EKOKARDİYOGRAFİ
1800’lü yıllarda yarasalardan yola çıkarak ses dalgalarının özelliklerinin incelenmesi ile ilk defa ultrasonun temelleri atılmıştır. 1880 yılında Currie’lerin piezoelektriği keşfiyle yüksek frekanslarda sesin elde edilmesi sağlanmıştır. 1900’lü yıllarda bu teknik ile sonar geliştirilirken, bu tekniğin tanı için kullanılması ancak 1942 yılında olmuştur. 1950’li yıllardan itibaren ekokardiyografi geliştirilerek kalp hastalıklarının tanısında kullanılmaya başlanmıştır. Gerçek zamanlı iki boyutlu ekokardiyografi tekniğinin geliştirilmesiyle günlük pratikte önemli bir yer almıştır.
Hastanemizde 1990 yılından bu yana ekokardiyografi, kalp hastalıklarının tanısı ve tedavisinde aktif olarak kullanılmaktadır. Bu sürede 500.000 civarında hastaya ekokardiyografik değerlendirme yapılmıştır. Ekokardiyografi laboratuvarımızda yüzeyel ekokardiyografiye ek olarak, transözofajiyal ekokardiyografi, stres ekokardiyografi ve strain ve strain rate gibi son teknolojiye ait ekokardiyografik incelemeler de yapılmaktadır.
Ekokardiyografi nedir?
Ekokardiyografi kalbin ses dalgaları yolu ile (ultrason) iç yapısının ve işlevlerinin incelenmesidir. Ses dalgalarının iletilmesini sağlayan bir alet (transdüser) vasıtası ile yapılır. Transdüser göğüs duvarının değişik yerlerine uygulanarak kalbin duvarları ve kapakları değişik pozisyonlarda incelenir.
EKOKARDİYOGRAFİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
YÜZEYEL EKOKARDİYOGRAFİ
Yüzeyel ekokardiyografi nasıl yapılır?
Yüzeyel ekokardiyografik değerlendirme için hasta sol tarafına yatırılır. Kalp kapakçıkları, kalp odacıkları, büyük damarların (aort, pulmoner arter) kesitleri ve hareketleri ekranda görülür. İnceleme genellikle 15 dakika sürer. Ağrısız bir işlemdir ve yan etkisi yoktur. Bu incelemede röntgen ışınları kullanılmaz. Bu yüzden hamilelerde de güvenle kullanılabilir. Sonuçlar, incelemeyi yapan doktor tarafından değerlendirilir.
Neden yapılır?
Dinlenilmekle saptanan kalp seslerinin (üfürümler vb), kalp büyümesinin, açıklanamayan göğüs ağrıları, nefes darlığı veya düzensiz kalp atımlarının sebebini araştırmak amacıyla,
Kalp boşluklarının şeklini ve boyutlarını ölçmek için,
Kalp duvarlarının kalınlıklarını ve hareketlerini kontrol etmek için,
Kalp kapak yapılarının ve hareketlerinin net olarak değerlendirilmesi için,
Yapay kapağın fonksiyonlarının değerlendirilmesi için,
Kalp fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla,
Kalp kasını etkileyen hastalıkları (örneğin kardiyomiyopatiler) tespit etmek için,
Kalbin içindeki pıhtı ve tümörlerin değerlendirilmesi amacıyla,
Konjenital kalp hastalıkları ya da bu nedenle yapılan cerrahi girişimleri kontrol etmek amacıyla,
Kalp krizi sonrası kalp fonksiyonlarının değerlendirilmesi için,
Kalbin etrafında sıvı toplanması durumunda sıvı miktarının, cinsinin değerlendirilmesi ve kalbi saran perikard zarının yapısını ve kalınlığının değerlendirilmesi amacıyla,
Kalpten cıkan ana atar damarların (aort, pulmoner arter) yapı ve çaplarının değerlendirilmesi amacıyla yüzeyel ekokardiyografi yapılır.
TRANSÖZOFAJİYAL EKOKARDİYOGRAFİ
Transözofajiyal ekokardiyografi (TÖE) nedir?
Yaygın olarak kullanılan TTE yönteminin yetersiz kaldığı bazı durumlarda yemek borusu yolu ile ekokardiyografi yapılması gerekebilir. Gastroskopiye benzer bir tetkiktir.
Tetkik 4-12 saatlik açlık sonrası yapılır. TÖE yarı girişimsel bir incelemedir. İşlemden hemen önce, gerekli durumlarda damardan ilaç uygulanmasını sağlamak amacıyla damar yolu açılır. Bulantı refleksini bastırıp hastanın işleme uyumunu sağlamak amacıyla ağız ve yumuşak damak bölgesi lokal olarak anestezik bir sprey yardımıyla uyuşturulur. Hasta yüzeyel ekokardiyografiye benzer şekilde sol yana yatırılır.
