HASTANE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNDE DIŞ KAYNAKLARDAN YARARLANMA

1.Dış Kaynaklardan Yararlanma

Bir işletme; herhangi bir faaliyetinin kalite, verimlilik ve etkinlik açısından yarattığı iş sonuçlarından memnun değilse, bu konuda kendisinden daha yetkin bir işletmeden bu iş süreçlerini sağlayabilir. Yani, işletme faaliyet alanını gerçek anlamda birikim sahibi olduğu temel yetenekleri ile sınırlayarak, bu faaliyetlerini destekleyici nitelikte olan diğer faaliyetlerini ise bu konuda uzmanlaşmış olan diğer işletmelerden sağlamayı tercih edebilir.[ ]

1.1. Dış Kaynaklardan Yararlanma Tanımı

İşletmelerin gittikçe artan ölçüde, sadece kendi sahip oldukları temel yetenek ve becerileri esas olan işleri yapmak istemeleri, temel yeteneklerin kullanılmadığı işleri, organizasyon dışındaki başka işletmelerden almak eğilimi yaygın bir dış kaynaklardan yararlanma (outsourcing) uygulamasını ortaya çıkarmıştır. Temel yetenek ve beceri ise; yani bir işletmenin rakiplerine oranla çok iyi bildiği, kolayca taklit edilmeyen uzun vadeli başarının temeli olan bilgi, yetenek, iş yapma usulü, teknik veya becerisi de işletme içinde yapılan faaliyetlerde kullanılmıştır.

Dış kaynaklardan yararlanma, işlemenin kendisine rekabet avantajı sağlayan faaliyetlere odaklanmasına, kendi uzmanlık alanına girmeyen faaliyetleri ise bu konuda uzmanlaşmış organizasyon dışındaki işletmeler aracılığıyla gerekli kalite standartlarına uygun bir biçimde sağlamasına imkan veren bir yönetim stratejisidir. Başka bir deyişle, dış kaynaklardan yararlanma, işletmeye rekabet avantajı sağlayacak asıl faaliyetleri dışındaki tüm işleri başka işletmelere yaptırmak suretiyle hem kaynak tasarrufu yapmak, hem yapı olarak küçülmek ve yalın hale gelmeleri, hem de kendilerini çok iyi bildikleri iş üzerinde yoğunlaşma fırsatı bulmalarıdır. Böylece değişen koşullara hemen yanıt verebilecek esnekliğe kavuşma imkanı bulurlar.

Bu açıklamalardan çıkarılacak sonuçşudur: Dış Kaynaklardan Yararlanma, tek başına ve diğer uygulamalardan bağımsız olarak ele alınacak bir yönetim uygulaması değildir. Tam aksine, işletmeler kendi temel yetenekleri üzerinde yoğunlaştıkça dış kaynaklardan yararlanma artmakta, dış kaynaklardan yararlanma arttıkça ortaklık veşebeke organizasyonları gelişmekte ve işletmeler küçülerek daha esnek ve daha çabuk hareket eder (karar verir) hale gelmektedir.

Hem hizmet hem de üretim sektöründeki ulusal rekabet, işletmelerin değişen piyasa koşullarına çok çabuk uyum sağlamalarını kolaylaştıracak esneklikte olmalarını zorunlu kılmaktadır. Dış kaynaklardan yararlanma, işletmelerin esnek birimler haline dönüşmelerinde etkili bir strateji olmaktadır.

