YAPAY TATLANDIRICILAR HAKKINDA BİLMEK İSTEDİKLERİNİZ.

Milyonlarca insan hem zayıflamak hem de şeker hastalığı nedeniyle yapay tatlandırıcı kullanıyor. Kullanımlarının insan sağlığı üzerindeki etkileri hakkında olumlu ve olumsuz farklı görüşler olsa da kullanım oranları gün geçtikçe artıyor.

Şeker yerine kullanılabilen düşük kalorili veya kalori içermeyen yapay maddeler yapay tatlandırıcılar olarak nitelendiriliyor. Tatlandırıcılar, başlangıçta şeker hastalarının tatlandırma gereksiniminin giderilmesi için kullanılsa da. Günümüzde zayıflamak, zayıf kalmak ve şekerin diş sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinden korunmak isteyenler tarafından da yaygın olarak kullanılıyor. Şeker ve şekerli gıdaların fazla tüketilmesi ve bu besinlerin yüksek enerji değerleri nedeniyle obezitenin en önemli nedenlerinden biri olarak biliniyor.

Yapay tatlandırıcılar enerji içeren tatlandırıcılar ve enerji içermeyen tatlandırıcılar olarak ikiye ayrılıyor.

Enerji içerenler: (Fruktoz = meyve şekeri, sorbitol, mannitol, ksilitol)

Fazla miktarda tüketimi kan şekerini yükseltir. Bu şekerlerin kana geçiş süresi çay şekeri’nden (sakkaroz) daha uzundur.

Enerji içermeyenler: (Aspartam, Asesülfam-K, Sakkarin, Siklamat)

Daha çok tercih edilen yapay tatlandırıcılardır. Tablet yapay tatlandırıcılar, yüksek ısıda acı tat oluşturdukları için kaynamakta olan bir besinin içerisine atılmamalıdır. Ateşten indirdikten sonra besine eklenmelidir.

Tatlandırıcılar çok sık kullanılsa da yan etkileri konusundaki söylentilerin ardı arkasının kesilmiyor. Yapılan araştırmalar sonucu, Food and Drug Administration (FDA) 1977 yılında yüksek doz sakarin tüketimi yasaklamıştır. Fakat daha sonra Amerikan Tıp Konseyi kısıtlı kullanımın ( 2,5 mg/kg/gün) sağlık üzerine güvenli olabileceğini bildirmiştir. Fakat daha sonra yapılan çalışmalarda sakarinin zararsız olmadığı epitel dokuda yapısal değişikliklere neden olacağı bulunmuştur. Ayrıca hamile annelerde bebeğe geçip birikme yaptığı belirlenince hamile annelerin kullanımı da yasaklanmıştır.

Son yılların en gözde ve en fazla kullanılan yapay tatlandırıcısı olan Aspartam’ın da baş dönmesi, baş ağrısı, adet düzensizliği gibi belirtileri bildirilmiştir. Aspartam’ın aşırı tüketiminin ileride beyin tümörleri ve beyin hasarına neden olduğu klinik çalışmalarla açığa konulmuştur.

Diğer bir yapay tatlandırıcı olan Siklamat’ın aşırı kullanımı ishale neden olabiliyor. Yapılan araştırmalar sonucu, erkek farelerde mesane tümörleri geliştiği tespit edilmiştir.

Ayrıca alternatif tıp’ın da katılımıyla tatlandırıcılara yönelik çalışmalar ilerlemiştir. Son olarak ülkemizde 2 hafta öncesi itibariyle bitkisel kaynaklı aspartam, sakarin, asesulfam K içermeyen tamamen stevia denilen bir bitkiden elde edilen tatlandırıcı piyasaya sunulmuştur. Şekerden 40 kat daha tatlı olan bu bitkinin demlenmesiyle elde edilen toz. Hem yemek hazırlamada hem de içeceklerde rahatlıkla kullanabilmektedir. Öyle ki 400 dereceye kadar bozulmadığı tespit edilen stevia ile hazırlanan tatlılarda ısıya bağlı bozulma riski sıfıra yaklaşmaktadır.

Her ne kadar zararları hakkında kesin bilgiler olmasa da, tatlandırıcı kullanırken bir uzmana danışmanızda fayda var. Ayrıca şekersiz meşrubat içenlerin şekerlileri tercih edenlere göre daha fazla kilo verdikleri görülüyor, ancak beslenme uzmanları, vücudun şeker ihtiyacını kısmanın şekerli maddelere duyulan arzuyu körüklediğini düşünüyor.

Hayrettin Mutlu
Sema Hastanesi
Beslenme ve Diyet Uzmanı