İşlem ve hasta rahatlığı için damardan sakinleştirici ilaç yapılır. Tetkik sırasında hasta uyumunun sağlanamadığı durumlarda işlem mutlaka gerekiyorsa, anestezi doktorunun kontrolünde ilave sakinleştirici ilaçlar yardımıyla yapılır. İşlemi yapacak olan kardiyolog işlem öncesinde hastayı bilgilendirir. TÖE probu yavaşça yemek borusundan ilerletilir. Gerekli görülen kalp görüntüleri doktor tarafından videoya kaydedilir ve resimleri çekilir. İnceleme süresi ortalama 15-20 dakikadır. Ancak hazırlık zamanı ile bu süre 30-60 dakikayı bulmaktadır. İşlem sonunda hasta uyandırılarak kısa süreli gözlem altında tutulur.
Tetkikten sonra boğazdaki uyuşukluk geçene kadar yaklaşık 2 saat kadar bir şey yenilip içilmemelidir. Tetkik sırasında sakinleştirmek için kullanılan ilaçlar bir süre uyku hali yapabileceği için bu durum tamamen düzelinceye kadar araç ve makine kullanılmamalıdır. Tetkik sonrasında, 1 ya da 2 gün süreyle boğazda acıma ve his kaybı olabilir. Bu geçici bir durumdur ve tedavi gerektirmez.
Neden yapılır?
TTE ile saptanan kalp içinde pıhtı, kitle veya endokardit adı verilen kapakların enfeksiyona bağlı hastalıkların daha detaylı incelenmesi için,
Yapay kapakların fonksiyonlarının detaylı incelenmesi için,
Ana atardamar-aort genişlemeleri ve yırtılmalarından şüphe edildiğinde,
Kalp odacıkları arasındaki zarların üzerindeki deliklerinin incelenmesinde,
Kalp kapak yetersizliklerinin ciddiyetinin belirlenmesi
Kalp kapak tamiri veya kalp deliklerinin kapatılması ameliyatları sırasında ve sonrasında işlem başarısının değerlendirilmesi.
Akciğer hastalığı, şişmanlık veya göğüs yapısı gibi nedenlerle yeterli kalitede yüzeyel ekokardiyografik görüntü alınamadığı durumlarda TÖE yöntemine başvurulur.
III. STRES EKOKARDİYOGRAFİ
Stres ekokardiyografi nedir?
Stres ekokardiyografi (SE), egzersiz yöntemleriyle veya kalp atımını hızlandıran ilaçlarla yapılan bir ekokardiyografi uygulamasıdır. Egzersiz ekokardiyografi, koşu bandı efor testinde egzersiz protokolünün uygulanmasından hemen önce ve hemen sonra veya bisiklet egzersiz testi yardımıyla egzersizin her aşamasında ekokardiyografik görüntülerin kaydedilmesi şeklinde yapılmaktadır.
Egzersiz EKG testinin yapılamadığı durumlarda (bacak damar hastalığı, kas kemik yapı kısıtlılığı) damar yoluyla dobutamin, adenozin, dipridamol gibi kalp ritmi ve kasılmasını arttıracak ilaçların belli zaman aralıklarında artan dozlarda kullanılması ile ilaçlı stres ekokardiyografi yapılmaktadır.
SE için ortalama 4-6 saatlik açlık gereklidir. Ayrıca bu 6 saatlik sürede sigara içilmemesi ve kafein içeren gıda (çay, kahve, çikolata, kola vb.) veya ilaç (bazı ağrı kesici ilaçlar kafein içerebileceğinden) alınmaması gerekir.
Bu testten 24 saat önce kalpte kanlanma bozukluğunu engellemesi amacıyla kullanılan bazı ilaçların kesilmesi gereklidir. Buna testi isteyen doktor karar verecektir. Alınmasına izin verilen ilaçların testten 3-4 saat önce az miktarda su ile yutulmasında mahsur yoktur.
Stres ekokardiyografi hangi durumlarda yapılır?
Kalıcı kalp pili, EKG’de sol dal bloğu, sol karıncık kalınlaşması ve EKG’de bazı özel bulguların varlığı nedeniyle (preeksitasyon) kalp hastalıklarının diğer yöntemlerle değerlendirilmesi güç olduğunda, tercih edilen alternatif bir yöntemdir.
