ULUSAL SAĞLIK ENDEKSİ VE ELEKTRONİK SAĞLIK KAYITLARI

1. Ulusal sağlık endeksinin tanımı ve özellikleri

2. Ulusal sağlık endeksi konusundaki çalışmalar ve uygulamalar

3. Elektronik Sağlık Kayıtlarının tanımı, içeriği, standartları ve gelişimi

4. Yürütülen ulusal ve uluslarası çalışmalar ve uygulamalar

5. Sonuç ve öneriler

1. Ulusal sağlık endeksinin tanımı ve özellikleri

Ulusumuz bireylerinin daha sağlıklı kılınmaları, hastaların ise daha iyi tedavi ve bakım görmeleri ancak doğru ve eksiksiz sağlık bilgilerine gereken yerde ve gereken zamanda ulaşılması ile mümkündür.

Yakın bir gelecekte, ulusal ve global sağlık bilgi ağları gelişecek ve yaygınlaşacaktır.

Gelişmiş ülkeler, sağlık bilgilerini etkin ve verimli olarak kullanabilmek amacıyla bilgi ve iletişim teknolojilerinin olanaklarından yararlanmak için yoğun bir çalışma içindedirler.

Kişilerin sağlık bilgileri, belirli bir doktor ya da sağlık kuruluşuna bağlı olmaksızın, yaşamları boyu, nasıl saklanacak, iletilecek, bütünleştirilecek ve işlenecektir ?

Sağlık bilgi kayıtlarının kuruşlara değil kişilere bağlanabilmesi ise ancak, ülke çapında sağlık hizmeti alan her bireye, tek bir tanımlayıcı (Unique Health Identifier) vermekle mümkündür.

“Ulusal Sağlık Endeksi“, bir ülkede sağlık hizmeti alan tüm bireylere verilen ve yaşam boyu değişmeyen, “Sağlık Referans Numarası” (SRN) diye de adlandırılan tanımlayıcıyı yöneten merkezi ve güvenli bir veri tabanı hizmetidir.

SRN, tüm idari ve tıbbi kayıtların sağlık kurumları ve çalışanları arasında iletilebilmesi, sağlık bilgilerinin bütünleştirilebilmesi ve değerlendirilebilmesi icin vazgecilemez bir ön koşuldur.

Güvenilir ve merkezi biçimde yönetilen bu numara sayesinde:

– Sağlık hizmetlerinin, bakım ve tedavinin sürekliligi,

– Önleyici sağlık ve hasta takip hizmetlerinin verimliliği,

– Ödemelerin hızlandırılması ve kaçakların önlenmesi,

– Sağlık kayıtlarının ve hasta dosyalarının entegrasyonu,

– Sağlık verilerinin bütünleştirilmesi ve işlenmesi,

sağlanabilir.

Yine, Sağlık Referans Numarası sayesinde :

• Elektronik faturalama,

• Akıllı Sağlık Kartları,

• Ulusal Minimal Sağlık Bilgi Seti,

• Ulusal Tıbbi Uyarı Sistemi,

• Yaşam Boyu Elektronik Sağlık Kayıtları,

gibi çok önemli ve yararlı projeleri hayata geçirmek mümkün olacaktır.

Ulusal Sağlık Endeksi olarak kullanılacak tanımlayıcının (Identifier) uyması gereken kriterler en kapsamlı biçimde ASTM ’in (American Society for Testing and Materials), “Standard Guide for Properties of a Universal Healthcare Identifier (UHID)” yayınında belirtilmiştir.

ASTM, ayrıca, 29 karakter uzunluğunda, bir ‘Örnek Evrensel Sağlık Tanımlayıcısı ’ (Sample Universal Healthcare Identifier) de önermektedir. ASTM ’in, kısaca “Standard Guide” olarak anılan bu önemli yayını UHID ’in sağlaması gereken 30 adet kriter belirlemektedir.

ASTM ayrıca ulusal sağlık endeksinin desteklemesi gereken 4 temel işlevi de tanımlamaktadır. Bunlar :

• Bakım ve tedavileri sırasında hastaların tek ve doğru biçimde belirlenmelerini (Identification) sağlamak,

• Kişilerin bilgisayarda tutulan çeşitli sağlık kayıtları ve hasta dosyalarını, yasam boyu elektronik sağlık kayıtları oluşturacak biçimde birbirlerine bağlamak,

• Tıbbi bilgilerin güveniliğini, mahremiyetini ve kişisel gizliliğini sağlayacak mekanizmalar oluşturmak,

• Sağlık hizmetlerinin maliyetlerini en aza indirmek.

