BİLGİSAYAR DESTEKLİ İNSANLAR (VERİ CHİP)

Bilişim Teknolojilerinin (BT) insan yaşamının her boyutuna etkin birşekilde girmesi ve girdiği alanda yaptığı etkiler hız kesmeden devam ediyor. Bu etki son 20 yılda birçok sektörlerde kendini gösterirken, sağlık sektöründe ise 2000’li yıllarda etkin birşekilde görülmeye başladı. Bu etkinin ilk işaretleri tanı koymada kullanılan radyo diagnostik araçların bilgisayar destekli araçlara dönüşmesiyle başlamış, daha sonra tüm tanı, tedavi, karar-destek ve yönetimde kullanılan araçlara yayılarak, akıllı hastanelerin kurulması ile tepe noktasına çıkmıştır. Bu nokta tepe noktası mı? Daha sonrası yok mu? Soruların yanıtı artık herkes tarafından kolaylıkla verilebiliyor. Yanıt tepe noktası değil, daha sonrası hep var olacak. Çünkü insanoğlu günümüze dek izlediği birçok bilim-kurgu filmlerinin yada okuduğu romanların birer birer gerçek olduğunu görmektedir. Bu gerçekleşme daha çok BT lerin gelişimine ve kullanım yaygınlığına paralel birşekilde oluşmaktadır. Bu noktadan hareketle yapılan kestirimler bilişim teknolojilerinin önüne sınır-değer ve engel koymanın neredeyse olanaksız olduğunu görmektedir.

Özellikle son 30 yılda hastalarının vücutlarına yapılan cerrahi uygulamalarla tükenen organın yerine yapay organ yada güçlendiriciler yerleştirilmektedir. Örnek olarak; yapay eklem, destek protezler, birleştirici vidalar, kalp pilleri, kalp kapakçıkları, ilaç pompaları verilebilir. Yaşamımızın her alanına giren bilişim teknolojileri yukarıda sayılan hayat kurtaran ya da sağlığımızı güçlendiren araçları kıskanmış olacak ki yaşamımıza girmekten bir adım öteye giderek vücudumuza girmeye hatta gözümüze girmeye karar vermiştir.

İnsan ve Bilişim Teknolojileri yakınlaşması süreci tepeden inme bir geçişle değil aşamalı olarak gerçekleşmiştir. Yaygın birşekilde 1960’larda başlayan birliktelik önce Bilgi İşlem Merkezlerinde (Ana Bilgisayar), sonra ofislerimizde ve evlerimizde masalarda (Masaüstü Bilgisayarlar), daha sonra seyahatlerde yanımzda ve dizlerimizin üstünde (Diz üstü Bilgisayarlar) 2000’li yıllarda cebimizde ve avucumuzun içinde(Avuç içi Bilgisayarlar)şimdi de vücudumuzun içinde Tanımlama yongaları(VeriChip) olarak yer almaktadır. Son günlerde yapılan BT duyurularına göre gözü görmeyen kişilerin retinalarına yerleştirilen yonga ile beyin uyarılıp kişinin görme sorununun çözümü çalışmaları son aşamaya gelmiştir. Sonuç olarak, gözdemiz olan BT’ler; gözümüze iyice yerleşmeye kararlıdır.

VeriChip Nedir?

ABD de Florida’da Bulunan Applied Digital Solutionsşirketi tarafından geliştirilen bir iğne yardımıyla deri altına yerleştirilen, kimlik ve hastalık bilgilerini depolayıp tanımlama amaçlı kullanılan, elektronik tarayıcı ile okunabilen bilgisayar yongasıdır.

VeriChip fiziksel olarak İçinde 125-kHz Radyo frekansı tanımlama aracı (RFID) yongası bulunan, veri iletimine yarayan elektromanyetik bir bobin içeren 11.1-2.1 mm boyutlarında silikon ve camdan oluşan bir araçtır.