SE en sık miyokard kanlanma bozukluğunu ve ciddiyetini saptamak için akut kalp krizlerinden ve koroner damarlara yapılan girişimsel işlemlerden sonra risk belirlenmesi amacıyla,
Kalp cerrahisi dışında cerrahi girişim uygulanacak hastalarda operasyon öncesi kardiyak risk değerlendirilmesi amacıyla uygulanmaktadır. Amaç, kalbin kasılma kapasitesini gözlemlemek, koroner yetersizlik bulgularını araştırmak ve bazı kapak hastalıklarında cerrahi karara yardımcı olabilmektir.
Uygulama nasıl yapılır?
Test hazırlığı, göğüse elektrodların takılması ve damar yolunun açılmasından oluşur. Test süresi yaklaşık 1 saattir. Bu inceleme, göğsün üzerinde belli noktalardan kayıt alınarak yapılır. Kalbin dinlenme görüntüleri kaydedilir. Tercih edilen stres yöntemine bağlı olarak egzersiz testi veya ilaçlı uygulama yapılır. Egzersiz görüntüleri alınır. Daha sonra toparlanma dönemi görüntüleri kaydedilir. Kalp ritmi, kan basıncı izlenir, EKG kayıtları alınır.
Hasta işlemden sonra yarım saat süre ile dinlenme odasında gözlem altında tutulur. Testin yorumu, farklı fazlarda alınan görüntülerde, kalbin kasılma gücünü kıyaslayarak yapılmaktadır.
Stres ekokardiyografi uygulaması ile ilişkili istenmeyen olaylar söz konusu olabilir mi, işlemin riski nedir?
Stres ekokardiyografi güvenilir bir yöntemdir. İlaçlı stres ekokardiyografi sırasında ilaca bağlı yan etkiler nadiren görülebilmektedir. Bunlar başağrısı, terleme, çarpıntı, göğüs ağrısı, nefes darlığı ve bulantıdır.
Nadiren kan basıncında ani düşme ve yükselme, kalpte kulakçıktan ve karıncıktan köken alan sürekli olmayan ani ritim bozulması, kalp hızında yavaşlama, işlem sırasında kalp damar kökenli göğüs ağrısı görülebilir.
IV. STRAİN, STRAİN ORANI VE VEKTÖR HIZ GÖRÜNTÜLEME EKOKARDİYOGRAFİ
Strain, Strain Oranı Ve Vektör Hız Görüntüleme Ekokardiyografi Nedir?
Strain, Strain oranı ve vektör hız görüntüleme ekokardiyografi, doku Doppler ultrason yöntemi kullanılarak kalbin kasılma ve gevşeme fonksiyonlarını çeşitli düzlemlerde en doğru şekilde ölçmek için geliştirilmiş en hassas, yeni ve modern bir yöntemdir.
Neden Ve Nasıl Yapılır?
Bu yöntem özellikle kalp kasının gücünün ve kasılma fonksiyonlarının değerlendirilmesi için uygulanır. Kalp kasının çeşitli bölgeleri seçilerek bu bölgelerin stres ve istirahat anındaki boyutları ve hareketleri farklı düzlemlerde ölçülür. Ağrısızdır ve hiçbir yan etkisi yoktur. İşlem öncesinde hiçbir hazırlığa gerek yoktur. Herhangi bir kontrast madde kullanılmaz. İşlem ortalama 15-30 dakika sürer. Sonuçlar testi yapan doktor tarafından değerlendirilip hastaya iletilir. İşlem sonrası hasta derhal ayağa kalkıp günlük yaşamına devam edebilir.
Hangi durumlarda yapılır?
Kalp yetersizliğindeki bir hastada kalp kasının sahip olduğu kasılma gücü en doğru şekilde hesaplanır.Bu şekilde kalp yetersizliğinin sebebi henüz normal bir gözün ayırt edebileceği seviyeden çok daha erken tespit edilir ve en uygun tedavi seçeneği saptanır. -Kalp krizi geçirmiş bir hastada hasarlı kalp kası kitlesinin belirlenmesinde ve hasarın boyutlarının tespitinde, çok hassas ölçüm olanağı sağlar.
Hastaya uygulanacak kalp operasyonu öncesinde kalp kası fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılan çok önemli yöntemlerden biridir.
Kalp zarlarının iltihaplarının tespiti ve çeşitlerinin ayrımını en güvenilir şekilde yapma olanağı verir.
Kalbin sağ ve sol yarısının eş zamanlı çalışma bozukluklarının anında tespiti ve uygulanacak tedavi ve bu tedavinin etkinlik takibi için eşi olmayan bir yöntemdir
Kaynak: www.florence.com.tr
Group Florence Nightingale
