Genel SağlıkHABERLER

ANNE KARNINDAKİ BEBEĞİN GELİŞİMİNDE BABA ADAYININ DA ETKİSİ VAR

Erkeğin yaşam tarzı, alkol, sigara ya da uyuşturucu kullanımı gibi maddelere maruz kalması sperm hücrelerinin karakteristik özelliklerinde değişikliğe neden olarak anne karnındaki bebeğe zarar verebilme potansiyeli taşır.

Düzenli alkol, sigara ya da uyuşturucu kullanımı spermleri etkiler mi?

Anne karnında büyümekte olan bebeğin sağlığını ve gelişimini kontrol eden mekanizmaların sadece anne adayında olduğunu kabul etmek ve gelişimde herhangi bir problem ortaya çıktığında bunun nedenlerini anne adayında aramak geleneksel bir yaklaşımdır. Ancak son zamanlarda yapılan bazı araştırmalar bu fikri kökten değiştirmese de, tek etkenin anne adayı olmayabileceğini, baba adayının da bebek gelişiminde rolü bulunabileceğini düşündürmektedir.

Erkeğin yaşam tarzı, alkol, sigara ya da uyuşturucu kullanımı gibi maddelere maruz kalması sperm hücrelerinin karakteristik özelliklerinde değişikliğe neden olarak anne karnındaki bebeğe zarar verebilme potansiyeli taşır.

Eğer spermler etkileniyorsa bebeğe etkisi olur mu?

Eşinin gebeliği sırasında ya da döllenmeye yakın dönemlerde erkeğin sigara ve alkol gibi etkenlere maruz kalması paternal maruziyet (paternal exposure) olarak tanımlanır.

Bu etkenlerin bebekte direkt olumsuz bir etkiye neden olması uzak bir olasılık gibi görünmekle birlikte sperm sayı ve performansında bozulmalara yol açar. Bu durum gebe kalmak için geçen sürenin uzamasından mutlak bir kısırlığa kadar ulaşan etkiler yaratabilir.

Yapılan hayvan deneylerinde babanın bu tür etkenlere maruz kalması sonucu spermlerin genetik yapısında değişiklik meydana gelebileceği ve sonuçta döllenmede ya da fetal gelişimde problemlere neden olabileceği ileri sürülmektedir. Öte yandan çok kısıtlı sayıda çalışmada, bu durumun çocukluk çağı kanserlerinde artışa neden olabileceği de speküle edilmektedir. Ancak babanın zararlı etkenler kullanmasının bebekte doğumsal anomali riskini artırabileceğine yönelik herhangi somut bir bilimsel kanıt yoktur.

Doğum anomalilerine neden olabilecek maddelerin anneden olduğu gibi babadan da bebeğe geçmesi çok uzak bir olasılıktır. Babanın kullandığı maddeler çok az miktarlarda da olsa meni içinde saptanabilir. Ancak bu küçük miktarların bebeğin gelişimini etkileyebileceğine yönelik hiçbir kanıt yoktur. Bunun sonucu olarak güncel bilgilerimize göre babanın sigara ve alkol gibi zararlı madde alışkanlıkları bebeklerinde anomaliye neden olmaz. Yalnız bu konudaki araştırma sayısı sınırlı olduğundan kesin bir sonuca varabilmek için daha fazla sayıda çalışmaya gerek vardır.

Alkol

Tüm dünyada en yaygın kullanılan zararlı maddelerin başında sigara ve alkol gelmektedir. Annenin alkol kullanımı bebekte ‘fetal alkol’ sendromu adı verilen ve ciddi gelişim bozuklukları ile birlikte giden bir tabloya neden olur. “Baba adayının döllenme olduğu günlerde alkol alımı ‘fetal alkol’ sendromuna neden olabilir mi?” sorusunun cevabı “Hayır”dır. Ancak bu durum bebeğin babasının alkol almasından etkilenmeyeceği anlamına da gelmez.

Alkol tüketimi erkek üreme sistemi üzerinde değişik sorunlara neden olabilir. Spermlerin genetik yapıları, şekilleri ve hareketliliklerinde bozukluklara yol açabilir. Bunun yanısıra “impotans” yani sertleşme problemlerinin de nedeni alkol olabilir. Bu durumda düzenli cinsel ilişki gerçekleşemeyeceği için gebelik için gereken süre uzayabilir. Yapılan bazı hayvan çalışmalarında sürekli alkol kullanan babalardan doğan bebeklerde bazı hormon bozuklukları ile entellektüel kapasitede olumsuz değişimlere daha sık rastlandığı ileri sürülmektedir. Ancak bu çalışmalarda elde edilen sonuçları sadece babanın alkol kullanımına bağlamak olanaksızdır. Babanın alkol kullanımının bebeğin gelişimi üzerinde herhangi bir etkisi olmadığını gösteren de pek çok çalışma vardır.

Sigara

Sigara kullanımı tüm dünyanın önemli bir sağlık sorunudur. Anne adayının gebelik öncesi ve sırasında sigara kullanmasının bebek üzerinde, “anne karnında ölüm”le dahi sonuçlanabilecek ciddi riskler taşıdığı bilinen bilimsel bir gerçektir. Buna karşılık baba adayının sigara kullanımının etkileri ile ilgili çok fazla veri yoktur.

Sigara kullanımının sperm sayısı, şekil ve hareketliliğini olumsuz yönde etkileyebileceğine yönelik pek çok veri mevcuttur. Bu durum sonuçta gebe kalmayı zorlaştırabilir. Sigara, tıpkı alkol gibi iktidarsızlığa neden olarak çocuk sahibi olmayı güçleştirebilen bir faktördür. Günde 10 ya da daha fazla sayıda sigara içmek sperm sayısında %20’lik azalmaya neden olmaktadır. Sigara kullanımı ayrıca meni içinde serbest radikallerin ya da hücre bütünlüğüne zarar veren moleküllerin artmasına veya spermlerin taşıdığı kromozomlarda bozulmaya neden olabilir. Bu bozulmanın, erken dönemde yaşanan düşüklerin altında yatan neden olabileceği ileri sürülmüş olmakla birlikte herhangi bilimsel bir kanıt bulunamamıştır. 1997 yılında yapılan bir çalışmada, gebelik öncesi babaları sigara kullanan bebeklerde çocukluk çağı kanserlerine daha fazla rastlandığı yönünde bulgular elde edilse de bu bulgular başka çalışmalar tarafından desteklenmemiştir. Dolayısı ile erken dönemde babanın sigara kullanımının bebekte kansere neden olabileceğini söyleyebilmek olanaksızdır. Ancak bu durumda babanın büyük olasılıkla doğum sonrası çocuğun yanında sigara içmeye devam edecek olması, bebekteki riski doğal olarak artırmaktadır.

VKV Amerikan Hastanesi
Kadın Sağlığı Ünitesi
Dr. Alper Mumcu