SÜNNETTİN ÇOCUK PSİKOLJİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Amerikan Hastanesi Çocuk Cerrahisi Bölümü uzmanı Dr. Egemen Eroğlu, sünnettin lomplikasyonları, sünnet yöntemleri ve sünnette çocukların ruhsal yönden zarar görmemesi ve gelecekte cinsel sorunlar yaşamaması için sünnet zamanlamasında yaşın büyük önem taşıdığını vurguluyor.

Sünnet nedir?

Sünnet, konumuzdaki anlamıyla erkeklerde penis uç kısmını (başını) örten ve koruyan üstderinin (prepusyum) kesilip alınmasıdır.

Sünnet neden yapılmaktadır?

Dünyanın değişik bölgelerinde, gerek sosyal sebeblerden, gerek dini nedenlerden gerekse tıbbi açıdan daha sağlıklı olduğu düşünüldüğü için değişik nedenlerle bu cerrahi işlem uygulanmaktadır. Tarihte köleleri belirlemek, yeniden doğuş ve uzun yaşam için adak, sembolik kastrasyon amaçlı sebeblerden yapılmış olmakla beraber günümüzde bazı kabile ve toplumlarda karşı cinse çekici olmak, hijyen, ana kuzusu olmaktan kurtulmak, cesaret gösterisi, erişkinliğe geçiş ve menstruasyonu taklit amaçlarıyla yapılmaktadır.

Ülkemizde sünnetin yapılma sebebi nedir?

Çoğunluğunu müslümanların oluşturduğu ülkemizde genel olarak baktığımızda ilk neden dini gereklilik ve geleneksel olarak toplumda sosyal bir yükümlülük olarak görülmesidir. Son zamanlarda artan yenidoğan sünneti yaptıran ailelerede ise durum biraz farklıdır. İki yıllık bir sürede hastanemizde yenidoğan sünneti yaptırmış çocukların ailelerine doldurttuğumuz anket formlarında hijyen ve daha sağlıklı olduğunun düşünülmesinin ön plana çıktığını gözlemledik.

Sünnet yararlı bir cerrahi işlemdir diyebilir miyiz?

Son günlerde erkek sünnetinin HIV virüsü taşıyıcılığına karşı oldukça etkin bir korunma yöntemi olduğu tartışması şiddetle büyümektedir. Bu konuyla ilgi olarak biz çocuk cerrahlarına gerek telefon, gerekse faks ve e-mail yolları ile türlü sorular gelmekte, aileler “sünnetin tıbbi anlamda gerekliliğini” sorgulamaktadırlar.

Bizler geçmişten günümüze sünnetin tarihine baktığımızda çok net bir cevap verememekteydik. Evet sünnetin kesinlikle gerekli olduğu tıbbi durumlar mevcuttu ama her erkek çocuğu sünnet edilmeli miydi? En son Amerikan Çocuk Akademisi bildirgesine göre hareket ettiğimizde, sadece potansiyel yararları olduğunu söylüyorduk.

Bu tartışma bir çığ gibi büyümeye devam etti ve sonunda türlü merkezlerden birçok bilim adamı sünnetin cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyuculuğu hakkında araştırmalar yapmaya başladılar. Sonuç, aşağıda özetlediğim, Pediatrics Dergisinin Nisan 2007 sayısında yayınlanan Amerika’dan sekiz merkezin ortak açıklaması şeklindeki makalede net olarak ortaya konulmuştur:

Sünnet hangi yaşlarda ve nasıl yapılmalıdır? Sizin uygulamanız nedir?

Hekim olarak en sık karşılaştığımız soru sünnetin gerekli olup olmadığından ziyade, eninde sonunda sebebi ne olursa olsun sünnet yaptırılacağı durumda karar verilemeyen noktanın zamanlama meselesi olmasıdır. Hastane deneyimlerimiz ve literatürler ışığında yaptığımız değerlendirmede, yenidoğan döneminde (doğumdan ilk bir aya kadar geçen süre), çok yüksek oranda yenidoğan sünneti yönünden memnuniyet belirtilmiş ve bu deneyimi yaşayanlar işlem sonrasını çok rahat geçirdikleri için tüm ailelere önermişlerdir.

