İYOT EKSİKLİĞİ TİROİD HASTALIĞI NEDENİ

“24-31 Mayıs Dünya Tiroid Farkındalık Haftası” öncesinde Memorial Ataşehir Hastanesi Endokrinoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Gökhan özışık iyot yetersizliğine ve fazlalığına bağlı olarak gelişen tiroid hastalıkları hakkında bilgi verdi.

Kadınlarda daha fazla görülüyor

Kilo kaybı, kilo verememe, halsizlik gibi şikayetlerle ortaya çıkabilen tiroid hormonundaki düzensizlikler zamanla kişinin yaşam kalitesini de düşürmektedir. Tiroid hastalarının neredeyse %95’i kadındır. Kadınlarda, erkeklere göre 15-20 kat daha fazla görülmektedir. Tüm yaşlarda ortaya çıktığı söylense de 30-50 yaş arasında daha sıklıkla ortaya çıkabilmektedir. Vücut sağlığı için büyük önem taşıyan tiroit hormonundaki dengesizlikler diğer organ ve sistemlerin çalışmasını da olumsuz etkileyebilmektedir.

Sebze meyvelerdeki iyot yetersiz olabilir

Metabolizma için hayati bir element olan iyot, fiziksel ve zihinsel fonksiyonların çoğunda rol oynamaktadır. Başta tiroid bezinin iyi çalışması ve yeterli hormon üretmesi olmak üzere fazla yağların yakılmasından bağışıklık sistemi ve vücudun ihtiyaç duyduğu enerjinin uygun seviyede tutulmasına kadar birçok metabolik süreç için mutlaka dışarıdan alınması gerekmektedir.

İyot, doğada en çok toprak ve deniz suyunda bulunmaktadır. Mineral formu suda çözüldüğünden erozyonla birlikte kayba uğramaktadır. Deniz suyundaki iyot ise; deniz yosunları/bitkileri ve balık/kabuklu deniz hayvanlarında birikmektedir. Uzun süreli yağışların olması topraktaki iyodu uzaklaştırmakta ve yetişen sebze ve meyvelerde iyot eksikliğine neden olabilmektedir. Bu yiyeceklerle beslenen kişilerde de guatr oluşmasına yol açabilmektedir.

Günlük iyot ihtiyacı ne kadardır?

Dünya Sağlık örgütü (WHO) tarafından belirlenen günlük iyot ihtiyaçları:

• 0-5 yaş arasında: 90 mikrogram/gün

• 6-12 yaş arasında: 120 mikrogram/gün

• Genç erişkinlerde ve erişkinlerde:150 mikrogram/gün

• Hamilelerde ve emzirme sırasında: 200 mikrogram/gün

Günlük ihtiyaç hamilelerde 1.5, emziren annelerde ise 2 kat artar. Tiroid bezi dışında meme dokusu da iyotu tutma yeteneğine sahiptir.

Süt ve süt ürünleri önemli birer iyot kaynağıdır

Süt dışındaki yiyecekler ve içme suyundaki iyot miktarı insanlar için, besi hayvanlarının doğal yemlerindeki iyot miktarı da hayvanlar için yetersizdir. Diğer taraftan, endüstriyel besicilik (gerek süt hayvanlarına takviye yapılması, gerek bu hayvanlardan elde edilen ürünlerin işlenmesi ve hijyen teknikleri esnasında kullanılan iyotlu çözeltiler), dolaylı olarak insanlarda iyot fazlalığına da yol açabilmektedir. Süt ve süt ürünleri en önemli iyot kaynağı besinlerdir. Doğal iyot içerenler işlenmemiş deniz tuzu ve kaya tuzudur. Organik süt ve süt ürünlerinde, ilave yapılmadığı için iyot daha düşük olabilmektedir. Mevsimsel ve coğrafi farklılıklar da sütteki iyot miktarı üzerinde etkilidir. Genellikle kışın iki kat daha fazladır. Isıl işlem ve pastörizasyon da sütteki iyot miktarını %25’e varan oranlarda düşürmektedir.

Tiroid başka hastalıkları da tetikleyebilir

Yetersiz alındığında ödem, üşüme, kilo alma, kronik yorgunluk, libido azalması, gebe kalmakta güçlük, entelektüel kapasitede azalma ve sık hasta olmaya neden olabileceği gibi iyot eksikliğinin meme kanseri ile de ilişkili olabileceği gösterilmiştir. Yeterli alınmasına rağmen idrarda yapılan ölçümlerde iyotun düşük olması ise; diğer vitamin ve minerallerin eksikliği de eşlik ediyorsa gluten intoleransı, bağırsak flora bozukluğu gibi emilim ile ilgili bir problemi düşündürmektedir.