HALK SAĞLIĞI

1-) Halk Sağlığının Tanımı

Amerikalı Hekim Winslow 1923 yılında halk sağlığını, organize edilmiş toplumsal çabalarla çevrenin sağlık koşullarını düzelterek; bireylere sağlığı koruma bilgisi vererek; bulaşıcı hastalıkları önleyerek; hastalıkların erken tanı ve koruyucu tedavisini sağlayacak hekimlik ve hemşirelik örgütleri kurarak ve her bireyin sağlıklı yaşam sürdürmesini mümkün kılacak sosyal bir oartam geliştirerek hastalıkları önleyen, yaşam süresini uzatan beden ve ruh sağlığı içinde çalışabilme gücünü arttıran, böylece her vatandaşın sağlıklı ve uzun bir yaşam sürme hakkını geliştirmeye uğraşan bir bilim ve sanat olarak tanımlamıştır. Aynı hekim sanitasyon, koruyucu hekimlik, tedavi hekimliği, sağlığın daha ileriye götürülmesi ve yaşam standartlarının geliştirilmesinin kapsamlı bir halk sağlığı programının parçaları olduğunu belirtmektedir.

Halk sağlığının Winslow tarafından yapılan bu tanımında halk sağlığı bilimi,”hastalıkları önleyen, yaşam süresini uzatan, beden ve ruh sağlığı içinde çalışabilme gücünü arttıran, böylece her vatandaşın sağlıklı ve uzun bir yaşam sürme hakkını geliştirmeye uğraşan” bir bilim dalı olarak tanımlamakla; halk sağlığının yalnızca teorik düzeyde çalışma yürüten bir dal olmadığına ,halk sağılığı ile ilgili yürütülmekte olan çalışmaların uygulamada da karşılıklarının bulunduğuna, bulunmasını gerektiğine gönderme yapılmaktadır.

Bir tıp fakültesinde toplum hekimliği bölümünün ilk defa kurulmasını sağlayan Deuschle ise, toplum hekimliği öğretiminin amacını, öğrencilere sağlık personelinden oluşan bir ekiple, toplum içinde koruyucu ve tedavi edici hekimliğin nasıl uygulanacağını öğretmek olarak belirtmektedir.

2-) Halk Sağlığının Kapsamı

Halk sağlığı oldukça geniş kapsamlı bir bilim dalı olmakla beraber temelde epidemiyoloji, biyoistatistik ve tıp tarihi üzerine kurulu alanlarla ilgili çalışmaların yürütüldüğü bir disiplindir.

Halk sağılığı uygulamalarının tarihi açısından bir kilometre taşı sayılabilecek olan ve 1978 Yılında toplanan Alma-Ata Konferansı’nda toplumun tümünün sağlıklı olmasının hedeflendiği bir sağlık örgütlenme modeli ile çalışma yöntemi kurgulanmıştı. Bu konferansta “Temel sağlık hizmetlerinin genel sağlık örgütünün bir parçası olduğu ve sağlık hizmetlerinin, temel sağlık hizmetlerinin etkinliğini arttıracak biçimde örgütlenmesi gerektiği görüşüyle…” denilerek temel sağlık hizmetleri “… bilimsel temele dayalı, uygulamaya yönelik, toplumdaki birey ve ailelerin geneli tarafından kabul edilebilir yollardan, onların tam olarak katılımları ile, kendi kendine yeterlilik ilkesi gereğince ülke ve toplumca içinde bulunulan gelişmişlik düzeyinin her düzeyinde karşılanabilir bir harcama karşılığı onlara götürülen temel sağlık hizmetidir”şeklinde tanımlanmıştı.

Bildirgede temel sağlık hizmetlerinin “insanların yaşadığı ve çalıştığı yerlerin mümkün olduğu kadar yakınına götürülmüş, bireylerin, ailenin ve toplumun ilk başvuru yeri olan, sağlık hizmeti zincirinin birinci halkası” nı oluşturduğu belirtilmiş olup; “insanların kendi sağlıklarının geliştirilmesi ve sürdürülmesi işlemlerine katılmaları” gerektiği görüşü savunulmuş ve ülkelere “temel sağlık hizmetlerinde kullanılacak uygun teknolojilerin belirlenmesi, geliştirilmesi, ülke koşullarına uygulaması” önerilmiştir.