Applied Digital Solutions, bir gelişmiş teknoloji üreticişirket olup erken uyarı alarmları, minyatür güç kaynakları ve güvenlik izleme sistemleri ile bunları desteklemek için gerekli olan kapsamlı veri yönetimi hizmetleri üzerinde çalışan birşirkettir. Advanced Wireless Unit (Gelişmiş Kablosuz Birim) sayesindeşirket, güvenliğe yönelik veri toplama, katma değerli veribellekleri ve kompleks veri iletim sistemleri üzerine çalışarak reklamşirketleri, kamu kurumları ve çeşitli özellikteki son kullanıcılara yönelik hizmet sunmaktadır. Applied Digital Solutionsşirketinin halen piyasada satışa sunulmuş olan ve uydu teknolojisi ile insanların izlenmesini sağlayan bir ürünü bulunmaktadır. Digital Angelşirketi adı altında faaliyet gösteren alt firmanın sorumlu olduğu bu ürün küçük, saat benzeri bir araçla Global Positioning System (Global Konumlandırma Sistemi) ve biyo-sensorları birlikte kullanarak kalp atış hızı, vücut ısısı gibi önemli işaretlerle insanları izlemektedir. Firma bu ürünü çocuklar ve bazı erişkinler için bir tür koruma aleti olarak satmaktadır. Şirket ayrıca kaçak ya da kayıp evcil hayvanları izleyebilmek için bir tür mikroçipin de satışını yapmakta. Hatta California eyalet yasalarına tüm hayvan sahiplerinin bu yongayı kullanma zorunluluğu olmasına yönelik öneriler dile getirildi.

VeriChip Nasıl Çalışıyor: Çeşitli güvenlik, acil durum ve sağlık bakım uygulamalarında kullanılabilmek amacıya geliştirilen VeriChip ilk olarak 19 Aralık 2001 tarihinde açıklanmıştır. Bu yonganın prototipi 126 karakter depolayabiliyor ve ancak elle tutulabilecek bir tarayıcıdan geçirildiğinde okunuyor. Kişinin onaylama numarası görüntüleniyor ve diğer bir taşınabilir aygıta naklediliyor. Hasta verileri 128 bite dönüştürülüp okuyucuda görüntülenebiliyor. Yonganın herhangi bir enerji kaynağına ihtiyacı yok, bunun yerine deri üzerinde bir tarayıcı gezdirildiğinde aktif hale geçen 1 mm uzunluğunda manyetik bobin kullanılmış. Yonganın üzerindeki minyatür bir verici de sürekli olarak verileri iletiyor. Tarayıcı olmadan yonga okunamıyor. Üretici firma yonga okuyucularını hastanelere ve ambulans servislerine, araştırma ve kurtarma birimlerine satarak bu hizmetin standart araçlar arasında yer almasını sağlamaya çalışıyor.

Her VeriChip FDA tarafından onaylanmış materyallerden oluşacak ve benzersiz bir onaylama numarası kapsayacaktır. Bu numara Global VeriChip Üye (GVS) Kaydına entegre olmuştur. Bu kayıt programı VeriChip üyelerinin geçerli kişisel onay ve sağlık bilgilerininşirkete ait güvenli veritabanında toplanmasını sağlayacaktır. GVS kaydı, Maryland Owings’deki Digital Angel Corporation’a ait FDA uyumlu operasyonlar merkezinde tutulup korunacaktır. Yonganın çıkarılması, kopyalanması ya da taklit edilmesinin engellemesi için çalışmalar yürütülmektedir.

VeriChip’in yeni versiyonlarında programlanabilir ve bir megabaytlık kapasiteye kadar erişebilen veri depolama sağlanacaktır ve bu veriler sayesinde biyoenformatik bilgiler ve Global Konumlandırma İzleme Özelliği gibi özellikler kullanılacaktır. Bu özelliğin kullanılmasında Global Konumlandırma Uydu (GPS) Teknolojisi adı verilen sistem kullanılacaktır.

