SICAK HAVA VE SAĞLIK
Sıcak havalarda en önemli sorun sıcak çarpmasıdır. Vücudun ısı ayar sistemi bozulur. Aşırı su ve tuz kaybı olur. Ateş, tansiyon düşüklüğü, nabızda hızlanma, aşırı yorgunluk, bitkinlik, vücut ağrıları, kramplar, kalbte ritm bozukluğu, baş ağrısı, huzursuzluk, havale, bilinç bulanıklığı olur. Zamanında müdahale edilmezse ölüme neden olabilir. Özellikle çocuklar, yaşlılar, kronik hastağı (kalp-damar hastalığı, hipertansiyon, ritim bozukluğu , solunum sistemi hastalığı, böbrek hastalığı, diabet ve diğer endokrin hastalıklar, karaciğer hastalığı, Alzheimer, Parkinson vs) olanlar, depresyon ve akıl hastalığı olanlar, alkolikler, yalnız yaşayanlar, muhtelif ilaç (diüretik vs) tedavisinde olanlar hamile kadınlar ve şişmanlar, sıcakta ağır fizik aktivitede bulunanlar risk altındadır. Risk, bireysel durum, sıcağa maruz kalma düzeyi, sıcak havaya adaptasyon yeteneğine göre değişir.
Güneş çarpmasında alınacak ilk tedbirler:
Sıcakta veya güneşte olan birinde ateş, aşırı halsizlik, bayılma veya ciltte aşırı kuruma olduğu fark edilirse hemen serin ve hava akımı olan bir yere alınmalı, giysileri çıkarılmalı, ciltten buharlaşma sağlıyacak şekilde soğutulmalıdır. Bu nedenle vantilatör önünde cildi ıslatılabilir, soğuk su banyosu yaptırılabilir veya koltuk altı, boyun ve kalçalarına soğuk kompres uygulanabilir. Ancak alkolle soğutulmamalı. Bilinci açıksa bol su ve tuzlu ayran vermeli. Şuur bulanıklığı, havale geçirme gibi belirtiler varsa vakit geçirmeden hastaneye götürmelidir. Ateş düşürücülerin faydası yoktur. Hastanın soğutulması ve yeterli sıvının verilmesi önemlidir.
Sıcaklarda nasıl beslenmeli?
• Sıcak havalarda kaybedilen su ve tuzu yerine koymak gerekli. O nedenle bol sıvı almalı, susamayı beklemeden günde en az 2- 2.5 litre sıvı tüketmeye özen gösterilmelidir. Susamak vücudun su ihtiyacının bir göstergesi değil, idrar rengi daha güvenilir bir gösterge. İdrarın koyu sarı renkte olması vücutta su eksikliğini gösterir. Yanınızda su şişesi taşıyın.
• Bol miktarda tuzlu ayran tüketin.
• Alkollü ve kafeinli içeceklerden uzak durulmalı.
• Ağır ve yağlı yiyeceklerden kaçınılmalı. Sık aralıklarla ve az az; sebze ve meyveden zengin beslenmeli.
• Dışarıda ve açıkta satılan yiyeceklerin, tüketiminden kaçınılmalı, çabuk bozulma riski olan besinler(et, yumurta, süt, balık vb.) açıkta bekletilmemeli, besinlerin hazırlanması ve pişirilmesi aşamalarında hijyen kurallarına özen gösterilmelidir.
Nasıl giyinmeli?
Açık renkli, pamuk ya da keten gibi kumaştan yapılmış, bol ve rahat giysiler tercih edilmeli. Sentetik kumaştan giysiler ciltten buharlaşmaya izin vermediğinden hissedilen sıcağı artırır. Dışarı çıkarken geniş kenarlı şapka, şemsiye, uygun güneş gözlüğü kullanılmalı.
Yapılmaması gerekenler:
Güneşin dik geldiği günün en sıcak saatlerinde (saat 10.00-16.00 arası ) mecbur kalınmadıkça dışarı çıkılmamalı. Bu saatlerde denize – havuza girilmemeli, güneşlenilmemeli, dışarıda spor ve yürüyüş yapılmamalı. Bronzlaşmak için güneşin altında saatlerde yatılmamalı. Sabah ve ikindi saatlerde bile güneşten koruyucu krem kullanarak kısa sürelerle güneşlenilmeli.
