SAĞLIK KURULUŞLARINDA RİSK YÖNETİMİ
TOPLAM KALİTE YÖNETİMİNDEKİ YERİ
Sağlık kuruluşlarında, Toplam Kalite Yönetimi ve Risk Yönetimi aynı hedefi paylaşırlar ve bir bütünün ayrılmaz birer parçasıdırlar. Hedef, teşhis ve tedavi amaçlı teknolojilerin kullanımında, tesis ve organizasyon yönetim süreçlerinde performansı en üst düzeye çıkarmaktır. Toplam Kalite Yönetiminde, sürekli kalite iyileştirilmesi konusunda takım çalışmaları yapılarak karşılaşılan sorun ve güçlüklerin çözümü aranmaktadır. Nitekim, sürekli kalite iyileştirilmesi çalışmalarında risk yönetimi önemli bir yer tutmaktadır. Bugün, A.B.D.’de hastanelerin yaklaşık °/o40’ı risk yönetimi programı uygulamakta; bu hastanelerde, hastane idaresi ile koordine çalışan bir hastane risk yöneticisi bulunmaktadır.
RİSK YÖNETiMİ NEDİR?
Sağlık hizmetlerinde risk yönetiminden amaç; hastaları, hastane personelini ve hastaneye gelen ziyaretçileri fiziki ve psikolojik bakımdan olumlu etkileyecek bir ortam yaratmak; kazaları önleme yönünde her türlü tedbiri almak ve bu tedbirleri alırken hastane kayıplarını ve harcamalarını minimize etmek; yaralanma hatta ölümle sonuçlanabilecek kazalara imkan vermeyerek tazminat giderlerini asgariye îndirmektir.
Sağlık kurumları, diğer kuruluşlarla karşılaştırıldığında gerek yerleşim düzeni, gerekse cihaz ve donanımlarda kullanılan teknoloji bakımından daha karmaşık bir görüntü çizmektedir. Teknoloji yönetimi bu nedenle büyük önem taşımaktadır. Sağlık kuruluşlarında, yüksek risk taşıyan servisler başlıca Acil, Ameliyathane, Yoğun Bakım ve Radyoloji’ dir. Bu servislerde, doktor ile hasta belirli bir prosedür için kısa süreli beraber olmakta; cihazlarda yüksek teknoloji kullanılması nedeniyle, cihaz arızaları ve kullanım hataları ile sık karşılaşılabilmektedir.Tıbbi personel açısından, tecrübe ve zamanlama büyük önem taşımakta, çoğu kez çabuk karar vermeyi gerektirmektedir. Deneme yanılma periyoduna müsamaha yoktur. Klinik prosedürler genelde tehlikeli olup, hastanın anatomisinde ve fizyolojisinde ki değişimler sonucu hastanın tepkisi kimi zaman beklenenden çok daha farklı olabilmektedir. Hasta anestezi altında iseşuursuz ve hareketsiz yatıp konuşabilme imkanına sahip değildir. Acil Servis’ te ise, korku ve telaş neti
cesi hasta kendisini doğru ifade edememektedir.
Diğer taraftan, hastanede çoğunlukla gözden kaçabilen, yanlış zamanda, yanlış kişiye, yanlış ilaç verilmesi gibi medikasyon hataları da oldukça önem taşımaktadır. Değişik sebeplerden ötürü, yanılgı ve hataların çoğu üstü kapalı geçilmekte, çok azı rapor edilerek açığa çıkarılmaktadır.
Sağlık hizmetlerinde, plansız ve kontrolsüz bir ortam içinde çalışılması malzeme israfına, kazalara ve çeşitli maddi kayıplara neden olmaktadır. Hastanede, bir kaza raporlama sistemi oluşturulmalıdır. Standart bir form üzerinde kim, nerede, nasıl zarar gördüşeklinde bilgiler bilgisayarda bir veri tabanı oluşturarak değerlendirilmelidir. Buşekilde,
hangi servisten daha çokşikayet gelmektedir?
Riski en yüksek klinik prosedür hangisidir?
Kazaların başlıca nedenleri nelerdir?
gibi sorular yanıtlanmış olacaktır.
RİSK KAYNAKLARI NELERDİR?
Risk yönetimi, sağlık kuruluşlarında risk taşıyan tüm unsurları dikkate almalıdır.