1.2. Dış Kaynaklardan Yararlanma İlişkisi

Günümüzde teknolojinin gelişmesinin bir sonucu olarak işletmeler, kaliteli ve hızlı üretim yapabilmek için ilgi alanlarını belirli noktalarda yoğunlaştırmakta ve bu alanlarda uzmanlaşmaya gitmektedirler. İşletmelerin büyüyerek üretim çeşitlerini artırmaları sonucu işverenler; ekonomik olması nedeni ile işlerin bir bölümünü yada iş bölümü ve uzmanlaşması zorunlu kılması nedenleri ile, uzmanlık alanı dışında kalan işlerin yapımını taşeron firmalara yaptırma yoluna gitmektedirler. Bu çerçevede işletmelere bakıldığında, bir işletme, bir yandan kendisinin hammadde, malzeme ve hizmet aldığı taşeron firmalar, diğer yanda ürettiği mal ve hizmetleri sattığı müşteriler olmak üzere, taşeron firma ile müşteri arasında yer alan ve müşteri için değer yaratan birimler olarak görülebilir.” Şematik olarak ifade edilirse:

2. Bilişim Sektöründe Dış Kaynaklardan Yararlanma

İş dünyasında dış kaynaklardan yararlanmanın en çok uygulandığı alanların başında bilişim sektörü gelmektedir. Herşeyden önce bilişim teknolojileri yönetimi, ciddi bir alt yapı ve bilgi birikimine gereksinim duymaktadır. Günümüzde piyasaşartları, firmaların rakiplerinden önce harekete geçmesini gerektirmektedir. Diğer firmalara karşı rekabet avantajı sağlamanın yolu ise firmaların müşterilerine ve dolayısıyla hissedarlarına katma değer sunmasından geçmektedir. Firmaların dış kaynaklardan yararlanmaya yönelmesinde, maliyet tasarrufundan iş yerinde değişimi yakalamaya kadar, pek çok sebep bulunmaktadır. Bu sebepler firmanın organizasyonel hedeflerine, piyasadaki etkilere ve ekonomik faktörlere göre değişmektedir.

Bilgi teknolojileri alanında dış kaynaklardan yararlanma hizmetleri aşağıda sıralanan uygulamaların düşük maliyetler ile gerçekleştirilmesini mümkün kılmaktadır.Bunlar:

 Web sayfası yayınlama hizmetleri ( Web Hosting )
 Mesaj kutusu hizmetleri ( Mail Hosting )
 İnternet üzerinden ses ve görüntü yayını (Streaming)
 Portal hizmetleri
 E-Pazar veri oluşumları
 Danışmanlık ve web tasarımları

IDC verilerine göre dünyada B.T. sektörü toplam hizmet pazarı 2000 yılında 395 milyar dolar olarak gerçekleşirken aynı yıl Türkiye’de 484 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Yine IDC verilerine göre, B.T. sektöründe dış kaynaklardan yararlanma pazarı 2000 yılında 137 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı yıl Türkiye’de dış kaynaklardan yararlanmanın, toplam hizmet pazarındaki payı % 8 düzeyinde kalmıştır.

Uluslararası haber ve bilgi aktarım firması Reuters’den bu hizmeti satın alan firmalar, sistemin işletim işini uzman firmalara vermektedirler.

1983’te AMF sigorta, British Eurospace ve U.K. Inland Revence Service gibi firmaların tümü bilgi sistemi faaliyetlerinin önemli bir bölümünde dış kaynaklardan yararlanmaya başlamıştır. Shell Oil Brezilya’daki bilgi sistemi faliyetlerinde dış kaynaklardan yaralanmaktadır.

Avrupa’daki hukuk firmaları kendi kütüphanelerinden bekledikleri işleri, bir modem aracılığı ile bilgisayar veri tabanı firmalarından sağlamaktadır. A.B.D.deki hukuk firmaları bu sistemi on yıldan beri kullanmaktadır.

Ülkemizde ise özellikle bankalar kendi içlerinde büyük sistemler kurma yerine, elektronik data işlemi sistemlerini dış kaynaklardan yararlanma yöntemini kullanarak taşeron firmalara vermeyi tercih etmektedirler. Yapı Kredi Bankası, Pamukbank ve Citibank bu konuda başı çeken bankalardır. Ülkemizde faaliyet gösteren bilgisayar sektörünün en büyük firmalarından IBM bu faaliyetler için “Stratejik Outsourcing Bölümü” adı verilen özel bir bölüm kurmuştur.