ASTM Standard Guide ’ın SRN için tanımladığı 30 kriterşunlardır :

Ulaşılabilir (Accessible) Aidiyeti belirsiz (Disidentifiable)

Verilebilir (Assignable) Sağlığa Odaklanmış ( Focused)

Atomic (Atomic) Yönetilebilir (Governable)

Kısa (Concise) Kimlik belirleyici (Identifiable)

İçeriksiz (Content Free) Aşamalı oluşturulabilir (Incremental)

Kontrol Edilebilir (Controllable) Bağlanabilir (Linkable)

Düşük Maliyetli (Cost Effective) Uzun Ömürlü (Longevity)

Yaygınlaştırılabilir (Deployable) Eşleşebilir (Mappable)

Birleştirilebilir (Mergeable) Ayrıştırılabilir (Splittable)

Ağları destekler (Networkable) Standart (Standard)

Kalıcı (Permenant) Tek anlamlı (Unambigous)

Açık (Public) Tek (Unique)

Saklanabilir (Repository Based) Evrensel (Universal)

Geçmişi kapsayabilir (Retroactive) Kullanışlı (Usable)

Güvenli (Secure) Denetlenebilir (Verifiable)

Amerikan Tıp Enstitüsü ’nün, Bölgesel Sağlık Bilgi Ağları komitesi ise UHID ’in 6 niteliğini söyle tanımlamaktadır :

1. Mevcut tıbbi kayıt tutma ortamından geçişi kolay olmalıdır

2. Hata kontrol özellikleri olmalıdır

3. Ayrı, kimlik belirleme (Identification) ve güvenlik sağlama (Authentication) bölümleri olmalıdır

4. Sağlık hizmetlerinin verildiği her koşulda çalışabilmelidir.

5. Sağlık hizmetlerinin verildiği her ortamda çalışabilmelidir.

6. Suç ve suistimal olanaklarını en aza indirebilmelidir

Ulusal Sağlık Endeksi için Sağlık Referans Numarası (SRN) belirlenirken en önemli kriterler ise güvenilik, mahremiyet ve kişisel gizlilik ( Security, Confidentiality, Privacy) konularında olacaktır.

Bu konularda yapılan çeşitli çalışmalarda oluşan bazı kriterler aşağıdadır :

– SRN ’na bağlı olan verilerin kullanımı ve açıklanması (disclosure) sırasında, kişiselliğin korunmasının, hukuki, idari ve teknik yönleri ile, sağlanması esastır.

– SRN, bağlı olduğu kişi hakkında bilgi taşıyamaz.

– SRN, ulusal kimlik numarası olamaz ve bu numara ile ilişkilendirilemez.

– SRN ’nin, Sağlık dışındaki alanlarda kullanılması yasaklanmalıdır.

– SRN, ulusal bir ‘ Sağlık Bilgi Kayıtları Veri Tabanı ’ oluşturmak için kullanılmamalıdır.

Komitemizin görevi, güvenlik, kullanışlılık ve maliyet bağdaştıran bir SRN sistemi oluşturmak ve önermek olmalıdır

1. Ulusal sağlık endeksi konusundaki çalışmalar ve uygulamalar

Mevcut uygulamaların özeti ve linkleri :

– Avrupa Komisyonu: Standartlaştırma komitesi (CEN) nin EUROCARDS aksiyonu altındaki 10 komitenin çalışmaları (CARDLINK 2, DIABCARD, TRUSTHEALTH…)

– G-7 ülkeleri: Global Healthcare Application Project, ‘G-7 Cards’

– Almanya: ‘Versichertenkarte’ projesi

– Fransa: ‘Sesam-Vitale’ projesi, Ulusal Sağlık ‘Intraneti’

– Finlandiya: TEKES/KELA’nın Biyometrik-Akıllı Kart projesi

– Ingiltere: NHS’in ‘Information for Health’ projesi ve Yeni NHS Numarası

– Yeni Zelanda: 1996 ’da hükümet ‘2000 yılı için Sağlık Bilgi Stratejisi’ programını geliştirdi : On-Line NHI, NMDS, MWS + Ulusal Sağlık Bilgi Ağı.