Bunlar başlıca,
Teknolojiden kaynaklanan sorunlar,
Tıbbi cihaz tehlikeleri, ahlaki sınırlamalar
Yoğun bakıma hasta kabulü
Genel anestezide ölümler
Hasta kayıtlarına erişim
Hasta kabulü ve taburcu edilmesi
Klinik mühendisliği, tıbbi cihaz koruyucu bakım ve kalibrasyonu
Eğitimsizlik, kullanıcı hataları ve tıbbi cihaz kazaları
Yüksek risk taşıyan cihazlar, cihaz kazalarının rapor edilmesi
Tıbbi cihaz ödünç alıp/verme, ikinci el cihazlar
Tek kullanımlık malzemelerin tekrar kullanılması
Evde bakım, hastanın kendisine ait tıbbi cihazlar
Yoğun bakım,yaşam ne zaman biter?
Acil tıp
Medikal gaz tesisatı, atık gazların boşaltılması
Elektrik tesisatı ve topraklama
“Clean-Air” sistemleri
Enfeksiyon kontrolü
Çevre gürültüsü
Ameliyathane cihazlarının birbirlerine olan etkileri
Metalik implantlarda korozyon
Yaşlılarda ameliyat
Radyasyonun insan sağlığı üzerinde etkileri
Radyolojide kontrast ajanlarının kullanımı
Hastanede emniyet ve güvenlik
Tıbbi personel
Hemodiyaliz
Kateter laboratuarı
Otopsinin sağlık hizmeti kalitesinin iyileştirilmesindeki rolü
Neonatal ve pediatrik bakım, süt bankası
Anne hakları, kürtaj, sezaryenle doğum
Hasta kayıtları
Eczane,ilaçlar ve I.V
Kan Nakli
(Intravenöz) kateterler
Elektrik enerjisi kesintileri
Çevre problemleri, civa zehirlenmesi, asbestos zararları, tehlikeli atıklar
Yukarıda sayılan risk kaynakları başlıca altı grupta toplanabilir. Bunlar;
1. hasta bakımı ile ilgili riskler,
2. tıbbi personel ile ilgili riskler,
3. diğer personel ile ilgili riskler,
4. kurum ile ilgili riskler,
5. mali riskler ve
6. diğer riskler.
RİSK YÖNETİMİ SÜRECİ
Risk yönetimi genelde bir meslek dalı olarak, kurumun bir fonksiyonu veya bir yönetim disiplinişeklinde düşünülmekteyse de, bir süreç olarak bakılmasında da yararlar vardır. Buşekilde, kurumda kendi ihtiyaçlarına dönük bir çalışma yapılabilmesi ve kullanımdaki risk yönetimi programının yararlarının vurgulanması daha kolaylaşacaktır. Risk idaresi süreci tarafsız, verimli ve pragmatik olmalıdır. Tarafsız olmasının nedeni, verilerin elde edilmesinde ve değerlendirilmesinde bilimsel yöntemlerin kullanılmasıdır. Kurumun tüm enerjisi ve kaynakları, kurum içindeki maddi ve manevi kayıpları elimine edecek veya asgariye indirecekşekilde yönlendirilmelidir. Uygulamada, kurumun hedeflerine ulaşmasında engel teşkil eden kayıpların, önem sırasına göre sınıflandırılarak meydana çıkarılması hastane risk yönetiminde büyük önem taşımaktadır.
Risk yönetimi süreci beş aşamada özetlenebilir:
1. Kayıpların tanımlanması ve analizi,
2. Diğer risk yönetimi tekniklerinin fizibilitesinin incelenmesi,
3. En “iyi” risk yönetim teknik veya tekniklerinin seçimi ,
4. Seçilen tekniklerin uygulanması,
5. Risk yönetimi programının sürekli izlenmesi ve iyileştirilmesi.
RİSK YÖNETİMİNİN YARARLARI
Sağlık kuruluşlarında risk yönetiminde, yukarıdan da anlaşılacağı üzere, bu kuruluşların çok karmaşık yapıda olmalarından ötürü, farklı konularda bilgi ve deneyime gerek duyulmakta ve mutlaka bir ekip çalışması gerekmektedir. Risk yöneticisinin bir sağlık kuruluşunda başarılı olabilmesi, yani kurumun kayıplarını asgariye indirebilmesi için, daha önce sağlık kuruluşlarında çalışarak tecrübe kazanmış olması,kurumun işleyiş düzenini yakından tanıması farklı risk yönetimi stratejilerini uygulayabilmesişarttır. Risk yönetimi programının sürekliliği bakımından, tüm talimatların ve yöntemlerin yazılı olarak dokümente edilerek sorumlulukların önceden tespit edilmiş olması çok önemlidir.
