GÖRÜNTÜ ARŞİVLEME VE İLETİŞİM SİSTEMİ (PACS-PICTURE ARCHIVING AND COMMUNICATION SYSTEM)

ÖZET

Picture Archiving and Communication System (PACS), panoramik ve lokal radyolojik görüntülerin dijital olarak elde edilmesini, arşivlenmesini ve iletişimini sağlamaktadır. Sistem, dijital olarak elde edilen görüntülerin hızlı birşekilde transfer edilerek arşivlenmesini sağladığı gibi, bu görüntülerin bilgisayar ağları aracılığı ile hastanenin içinde yer alan herhangi bir bilgisayara veya başka hastanelere transfer edilmesine de olanak sağlıyor. Görüntü transferi ile hastane içindeki film kullanımı ortadan kalkmakta, dolayısıyla film maliyetleri azalmaktadır. Filmlerin banyosu için gerekli kimyasal solüsyonlar kullanılmadığı için de çevre dostu olmaktadır. PACS, hastanelerde arşiv mekânlarını çok küçültmekte ve sorun olmaktan çıkarmaktadır. Hospital Information System (Hastane Bilgi Sistemi), Radyology Information System (Radyoloji Bilgi Sistemi) ve PACS arasında kurulan bağlantı sayesinde radyolojik görüntülerin yanı sıra, görüntülerin raporları ve hastanın kayıtlı bulunan diğer bilgileri de internet yoluyla
gözlenebilir. Böylece hekim bir tuşa bastığında, masasından hastanın bütün bilgilerine ulaşabiliyor ve karşılaştırmalı değerlendirme yapabiliyor.

ABSTRACT

Picture Archiving And Communication System (PACS) provides acquiring, archiving and communicating of radiological images. System distributes this images to other medical departments using the hospital network and archive system. The goal of the system is to provide filmless radiology, reduce the cost and transfer images to other hospitals for remote consultation. PACS shrinks archive area of hospitals. Thanks to Connection constructed between HIS, RIS and PACS patient’s radiology images and other patient information are been reached through the Internet. So doctor can retrieve patient’s records by one click and can evaluate with comparison.

Anahtar Kelimeler: PACS, Tıbbi Bilişim, Radyoloji, HIS, RIS

1. GİRİŞ

Bir hastalığa tanı konması, en az tedavi kadar önemli bir aşamadır. Başarılı bir tedavi ancak doğru tanı konulduğunda gerçekleşebilir. Bu açıdan bakıldığında, radyolojik görüntülemenin tanı yöntemleri içinde ayrı bir önemi var. Dijital radyografi ile elde edilen panoramik görüntüler büyütülebilmekte, üzerinde çeşitli görüntü işleme (Image Processing) işlemleri yapılmakta ve özellikle belli bir bölgeye odaklanarak daha detaylı görüntüler elde edilebilmektedir. Dijital radyografi bu özelliği ile hastanın en düşük miktarda radyasyon almasını ve hızlı birşekilde teşhisinin konmasını sağlar. Doktorlara ise; detaylı görüntü ve zamandan tasarruf olanağı verir. Günümüzde tıp teknolojisinin gelişimi bilgisayar teknolojisinin gelişimi ile paralel ilerlemektedir. Hastaların tıbbi bilgilerini arşivleyen ve doktorun karar mekanizmasına destek veren entegre sistemler uygulanmaya başlanmıştır. Bunlardan en önemlisi de PACS’dir. Bu sistemde görüntüler, filmlerde olduğu gibi aynı kalitede ve üzerinde işlem yapılabilir özellikte saklanmaktadır. Hastalar hekim kontrolüne gittiklerinde yanlarında film taşımak zorunda kalmazlar. Filmler zaman içinde nem, güneş ışığı gibi çevresel koşullar nedeniyle deforme olabilir. Oysa dijital görüntüler her zaman en kalitelişekliyle saklanırlar. Hastanın önceki görüntüleri ile daha sonra kaydedilen görüntüleri bilgisayar ortamında karşılaştırmalı olarak incelenebilir. Böylece değerlendirmede daha başarılı sonuçlar elde edilebilir.

2. PACS’in İşleyişi

Resim Arşivleme ve İletişim Sistemi; Manyetik Rezonans Görüntüleme(MR), Bilgisayarlı Tomografi (CT), Ultrasonografi, Angiografi ve Dijital Radiografi cihazlarından elde edilen görüntüleri, uygun formata dönüştürerek (DICOM) yerel ağ aracılığı ile PACS server’a iletilir. PACS server gelen bu görüntüleri alarak gerekli ayrıştırmaları yapar ve görüntülerin kalıcı olarak saklanacağı Veritabanı Sunucusu (DB Server) ve Dosya Sunucusuna (File Server) iletir. Bu işlem tamamlandıktan sonra Radyoloji birimlerinde ve Doktorların kendi bilgisayarlarında bulunan İstemci (Client) arayüzleri kullanılarak görüntülere ulaşılabilir, üzerinde görüntü işleme işlemleri yapılabilir, teşhis ve tedavi için notlar eklenebilir ve görüntülerin raporları alınabilir.

WEB İstemci Arayüzü kullanılarak, yer ve zamandan bağımsız olarak görüntülere Internet ağı üzerinden ulaşılabilir. Yurt içi ve yurtdışındaki hastanelerden hastanın radyolojik görüntülerine ulaşılarak başka uzman hekimlerden de konsültasyon istenilebilir.