Yenidoğan döneminde sünnet işlemden 45 dakika kadar önce sürülen anestezik bir kremden (EMLA) sonra, halk arasında “çan” adı verilen (Gomco Clamp) bir alet yardımıyla yapılmaktadır. Sünnet derisinin iki metal parça arasında sıkıştırılması sonucunda bu işlem yapıldığı için sıklıkla ek dikiş konulmasına gerek kalmamaktadır.

Yenidoğan döneminde sünnet yapılmaması durumunda önerdiğimiz yaş 1.5 sonrasıdır. Bu dönemde önermememizin sebebi, bebeklerin oldukça kilo aldıkları sütçocukluğu döneminde, iyileşme sürecinde pubis önündeki yağ dokusu içerisine gömülebilen peniste yapışıklık gibi problemlerin ortaya çıkabilmesidir. Hernekadar düzgün bakımla bu problem en aza indirgenebilse de, medikal gerekliliği olmadıkça bu dönemde sünnet yapmama tarafındayız.Bebekler 1 yaşlarında yürümeye başladıktan sonra yağ dokusu azalmaya başlayacak, dolaylı olarak bu komplikasyon riski de ortadan kalkacaktır. Psikologlar, üç ile altı yaşları arasında, erkek çocuğunun psikolojik gelişim süreci içerisinde babayla yarış içerisinde olduğu dönem olmasından dolayı sünnet önerilmemektedir. Ancak bunlar daha çok lokal anestezi altında yapılan sünnetler için geçerlidir. Çocukluk yaş gruplarındaki sünnetler genel anestezi altında yapılmakta, böylece bu zarar en az düzeye indirgenmiş bulunmaktadır. Biz ön muayene esnasında hem çocuğun sünnet olmasını engelleyecek bir problem olup olmadığını kontrol ediyoruz, hem de çocuğa sünnet günü ve sonrasında neler yaşayacağını aşama aşama anlatıyoruz. Daha sonra anestezi muayenesi için ameliyathaneye gönderiyor, anestezist ile tanışmasını, gideceği yeri görmesini sağlıyoruz. Sünnet tarihi belirlendikten sonra, yarım saat öncesinde hastanemize aç olarak gelindiğinde uygulanacak bir ilaç yardımıyla, çocuk rahatlayacak ve sünnet stresininden uzaklaşacaktır. Bu ilacın kısa bir hafıza haybı özelliği sayesinde, sünnetten sonra da girerken hissettiği korkuları hatırlamayacaktır. Sünnetten önce, yapılacak penis sinirlerinin uyuşturulması sayesinde, işlem sonrasında 12-14 saat ağrısı olmayacaktır.

Sünnet sonrası sadece üç gün süreyle, penisin iç çamaşır ya da alt bezine yapışmasını önlemek amaçlı vereceğimiz kremi sürmek yeterli olacaktır. Hiçbir hareket kısıtlamasında bulunulmayacaktır.

Genel anestezi hakkında bilgi verebilir misiniz?

Gelişmiş medeni ülkelerde sünnet genel anestezi altında yapılmaktadır. Genel anestezi, bir gaz yardımıyla çocuğun işlem esnasında uyumasını sağlamakta, ve bu sayede çocuk korkmadan, hiçbirşey hissetmeden sünnet olabilmekte, cerrah da işini daha rahat yapabilmektedir. Unutulmamalıdır ki lokal anestezi altında çocuk acı hissetmese bile dokunmaları hissetmektedir. Bu da korkmuş bir çocukta yine acı gibi algılamaya neden olabilir. Nedense ebeveynler tarafından en sık sorulan soru anesteziye alerji olup olmaması konusudur. Halbuki ameliyathane ortamı gelişebilecek her türlü allerjik reaksiyona karşı müdahelenin en rahat yapılabileceği yerdir. Bu açıdan rahat olunabilinir. Biz yine de her türlü olası soruları için işlem öncesi anestezistlerimizle mutlaka görüşülmesini sağlıyoruz.

Lazerle yapılan sünnetlerin zararları var mıdır?