Sıcaklarda çalışırken nelere dikkat edilmeli?
Ofiste: Ofisilerin yeterince havalandırılmasına özen gösterilmelidir. Ofis sıcaklığı optimal şekilde klimatize edilmeli. Öğle satlerinde zorunlu olmadıkça dışarı çıkmamalı.
Arabada: Kapalı ve park edilmiş araç içinde uzun süre kalınmamalı. Araçlar yeterince havalandırılmalı, klimaları optimal ısıyı sağlayacak ve esinti direkt üzerinize gelmeyecek şekilde ayarlanmalı Özellikle bebek, çocuk, engellilerve hayvanlar kapalı ve park etmiş araçlarda kesinlikle bırakılmamalıdır. Çünkü araçların iç ısıları, klima olsa dahi park edildikten çok kısa süre sonra yükselmektedir.
Dışarıda: Açık havada çalışanlar özellikle risk altında. Bu nedenle dışarıdaki işlerinizi ve aktivitelerinizi hava durumuna göre programlayın. Güneşin dik olduğu öğle saatlerinde (saat 11.00 ile 16.00 arası) mümkünse dışarı çıkmayın. Sık sık serin yerlerde mola verin. Bol sıvı almaya özen gösterin. Başınızı, gözlerinizi ve cildinizi güneşten koruyun. Bu nedenle geniş şapka, şemsiye, uygun güneş gözlüğü ve güneş koruyucu krem kullanın.
İşyerlerinin üzerine düşen sorumluluklar
Sıcak ve nemli ortamda çalışmak sadece rahatsızlık hissi vermez, aynı zamanda ciddi sağlık sorunları oluşturabilir. O nedenle işveren, çalışanlar üzerindeki sıcak stresini azaltacak tedbirler almalıdır. Bu nedenle iş yerinin sıcaklığı azaltılmalı. Klima veya vantilatörler, izolasyon ve havalandırma yollardan birkaçıdır. Fakat bazı iş yerlerinde( fırın, hamam, çamaşırhane) bunu sağlamak kolay değildir. Diğer yandan insanın sıcağa alışma, uyum sağlama yeteneği vardır. Bu durum, normal şartlarda 5-7 gün içi,nde olur. İlk gün hissedilen rahatsızlık giderek azalır. Kişilere uyum sağlaması için süre tanımalıdır. Diğer yandan sıcak stresi, kısmen iş sırasında vücutta oluşan ısı miktarına bağlıdır. Oluşan ısı miktarı sürekli ağır işte çalışanda, aralıklı ve hafif işte oluşandan daha fazladır. O nedenle ısı stresini azaltmanın bir yolu da işi kolaylaştırmak ve yeterli molalar vermektir. Çok gerekli olmayan işler ertelenebilir. Ortamın klimatize edilmesi, gerekli istirahat süresini azaltacağından verimliliği artırır. Sıcak iş yerlerinde serin dinlenme alanlarının temini sıcak stresini azaltır. Sık ve kısa molalar en faydalı olanıdır. Sıcak ortamda çalışırken terle çok sıvı kaybı olduğundan, bu kaybı karşılayacak içme suyu kaynakları olmalıdır. İş yerine uygun koruyucu giysi temin edilmelidir. Çalışanların sıcak çarpması konusundaki farkındalıkları önemli ve bu yüzden eğitim gereklidir.
Diğer yandan bu konu bir devlet politikası olmalıdır. Kısa – orta – uzun vadeli tedbirler gerekir. Dünya Sağlık Örgütü’nün, iklim değişikliğinin sağlığa etkisinden korunmak için aktif ve uzun süreli bir programı var. Son yıllarda oluşan iklim değişikliğinin sağlığa etkilerine karşı önlem planı, pek çok Avrupa ülkesinde giderek önem kazanan bir sorumluluk haline gelmekte. Nitekim 2003 yılındaki sıcak hava dalgasında Fransa’da görülen ölümlerden sonra alınan tedbirlerle, 2006 yılındaki sıcak hava dalgasında daha az oranda ölüm olmuştur. Bu konuda EuroHEAT, aşırı hava değişikliğine karşı toplum sağlığını iyileştirme projesidir.
Amerikan Hastanesi
İç Hastalıkları Uzmanı
Prof.Dr.Sunay Sandıkçı
