerinde yapılan testlere de gerek kalmayacağını belirtiyor.

Tıpta küçük çaplı bir devrim gerçekleşecek

Araştırmadan sorumlu Avrupa Komisyonu Üyesi Philippe Busquin proje için Avrupa Araştırma Alanı’nın, Avrupa’nın en üst düzey uzmanlarını bir araya getirip bilgi sıçraması meydana getirdiğini ve Avrupalıların yaşam kalitesini iyileştirdiğini ifade ediyor. Projede ODTÜ’nün işlevi ODTÜ Biyomateryal Grubu’nca (METU-BIOMAT) yürütülüyor. Grup sorumlusu ODTÜ Biyolojik Bilimler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vasıf Hasırcı, bu proje ile küçük çapta bir devrimin gerçekleşeceğinin altını çiziyor.

“Şu anda benzeri yöntemle yapılabilen tek doku deri, onun da tedavi ettiği dokunun önemi daha az yaşamsal.” diyen Hasırcı, projenin hayata geçirilmesinden sonra korneasında yaşanan olumsuzluk yüzünden göremeyen dünyada 10 milyon civarındaki insanın tekrar görebileceğini ileri sürüyor.

Dünya Göz Hastanesi Ön Segment Cerrahisi Bölüm Şefi Prof. Dr. Kazım Devranoğlu ise tıbbın sürekli ilerlediğini, dolayısıyla yapay kornea üretiminin gerçekleşmesinin mümkün olduğunu ifade ediyor. Devranoğlu, projenin gerçekleşmesi durumunda hem hastaların daha çabuk iyileşeceğine hem de görme oranının daha yüksek olacağına inandığını belirtiyor. Kornea temininde yaşanan sıkıntıyı da dile getiren Devranoğlu, projenin hayata geçirilmesiyle, pazardan alışveriş yapar gibi kolayca kornea temin edebileceklerini belirtiyor ve hastaları aylarca hatta yıllarca bekletmek zorunda kalmayacaklarının önemine değiniyor.

Masmavi gözlerime herkes hayrandı

Abdurrahman Aydoğdu, terörist saldırıları meydana gelmeden önce ailesiyle hayatında çok mutlu olduğunu dile getiriyor. Abisiyle terzilik yapan Aydoğdu, gözlerini kaybetmesinin hayatında başına gelen en büyük dert olduğunu belirterek, “Masmavi gözlerim vardı, çevremdeki herkes gözlerime hayrandı.” diyor. Aydoğdu’nun görememesi gözlerindeki korneanın yırtılmasından kaynaklanıyor. Kornea nakli yapılmayan ameliyattan 1,5 ay sonra ikinci ameliyatını da aynı hastanede olan Aydoğdu, bu ameliyatlar neticesinde yalnızca ışığı fark edebiliyor. Cisimleri ise göremiyor.

Kornea nakli aslında kolay bir ameliyat; ama nakil doku bağışı yoluyla yapıldığından gerekli korneanın bulunması uzun bir süreç gerektiriyor. Üstelik kornea nakli yapıldıktan sonra da gözün görme oranı bir anda artmıyor. Göz, ancak 6 ay ya da bir yıllık sürecin sonunda görme yetisini yeniden kazanıyor. Aydoğdu’ya, yaklaşık bir yıl bekledikten sonra Dünya Göz Hastanesi’nde gerçekleştirilen üçüncü ameliyatla kornea nakli yapıldı. Ameliyat çok başarılı geçmesine rağmen, görme oranında önemli bir artış elde edilemedi. Çünkü ameliyattan bir hafta sonra sağ gözünde yırtılma meydana geldi.

Terör mağdurunun ameliyatını yapan Prof. Dr. Kazım Devranoğlu, gözde yeni sorunların çıkmasının çok muhtemel olduğuna işaret ediyor. Devranoğlu, kornea nakli sonrası hastalığın tamamen iyileştirilip göze yüzde yüz görme yetisi kazandırabilme garantisi verilemediğini ifade ediyor. Aydoğdu, gerekli bütün tedaviler tamamlandıktan sonra dahi eskisine nazaran yarı yarıya görme imkanına sahip olacak.

Haber: Yasin Uygur
Kaynak: Aksiyon