VeriChipNasıl Taktırılacak: Birşahıs ya daşirket Applied Digitalsşirketine başvurarak VeriChip’i 200 dolar karşılığında satın alacak ve istediği bilgileri yongaya yüklettirecektir. Nakilin yapılacağı kişi pirinç tanesi büyüklüğündeki yongayı bir iğneyle deri altına yerleştirecek olan doktora götürecektir. VeriChip’in vücuda yerleştirilmesi oldukça kolay bir işlemdir. Bu işlem için hastaya ayakta, muayenehane koşullarında lokal anestezi altında iğne benzeri küçük bir araçla deri altına basit bir operasyonla yerleştirilecektir. Dikişe gerek yok, bunun yerine kısa bir süre kullanılacak yara bandı yeterli olacaktır. Doktor yerleştirdiği yonganın yerinde sabitlenmiş olduğunu ve enfeksiyona yol açmadığını görmek için birkaç hafta hastayı gözetim altında tutması gerekli olacaktır. GVS üyelik servisine hem bireyler hem de kurumlar kayıt yaptırabilirler. ADSşirketi yonga için 200 dolarlık bir fiyat belirlemiştir. Yongadaki bilgileri okumak için gereken tarayıcının fiyatı da 1000-3000 dolar arasında olacaktır. VeriChip takıldıktan sonra yıllık olarak verilen hizmetlerin bedeli olarak 40 dolarlık bir ücret öngörülmektedir.

VeriChip’in Kullanım Alanları: Mayıs ayının başından itibaren insan vücuduna takılmaya başlanacak olan VeriChip için Amerika Yiyecek ve İlaç İdaresi (FDA) ABD’deki satışlarına, tanıtımına ve dağıtımına başlama izni verdi. Başta Sağlık ve Güvenlik olmak üzere birçok alanda kullanılacaktır.

Sağlık Alanında Kullanımı: İlaçlara karşı alerjiler, tıbbi araç implantasyonları, mevcut tıbbi koşullar ve acil durumda başvuru telefonları gibi hayati önem taşıyan bilgilere çabuk erişimin sağlanması, hayat kurtarıcı olabileceği gibi üyelerin ve yakınlarının kafaca rahat olmasını da sağlayacaktır. VeriChip sayesinde hastaları tanımlamak ve onlara ait önemli tıbbi bilgilere güvenli bir biçimde ulaşmak küresel anlamda mümkün olacaktır. Ayrıca bu sistem sayesinde kandaki glikoz seviyesi, oksijen konsantrasyonu, kalp atışı ve kan basıncı gibi önemli göstergeleri takip etme olanağı bulunacaktır. Firma aralık 2001 tarihinde projeyi açıkladığından bu yana dünya medyasının gündemine oturuverdi. Şirket bu yonga kayıp riski bulunan Alzheimer hastaları için potansiyel bir hayat kurtarıcı olarak görmekte. Ayrıca ölülerin ya da bilincini yitirmiş hastaların kendilerini tanımlayamadıkları durumlarda doktorların hastaları tanımlayabilmesi için de önemli bir araç olduğu söylemektedir.

Şirketin medikal uygulamalardan sorumlu doktoru olan Dr. Richard Seelig yonganın yerleştirilmesi işleminin basit olduğunu “yaklaşık yedi saniye sürüyor” diyerek açıklıyor. Antiseptik bir bez parçası, bir enjeksiyon ve bir yara bandı yeterli olacak. “Deri üzerindeki ufak iz iyileştiğinde yonga kesinlikle görünmez olacak ve insanlar yonganın orada olduğunu bile unutacak.” diyor Seelig. “Yonga bütünüyle biyolojik uyuma sahip. Hiçbir vücut sıvısı içine giremez ve hiçbir kayba yol açmayacağı gibi yan etkisi de bulunmamaktadır. VeriChip ve uydu izleme teknolojisinin herhangi bir sağlık riski yoktur”. Şirket mikroçip teknolojisini hayvanlar üzerinde 20 yılı aşkın bir zamandır kullanmakta olduğu açıklanmıştır.