Sağlık hizmetlerinin “toplum sağlığı çalışanları, kalkınmada görevli diğer çalışanlar, orta düzeydeki personel, hemşire, ebe, hekim ve mümkün olan yerlerde halk hekimleri ile ebe ninelerden oluşacak ekipler” aracılığı ile verilmesi gerektiğinin belirtildiği bildirgede, “her ülkenin, kaynaklarının belirli yüzdesini sürekli hizmet araştırmalarına ayırması, uygulama ile uyumlu birşekilde çalışan sağlık hizmetleri araştırma ve geliştirme birimleri ve bölgeleri kurmaları;…ülkelerin kendi kendilerine yeterli duruma gelebilmek için araştırıcı yetiştirmeleri …” ve “eğitim ve araştırma kurumlarına sorumluluk vererek, buralarda sağlık sisteminin işbirliğini sağlamaları gerektiği de dile getirilmiştir.

Temel Sağlık Hizmetleri Konferansı Bildirgesi’nin, halk sağlığı açısından günümüzde geçerliliğini koruyan önemli bazı yaklaşımlar içermesine karşın, bilgirgenin bazı eksiklikleri de bulunmaktadır. Örneğin bildirgenin içerisinde, sözü edilen işlerin nasıl yapılacağına değinilmemiştir. Ancak yukarıda belirtilen Winslow’un tanımından da anlaşılacağı gibi halk sağlığı kapsamındaki çalışmalar söyleme değil uygulamaya yöneliktir. Nitekim bildirgede belirtilen düşüncelerin uygulamaya geçirilmesi doğrultusunda yaşanan aksamalar sonucu, yine konferasta benimsenen “2000 Yılında Herkese Sağlık” hedeflerine ulaşmak ne yazık ki olanaklı olamamıştır.

Halk sağlığı kapsamında çalışma yürütülen konu başlıklarını ve konulardaki çalışmalarışuşekilde özetleyebiliriz;

3-) Ana çocuk sağlığı

• Doğum öncesi bakım hizmetleri
• Doğum hizmetleri ve doğum sonrası bakım hizmetleri
• Aile planlaması sağlıklı cinsel yaşam eğitimi hizmetleri
• Çocukların ilk 5 yaşta beslenmeyle ilgili eğitilmelerine yönelik hizmetler
• Bağışıklama hizmetleri
• Okul sağlığı hizmetleri
• Kadın ve çocuklara yönelikşiddetin önlenmesi ile kazaların önlenmesi ve kadının toplumdaki statüsünü geliştirmeye yönelik çalışmalar

4-) Kronik hastalıklar

• Yaşlılıkla ilgili değişikliklerin hastalık olarak algılanması yerine, bireylerin sağlıklı yaşlanmaları sağlanarak yaşlıların birikim ve deneyimlerinden yararlanabilme bakış açısının yerleştirilmesi
• Kronik hastalıkların toplumdaki önemlerinin belirlenmesi
• Kronik hastalıkların yerel, bölgesel ve genel özelliklerinin tanımlanması
• Kronik hastalıkların önlenmesine yönelik toplum düzeyinde çalışmalar yürütülmesi
• Kronik hastalıkların kişiler ve toplum tarafından tolere edilebilir yöntemlerle tedavi ve rehabilitasyonun sağlanması çalışmalarını sayabiliriz.

5-) Çevre sağlığı

• Ekonomik faaliyetler sırasında oluşabilen çevresel yıkımı, kar-zarar hesabı kapsamında yorumlama yerine, çevre ile barışık teknolojilerin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması çalışmalarına öncelik verilmesi
• Çevresel kirliliği yerel, bölgesel ve genel nedenlerinin araştırlıması
• Su, toprak, hava ve besinlerin kirliliğinin önlenmesine yönelik çalışmalar
• İklim değişikliklerinin nedenleri ve insan sağlığına olan etkilerinin değerlendirilerek konuyla ilgili etkili önlemlerin alınması
• İnsan sağlığını geliştirme açısından çevrenin düzenlenmesine yönelik çalışmalar

6-) İş sağlığı

• İş yerlerinde risk değerlendirmesi çalışmaları yaparak, iş yerinden kaynaklanan sağlık riskleri konusunda topluma yönelik bilgilendirme çalışmalarının yürütülmesi
• Yaptıkları işin kapsadığı sağlık riskleri açısından, çalışanların düzenli olarak sağlık kontrolünden geçirilmeleri
• Meslek hastalıkları ve iş kazalarının önlenmesi ile ilgili çalışmalar yürütülmesi
• İnsan sağlığını geliştirme açısından iş sağlığı ile ilgili hizmetlerinin düzenlenmesine yönelik çalışmalar

7-) Bulaşıcı hastalaıklar

• Bulaşıcı hastalıklarla ilgili sağlıklı işleyen bir sürveyans sisteminin kurulması
• Salgınların tanınması, nedenlerinin saptanıp, önlenmesine yönelik çalışmalar
• Bulaşıcı hastalıkların eradikasyonuna yönelik çalışmalar