3. Hastanelerde Dış Kaynaklardan Yararlanma

Günümüzde, lüks oteller seviyesindeki kat ve ön büro hizmetlerinden, kalitesi restoranlarla eş düzeyde yiyecek ve içecek hizmetlerine, büyük bir fabrikada bulunabilen teknik altyapı hizmetlerinden, binlerce parametreli satın alma hizmetlerine, pazarlama ve halkla ilişkiler faaliyetlerinden, finans sistemine kadar çok fonksiyonlu bir yapısı olan hastanelerde, tüm bunların dışında, insanlık tarihi boyunca en önemli bilimsel dalların başında bulunan tıp hizmetlerini de düşünürsek, ne denli kompleks bir organizasyonla karşı karşıya olduğumuzu daha net görülmektedir.”

Geniş bir amaçlar dizisi gerçekleştirmeye çalışan çağımızın kompleks organizasyonu hastaneler daha etkin ve verimli olmak için temel yeteneklerine odaklanmalı temel yetenekleri dışında kalan hizmetleri hastane yönetimi bu alanda temel yetenek kazanmış taşeron firmalara vermelidir. Hastanelerdeki hizmet kalitesi böylece daha etkin ve verimli hale gelmektedir.

3.1. Hastanelerin Temel Yetenekleri

Her işletmede olduğu gibi hastaneler de kendine has temel yetenek geliştirmelidir. Hastanelerde, bu temel yetenek ile doğrudan ilgili iş ve faaliyetler hastane yönetimi bünyesinde yürütülmeli diğer tüm işler dış kaynaklardan yararlanılarak taşeron firmalar tarafından gerçekleştirilmelidir.

Hastaneler için temel yetenek; hastaneleri en iyi bildikleri işleri yapmaya yani tıbbi hizmetlere odaklanmaya, tıbbi hizmetler dışında yapılması gereken tün işleri dış kaynaklardan yararlanılarak taşeron firmalara yaptırmalıdır. Hastaneler böylece hizmet kalitesini artırarak hasta ve çalışan personelin tatmininin artmasını sağlamaktadır. Ayrıca hastanelerde karmaşık olan organizasyon yapısı yalınlaşacak, organizasyon kademeleri azalacak ve hastane temel yeteneklerine odaklanma fırsatı sağlayacaktır.

Tıp biliminin çeşitli uzmanlık dallarına ayrılarak gelişmesi, tıp teknolojisinde yeni buluşların uygulanmaya konulması ve çağdaş insanlara özgü bir takım yeni hastalıkların ortaya çıkması, hastanelerin organizasyonşekillerini ve bu organizasyon yapısını oluşturan unsurları önemli ölçüde etkilemiştir. Amaç ve görevlerine göre bölünmemiş bir hastanede her sağlık hizmetine ayrılmış yirmiden fazla alt organizasyon birimi bulunmaktadır. Tıbbi, hemşirelik, idari-mali ve teknik hizmetler olarak dört grupta toplanabilen temel hastane hizmetleri, temizlik, çamaşırhane, yiyecek ve içecek hizmetinden, teknik idari ve mali her türlü faaliyete ve tıbbi hizmetlerine kadar çok geniş bir hizmet alanını kapsamaktadır. Hem nitelik, hem de nicelik bakımından birbirinden ayrı olan bu hizmetleri yürüten tıbbi, idari, hemşirelik ve teknik personelden oluşan çok amaçlı karmaşık bir organizasyonun, etkin ve verimli bir biçimde yönetimi, birimler arası ilişkilerin düzenlenmesi ve çalışma uyumunun sağlanması, diğer organizasyonlara oranla daha güç görünmektedir.