Güvenlik Alanında Kullanımı: İlk olarak düşünülecek kullanım amacı medikal uygulamalar olmakla birlikte güvenlik amacıyla da kullanılabilir. Nükleer Enerji Fabrikaları, uçak kokpitleri gibi yüksek güvenilirlik gerektiren yerlerde çalışan insanlar için önemli bir araç olacaktır. Bu sistemin insanların kaçırılmasını ve fidye vakalarını önleyerek hayat kurtaracağı ve yaşam kalitesini artıracağı düşünülmektedir. Latin Amerika’da potansiyel çocuk kaçırma vakalarına engel olmak için GPS versiyonu yakı bir tarihte piyasaya çıkarılacaktır. Şirket ayrıca gelecekte yeni bir uydu izleme sistemi kurup VeriChip kullanıcılarının dünyanın her yerinden izlenebilmesini sağlayacağını duyurdu. Bolton, izleme istasyonunda bulunan haritalara VeriChip’in bilgileri ulaştıracağını ve bulunulan konumdaki görevlilerin bu sinyalleri değerlendireceğini söylüyor.

Diğer Kullanım Alanları: Verichip teknolojisinin gelecekte Firma ID kartları, medikal acil durum ve ID bilezikleri gibi sistemlerinin yerini alması beklenmektedir. Hatta sürücü ehliyetleri, pasaportlar, e-ticaret güvenliği ve kredi kartlarının da bu sisteme göre yenidenşekillendirileceği tartışılan konular arasındadır.

VeriChip teknolojisinin kullanımı soygun, kayıp, kopyalama ya da sahtecilik tehditlerinin büyük oranda azalması veya yok edilmesi anlamına gelmektedir. Belli başlı uygulama alanları arasında mevcut tanımlama araçlarının geliştirilmesi, çeşitli kanuni uygulamalar, savunma amaçlı kullanım, araştırmalar ve kurtarma işlemleri bulunmaktadır.

Tepkiler: Etik uzmanları İnsan yaşamını etkileyen ve başkaları tarafından kontrol edilebilen teknolojilerin önceden örneğine sıkça rastlandığı gibi amacının dışında kullanılabileceğine yönelik endişelerini dile getiriyorlar. Bu görüşler her yeni teknolojinin ilk başlarda herkesin iyi ve yararlı olduğunu kabul ettiği amaçlarla geliştirilip kullanılmaya başlandığını, fakat zaman geçtikçe kullanım alanlarının fazlasıyla genişleyip kişi özel hayatını tehdit edecekşekilde ilerleyebileceğine dikkat çekiyorlar, uzmanlar bu işleve fonksiyon kayması tanımını yapıyor. Bazı sivil toplum örgütleri insanları uzaktan izleyip kontrol etmeye yönelik kullanılacağı iddialarıyla bu teknolojiye karşı çıktılar. Özellikle Diktatör yöneticilerin bazı insanlara bu teknolojiyi zorunlu olarak uygulayıp onların özgürlüklerine ve özel hayatlarına kısıtlamalar getirebileceği düşünülmektedir.

11 Eylül saldırılarından bir hafta sonra Applied Digital Solutionsşirketinde çalışan bir cerrah olan Dr. Richard Seelig kendi deri altına yongayı yerleştirerek VeriChip’in ilk insan kobayı oldu. Dr. Seelig “Olanlardan sonra buna mecbur kaldım. Potansiyel sorunlardan biri aniden karşımıza çıktı, güvenli bir kimliğe sahip olma zorunluluğunu hissettim” dedi.

Firma ayrıca Jacobs Ailesinin VeriChip kullanılarak dünyada ilk “çiplenecek” aile olacağını belirtmişlerdir. Bu satırların yazıldığı günlerde tarihi “çiplendirme” işlemi Palm Beach County Florida’da 10 Mayıs 2002 tarihinde ilk yetkili VeriChip merkezinde gerçekleştirileceği firma tarafından duyurulmuştur.