3. PACS Mimarisi

Şekil 1’de PACS mimarisi görülmektedir. Bu mimaride yer alan birimlerin işleyişlerinden aşağıda bahsedilmiştir [1].

3.1 PACS Sunucu (PACS Server)

Tıbbi görüntü üreten cihazlardan görüntülerin alınması, gerekli dönüşümlerin yapılması (ANALOGDIGITAL, DICOM…), DICOM veriden hastaya ait veri yapılarının ayrıştırılması, verilerin sıkıştırılması ve elde edilen görüntülerin veritabanı sunucusuna ve dosya sunucusuna aktarılması işlemlerini gerçekleştirir.

3.2 Veritabanı Sunucu (DB Server)

PACS Sunucusu tarafından gönderilen hasta verileri üzerinde kayıt, arama, güncelleme, yedekleme, silme ve güvenlik gibi işlemleri gerçekleştirir. Bu amaç için ORACLE veya Microsoft SQL Server kullanılabilir.

3.3 Dosya Sunucu (File Server)

PACS sunucusu tarafından sıkıştırılmış olarak gelen dosya halindeki verilerin (DICOM, AVI, MPG…) uygun ortamlarda kaydedilmesi, bu verilerin gerektiğinde İstemci Arayüzlerine gönderilmesi, dosyaların güvenliği ve yedeklenmesi gibi işlemleri gerçekleştirir.

3.4 WEB Sunucu (Web Server)

Internet kullanıcılarının sisteme uzaktan ulaşmalarını sağlayacak web arayüzlerinin tutulduğu web sunucusudur. Bu sunucu üzerinde diğer birimlerle iletişimi gerçekleştirmek için gerekli uygulamalar bulundurulur. Bu işlem için APACHE veya Microsoft IIS kullanılabilir.

3.5 İstemci Arayüzü (Clients)

Hasta verilerine erişimi sağlayan birimdir. Tanı ve teşhiste doktora yardımcı olacak gerekli görüntü işleme fonksiyonlarını, doktorun görüntüler üzerine not eklemelerini sağlayacak araçları ve sonuçların raporlanmasını sağlayan arayüzleri içerir.

3.6. Web İstemci Arayüzleri (Web Clients)

Hasta verilerine internet üzerinden güvenli birşekilde erişilmesini sağlayan birimdir. İstemci arayüzünde olduğu gibi doktorların daha iyi karar vermelerini sağlayacak görüntü işleme fonksiyonlarını ve not ekleme arayüzlerini içerir.

4. DICOM

Tıpta dijital görüntüleme alanındaki haberleşmeleri sağlayan standartlardan oluşur. Bölüm 4 cümleleri, DICOM standartları tıbbi görüntü ve bunlarla ilgili bilgilerin görüntüleme cihazları, bilgisayarlar ve hastaneler arasında iletişimini sağlar. Standartlar ortak bir protokol yoluyla görüntülerin ve bilgilerin bir kullanıcının bilgisayarında oluşturulmasına ve bu oluşumun diğer kullanıcılar tarafından başka bilgisayarlarda kullanımına olanak tanır. Amaç dijital X-Ray görüntülerine bir standart getirmekti [2].

5. SONUÇLAR

PACS’in kullanılmasıyla Tıbbi görüntü birimleri ve görüntü işleme teknikleri ile resim ve görüntü kalitesi artırılması, yorumlama ve rapor süresinin azaltılması Radyolojistlerin üretkenliklerini arttırmaktadır. Görüntü transferi film transferini ortadan kaldırmaktadır. Hastalar hekim kontrolüne gittiklerinde yanlarında film taşımak zorunda kalmazlar. Aynı zamanda filmleri evde saklanması sorunu da ortadan kalkmış ve filmlerin kaybedilme ve zaman içinde çevresel koşullar (Nem, Güneş ışığı,…) nedeni ile filmlerin deforme olma sorunu ortadan kalkmaktadır. Hastanın önceki görüntüleriyle daha sonra kaydedilen görüntüleri bilgisayar ortamında karşılaştırmalı olarak incelenebiliyor bu sayede değerlendirmede daha başarılı sonuçlar elde edilmektedir. Gerektiğinde görüntüler Yurtdışındaki hastanelere gönderilebilir. Hastanın isteği üzerine CD ye kaydedilmiş olarak hastaya teslim edilebilir.

Özellikle çok yoğun olan hastaneler için en önemli getirisi, film ve bu filmlerin banyosu için gerekli kimyasal solüsyonların maliyetlerinin azalmasıdır. Hasta için ise tedavi giderleri ve teşhis süresi azalmaktadır. PACS’in kullanımı hastanelerde arşiv mekanlarını çok küçültmüş ve sorun olmaktan çıkartmıştır [3].

KAYNAKLAR

[1] http://medical.nema.org/dicom/2004/04_01PU.PDF
[2] http://www.neurostarsolutions.com/cms/theVRN/vrnApplicationServices/pacs.html
[3] http://www.anadolusaglik.org/radyoloji.asp

Öğr. Gör. Yasin KAYA
Karadeniz Teknik Üniversitesi
Enformatik Bölümü
[email protected]

Arş. Gör. Rıza KUŞ
Karadeniz Teknik Üniversitesi
İstatistik ve Bilgisayar Bilimleri Bölümü
[email protected]