– ABD: 1996 da ‘ Health Insurance Portability and Accountability Act ’ ile UHID zorunlu kılınmıştır. DHHS konuyu derinlemesine incelemiş, raporlar yayınlamış, tartışmaya açmış ve NPI (National Provider Identifier) oluşturulmuştur.

3. Elektronik Sağlık Kayıtlarının tanımı, içeriği, standartları ve gelişimi

Elektronik Sağlık Kayıtları (Electronic Health Records), çeşitli sağlık kurumlarında tutulan (ya da tutulması gereken !), idari ve tıbbi kayıtların,

• Ulusal Sağlık Endeksi,

• Kayıtların standartlara dayalı ortak yapıları,

• Ulusal Sağlık Bilgi Ağı,

• Güvenilir ve standart iletişim ve kimlik doğrulama yöntemleri,

sayesinde, birbirleriyle iletişimlerinin ve entegre olmalarının sağlanması ile oluşur.

Elektronik Sağlık Kayıtlarına, Yaşam Boyu Sağlık Dosyası (Lifetime Health Record) adı da verilir.

Elektronik Sağlık Kayıtları :

– Kişilerin doğumlarında oluşturulur,

– Yaşamları boyu, gerek sağlıklarının sürdürülmesi ve geliştirilmesi, gerekse hastalandıklarında sağaltımlarının en etkin biçimde yapılabilmesini sağlar.

– Elektronik Sağlık Kayıtları, ya, özel bir sağlık ağı üzerinden, ya da çesitli guvenlik mekanizmaları ile korunarak, Internet üzerinden ulaşıldıklarından ve dağıtık (distributed) bir yapıda olduklarından ‘Sanal Saglık Dosyası’ adı ile de anılır.

Yineleyecek olursak, Elektronik Sağlık Kayıtları (ESK) :

– Genel amaçlı ve kapsamlı Elektronik Sağlık Kayıtlarını oluşturmak ve kullanmak için, bir ülkenin :

– Ulusal Sağlık bilgi altyapısı ve endeksini,

– Sağlık enformasyon refernas modellerini,

– Tıbbi dosyaların yapı, içerik ve standartlarını belirleyen standartlarını,

– Ve en önemlisi : Sağlık bilgisinin, doğru ve eksiksiz biçimde, kaynağından alınmasını ve kurumların sağlık kayıtlarında standart yapıda saklanmasını,

sağlamış olması gerekir.

Görüldüğü gibi, Elektronik Sağlık Kayıtları :

– Yeni gelişmekte olan bir konsept ve uygulama olup bireylerın sağlıklarını korumak ve sağaltımlarını sağlamak için çok önemli bir olanaktır,

– Elektronik Sağlık Kayıtları aşamalı olarak gelişmekte olup, uzun soluklu projeler biçiminde yürütülmektedir.

– Birçok ülke, bir yandan, elektronik sağlık kayıtlarını oluşturmak için gerekli çalışmaları yapmakta,

– Öte yandan, da bu kayıtlara temel oluşturacakm daha küçük çaplı projeler, gerçekleştirmektedirler.

Bu projelerin en tipik örnekleri :

• Ulusal Minimal Sağlık Bilgi Seti ,

• Ulusal Tıbbi Uyarı Sistemidir.

Ulusal Minimal Sağlık Bilgi Seti, çeşitli ülkelerde aşağıdaki adlarla kullanılmaktadır :

• National Minimum Data Set,

• Minimum discharge data set veya Uniform Hospital Discharge Data Set (UHDDS)

• Resume Clinique Minimum

Örneğin Yeni Zelanda, Ulusal Minimal Sağlık Bilgi Setinin içerdiği bilgiler:

– Sağlık Olayları (Health Events)

– Tanı ve Prosedürler (Diagnosis / Procedure Details)

– Bekleme süreleri (Waiting Time Events)

– Ulusal Kanser kayıtları (National Cancer Registry)

– Doğum kayıtları (Infants Born in Hospital)

– Ruh sağlığı kayıtları (Mental Health Event Details)

bilgilerinden oluşmaktadır.

Bu veriler kişilerin, her seviydeki sağlık kuruluşları ve aile hekimleri ile temasları sırasında toplanmakta ve ulusal bilgi ağı üzerinden, güvenilir biçimde, yetkili tüm sağlık çalışanlarının 24 saat hizmetinde olmaktadır