Lazerle sünnet yapılması pratikte yaygın değildir. Halk arasında “lazer” diye bilinen ise elektrik ile çalışan bir alettie ve tıptaki uygulanan lazerden farklıdır. “Koter” diye adlandırılan bu cihaz daha çok damarların pıhtılaşması amaçlı ameliuyatlarda kullanılmaktadır. Biz de sünnet esnasında kanayan damarları koter ile yakıyoruz. İşin ehli olmayan kişilerce, özellikle Gomco Clamp tekniğinde uygulanması durumlarda tam nekroz, yanık gibi çok ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

Toplu sünnetlerin riskleri nelerdir?

Toplu sünnetlerin en sık olabilecek komplikasyonu, az zamanda çok iş yapabilme endişesiyle cerrahın dikkatinin dağılabilmesidir. Düzgün bir programlamayla bu risk en aza indirgenebilir.

Sünnetin komplikasyonları nelerdir?

Oldukça sık yapılan bu cerrahi işlemin komplikasyon oranı yüzde 2’ye kadar çıkabilmektedir ve rapor edilenler arasında kanama, infeksiyon, frenulum ülseri, penil yapışıklıklar, uzun kalmış sünnet derisi, uretral fistül, tetanoz, ve anestezi amaçlı lignocaine/prilocaine içeren krem kullanılması durumunda methemoglobinemi bulunmaktadır. Bu kadar çok komplikasyonun bulunması bu işlemin basit bir işlem olmadığının, ciddiye alınması gereken cerrahi bir girişim olduğunun göstergesidir.

Sünnet dönemi çocukların ruh sağlığında önemli rol oynuyor

Türk toplumunun önemli geleneklerinden biri olan sünnet, tüm dünyada da dinsel, kültürel, tıbbi ya da ailevi seçimlerle gerçekleştiriliyor. Sağlık açısından yararları sıkça vurgulanan sünnette, zamanlama büyük önem taşıyor. Doğru zamanda yapılmayan sünnet, ileriki yıllarda çocuğun kişiliği ve cinsel yaşamı üzerinde derin izler bırakabiliyor.

VKV Amerikan Hastanesi Çocuk Cerrahisi Bölümünden Dr. Egemen Eroğlu, çocukların ruhsal ve cinsel yönden sağlıklı gelişimleri için en uygun sünnet zamanının yenidoğan dönemi olduğunu vurguluyor. Dr. Eroğlu, bu dönem dışında sünnetin yapılabilmesi için uygun yaş aralığının 1,5-3 yaş arası ya da 6 yaş sonrası olduğunu belirtiyor.

Dr. Egemen Eroğlu sünnet ile ilgili yapılacak yanlışların, çocuğun ileriki hayatında cinsel yaşamı ve kişiliğinin gelişiminde travma etkisi yaratabileceğinin altını çiziyor. 3-6 yaş arasındaki erkek çocukların, psikolojik gelişim sürecinde ve babayla yarış döneminde olduğuna dikkat çeken Op. Dr. Eroğlu, bu dönemde yapılan sünnetin çocuğun geleceği için risk taşıdığına da değiniyor.

Dr. Eroğlu sünnet öncesi ve sonrası için şunları dile getiriyor; “Çocuk yaş gruplarındaki sünnetlerin genel anestezi altında yapılması gereklidir. Ön muayene esnasında, hem çocuğun sünnet olmasını engelleyecek bir problem olup olmadığı kontrol edilmeli, hem de çocuğa sünnet günü ve sonrasında neler yaşayacağı aşama aşama anlatılmalıdır. Daha sonra çocuk, anestezi muayenesi için ameliyathaneye gönderilerek, bu işlem ile tanışması ve gideceği yeri görmesi sağlanmalıdır. Sünnet işleminden yarım saat önce uygulanacak bir ilaç yardımıyla çocuğun rahatlatılması ve sünnet stresinden uzaklaştırılması gerekir. Bu ilacın kısa hafıza kaybı özelliği sayesinde çocuk, sünnet öncesinde ve sonrasında hissettiği korkuları hatırlamayacaktır.”

Sünnet sonrasında, penisin çamaşıra yapışmasını önlemek için doktorun verdiği kremin üç gün boyunca kullanılmasının yeterli olacağını söyleyen Op. Dr. Egemen Eroğlu, bu dönemde herhangi bir hareket kısıtlamasının olmayacağını da dile getiriyor.

Dr. Egemen Eroğlu
Çocuk Cerrahisi Uzmanı
Amerikan Hastanesi