VeriChip’in ilk gönüllü kullanıcıları Jakobs ailesi; oğul Derek, annesi Leslie ve babası Jeffrey olacaklar. Duyanlara bilim kurguymuş gibi gelen bu gelişme fazlasıyla gerçek. Jacobs ailesi insanoğlunun yeni kuşağı olacağı varsayılan bilgisayar-destekli geleceğinin ilk örneği olacaktır. Jacobs ailesi için bu araç yaşamları için çok önemli. Derek’in çoğu antibiyotiğe alerjisi var ve Jeffrey de senelerdir görmekte olduğu Hodgkin hastalığı tedavisinden dolayı direncini büyük oranda yitirmiş durumda. Birkaç yıl önce ciddi bir trafik kazası geçirdi ve hastaneye götürüldüğünde doktorlara kendi tıbbi geçmişini anlatabilecek durumda değildi. Jeffrey “Bu yonganın avantajı gerektiği zaman bilgilerim hazırda olacak, benim için konuşacak ve kendi sesim olmadığında sesim olacak” diyor. “Kesinlikle ve tüm kalbimizle inanıyoruz ki bu teknoloji dünyayı değiştirecek ve böyle bir olayda öncü görev üstlenmek bizim için büyük bir onur.” İşte böyle söylüyor Leslie Jacobs. Kocası Jeffrey ve 14 yaşındaki oğulları Derek de Leslie’nin öncülükle ilgili fikirlerini paylaştıklarını ekliyorlar. Jeffrey; “insanlık için iyi olan birşey yapıyoruz. Doğanın akışı içindeymişim gibi hissediyorum ve dünyanın sorunlarını çözebilmek için ne gerekiyorsa onu yapmak amacıyla buradayız. Bu çok güzel bir duygu artık acil durumlar için endişelenerek vaktimi geçirmeyeceğim. Daha fazla güven duygusu içinde olacağımı hissediyorum.”diyor.

Sonuç olarak 55 yıllık tarihinde insan yaşamına girerek onu olağan üstü düzeyde etkileyen Bilişim Teknolojileri vücudumuza girerek Bilgisayar Destekli İnsan kavramını yaşantımıza taşımıştır. Önemli olan bu teknolojileri insanlığın yararına kullanmak, birçok buluşta olduğu gibi fonksiyon kaymasın uğratıp toplumsal yada kişisel yıkımlara yol açmasına ortam hazırlamamaktır.

Kaynakca

1- http://www.digitalangel.net

2- http://www.adsx.com

3- http://www.time.com/time/health/

article/ 0,8599,214099,00.html (14 Mayıs 2002)

4- http://www.amug.org/~powersrs/pages/swmercado/sevenths/betheltemple/betheltemple.html

5- http://www.gionline.net/muc/newsletr.htm (Mayıs 2002)

6- http://www.cfif.org/5_8_2001/Free_line/current/big_brother.htm(4 Ocak 2002)

7- http://www.e-health-media.com/news/item.cfm?ID=156 (10 Nisan 2002)

8- http://computerbytesman.com/privacy/verichip.htm (27 Aralık 2001)

9- http://www.cowan70.freeserve.co.uk/new_world_order/verichip_id_chip.html

10- http://www.review.udel.edu/archive/2002_Issues/03.05.02/index.php3?section=1&article=6 (5 Mart 2002)

11- http://www.wiu.edu/users/nmk100/verichip.htm

12- http://www.embedded.com/story/OEG20020215S0046 (15 Şubat 2002)

13- http://www.wired.com/news/privacy/0,1848,50187,00.html (14 Mayıs 2002)

14- http://abcnews.go.com/sections/scitech/TechTV/techtv_chipfamily020510.html (10 Mayıs 2002)

Prof. Dr. Osman SAKA
[email protected]