YEMEKTEN HEMEN SONRA ÇAY İÇMEYİN

Memorial Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Dyt. İpek Ağaca, “Çay tüketiminde dikkat edilmesi gereken noktalar” hakkında bilgi verdi.

Türkiye’nin hangi şehrine giderseniz gidin, hangi restoran veya lokantaya girerseniz girin yemekten sonra garson size çay ikram etmek isteyecektir. Ya da; garsonun ikram etmesine zaman bırakmadan siz çayınızı zaten isteyeceksinizdir…

Misafirliklerde de aynı şey geçerlidir, evlerimizde de. Öğle yemeği veya akşam yemeği fark etmez, yemekten kalkar kalkmaz çaylar demlenmeye başlanır.

Türkiye’de bu beslenme davranışı pek çok kişide alışkanlık haline gelmiştir. Kimi yorgunluğunu atmak için; kimi içini ısıtmak için; kimi de yemekten sonra içeceği sigarasının tadını daha çok çıkartmak için yemekten sonra çayını yudumlamak ister.

Bu alışkanlığımız, sağlıklı beslenme açısından bakıldığında çok da doğru bir davranış değildir. Çünkü yemekten hemen sonra içilen çay, demir içeren besin tüketildiyse, yemekle birlikte alınan Demir (Fe) mineralinin vücut tarafından kullanımını sınırlar.

‘Bu ne demektir?’ Örneğin; yemekte kırmızı et yemiş olun (Kırmızı ette yüksek oranda Demir bulunmaktadır). Yemeğin hemen ardından çay içtiğinizde vücudunuz, köfteden gelen Demir’den tam olarak faydalanamayacaktır; çünkü çayda bulunan ‘tanen’, demir’le bağlanarak demir emilimini azaltıcı etki gösterir. Kahve için de aynı şey geçerlidir.

ÇAYI YEMEKTEN EN AZ 1 SAAT SONRA İÇİN

Yemekten en az 1 saat sonra tüketilen çay ve kahvenin demir emilimini etkilemediği bilinmektedir. Peki demir yeteri kadar alınamaz veya vücut tarafından kullanılamazsa ne olur? Demir eksikliğinde anemi dediğimiz kansızlık oluşabilmektedir. Anemi, ülkemizde çok sık görülen bir sağlık sorunudur. Ekonomik durum, beslenme alışkanlıkları ve daha pek çok etken kansızlığın meydana gelmesinde rol almaktadır.

Tabi bu etkenlerden biri de çaya olan düşkünlüğümüz diye düşünüyorum.

Demir eksikliğine dayalı kansızlıkta, renk solukluğu, halsizlik, yürüyüş ve hareketlerde isteksizlik, efora tahammülsüzlük görülmektedir.

BUNLARA DİKKAT EDİN:

Eğer aneminiz varsa; siz herkesten daha çok dikkat etmelisiniz. Çay tüketiminizi yemekten 1-2 saat sonraya kaydırmaya çalışın. Çayınızı mümkün olduğunca açık için, hatta limon ekleyin. Böylece bir miktar C vitamini de almış olacaksınız.

KANSIZLIK NEDEN ÖNEMLİDİR?

Memorial Hastanesi İç Hastalıkları Bölüm Koordinatörü Prof. Dr. Yavuz Baykal, “Kansızlık ve tedavi yöntemleri” hakkında bilgi verdi.

Gün içerisinde çok iş yapmadan yoruluyor, kendinizi halsiz hissediyor; baş dönmesi, çarpıntı, üşüme hissi ve iştahsızlık şikayetlerinden yakınıyorsanız bu bulgularınızın nedeni kansızlık olabilir. Demir, folik asit ve B12 vitamini eksikliğine bağlı olarak görülebilen kansızlık yani anemi hastalığı tedavi edilmediği takdirde çok daha büyük sorunlara yol açmaktadır.

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri

Yorgunluk, halsizlik,
Baş dönmesi,
Çabuk yorulma
Solukluk
Çalışma kapasitesinde azalma
İştahsızlık, bazen bulantı
Çarpıntı
Nefes darlığı
Üşüme hissi
Saçlarda dökülme
Konsantrasyon bozukluğudur.

Kansızlığın yol açtığı sorunlar

Hamilelerde;

Bebek ölümleri artabilir.
Düşük kilolu bebek doğurma riski.
Erken doğum riski
Vücut direnci düşer ve hastalıklar daha sık görülür.
Çocuklarda;

Büyümede gerilik görülebilir.
Fiziki aktivite azalma.
Daha sık hastalanma.
Algılama, öğrenme ve yorumlama fonksiyonları azalır, dikkat dağılması görülür.
Yetişkinlerde;

Sürekli yorgunluk hissi vardır, halsizlik oluşur,
İş gücünde azalma.
Hastalıklar daha sık görülür.

Demir eksikliğine bağlı kansızlığı olanlarda ne tür bulgular görülür?

Toprak, buz, kireç yeme isteği
Ağız kenarında çatlaklar oluşması
Tırnaklarda düzleşme
Dilde acıma hissi (tahriş olmuş dil) ve kırmızılaşma

Günlük demir ihtiyacı ne kadardır?

Günlük demir ihtiyacı yaklaşık olarak 2 mg. kadar olmasına rağmen kadınlarda ihtiyaç daha fazladır. Besinlerdeki demirin ancak %10 kadarı ince bardaklardan emilir. İhtiyaç halinde emilim artarsa da kayıpların karşılanamadığı durumlarda kansızlık oluşur. İhtiyaç kadınlarda, bebeklik döneminde, hamilelikte, ağır hastalık ve emzirme dönemlerinde daha fazladır.

Demir açısından zengin besinler

Kırmızı et, karaciğer, balık gibi hayvansal kaynaklı besinlerde faydalı demir daha fazladır. Kuru üzüm ve bitkisel kaynaklı besinlerdeki demir ihtiyacı karşılayamaz. C vitamini ve portakal suyu bitkilerden alınan demirin emilimini artırırken, çay ve kahve tüketimi demir emilimini azaltır.

Demir eksikliğine bağlı kansızlığı olan hastalarda yapılması gereken tetkikler?

Tam kan sayımı, serum demiri ve serum demiri bağlama kapasitesi veya serum ferritinidir. Bazı durumlarda transferin saturasyonu, dışkıda gizli kan ve periferik yayma istenebilir.

Nasıl tedavi edilir?

Tedavide kullanılan çeşitli demir formları mevcuttur. Tedavi ağızdan alınan haplar şeklinde olabileceği gibi, kalçadan veya damardan yapılan tedaviler şeklinde de olabilir. İğne şeklinde yapılan tedavilerin ilki mutlaka bir sağlık kuruluşunda yapılmalıdır. Demir tedavisine başladıktan iki ay sonra hemoglobin düzeyi normale döner. Kemik iliğindeki demir depolarını doldurmak için daha uzun süreli tedavi gerekir.