4. Hastane Bilişim Teknolojisinde Dış Kaynaklardan Yararlanma

Son yıllarda giderek önem kazanan ve uygulama alanı bulunan bilgisayarın, en yaygın kullanıldığı sektörlerden biri de sağlık sektörüdür. İnsan sağlığının; zamanında ve doğru tanı, iyi bakım gibi hizmetlere bağlı olması ve bu hizmetlerin yerine getirilmesinde hastadan toplanan verilerin büyük rol oynaması bilgisayar kullanma gereksinimini ortaya çıkarmıştır.

Bilişim; insanların teknik, ekonomik ve toplumsal alanlardaki iletişiminde kullandığı ve bilimin dayanağı olan bilginin özellikle elektronik makineler aracılığıyla düzenli ve akılcı biçimde kümelerinin toplanması, saklanması, işlenmesi, dağıtılması, karar verilmesi ve iletilmesi için gerekli bilgi kümeler sistemidir.

Hastaneler bilişim teknolojilerinden dört konuda yararlanmaktadır. Bunlar; bilgiyi değerlendirme, sistem analizi, sistemi kurma,sistemi değerlendirmedir. Bilişim teknolojileri hastanedeki işlemlerin günü gününe yapılmasını kolaylaştıran sistemlerdir. Diğer yandan hastane bilişim teknolojileri etkinliği ve verimliliği artırma amacıyla kullanılan bir mekanizma olmaktadır. Çünkü daha iyi sağlık hizmetlerinin sağlanabilmesi için hastanedeki tüm kaynakların ve bilgilerin planlı birşekilde birleştirilmesi gerekmektedir.

İşletmelerde dış kaynaklardan yararlanmanın en çok uygulandığı alanların başında gelen bilişim sektörü hastanelerde de uygulanmaktadır. Çünkü hastanelerde aynı işletmeler gibi kaynakların optimal kullanımı, maliyet minimizasyonu ve verimlilik artırma gibi amaçlar doğrultusunda hareket etmektedir. Bilişim teknolojilerinde dış kaynaklardan yararlanma hastanenin bu amaçlara ulaşmasını sağlamaktadır.

Gelecekte hastanelerde bilişim teknolojileri, daha çok hasta yönetimi alanında, görüntüleme sistemleri ve uzman sistemlerin yardımıyla direkt olarak problemleri yönetme alanlarında gelişecektir. Özellikle hasta ve hastalık kaydı sistemi, ülkemizin tıbbi izleme ve önleme çalışmalarına büyük katkı sağlayacaktır. Örneğin; hastalık ve tedavi kayıtları düzenli olarak bir bilgi işlem sisteminde tutulan hastalar, ülkenin neresinde olursa olsun rahatça tedavi edilecektir. Böylece başka bir hastaneye başvurulması durumunda hastanın tedavisine ilişkin ikinci kez fazladan tahlil yada tedaviler önlenmiş olacak ve acil müdahale gerektiren durumlarda da zamandan büyük bir kazanç sağlanmış olunacaktır.

Gelişen teknolojiyle birlikte hastanelerde bu gelişmeye bağlı olarak bilişim teknolojilerinde, dış kaynaklardan yararlanmada artacaktır. Hastaneler için bilişim teknolojilerinde, dış kaynaklardan yararlanma çekici bir seçenektir, fakat bu her hastane için doğru olmayabilir, hastanelerin bilişim teknolojilerinde başarılı bir dış kaynaklardan yararlanma anlaşması için A.B.D.’deki “Outsourcing Institute”, tarafından on adım sıralamıştır. Bunlar;

 Başlangıçta plan yapılmalıdır,
 Yönetim takımına yetki verilmeli ve bu vurgulanmalıdır,
 Taşeron firma çalışanları ve hastanede çalışan personel bilgi ve becerilerini kullanmalıdır,
 Objektif performans kriterleri belirlemelidir,
 Üç ayda bir resmi toplantı düzenlenmelidir,
 Karar verme mekanizması kurulmalıdır,
 Yönetim raporlarının gereği yerine getirilmeli ve uygulanmalıdır,
 Hastaneler seçtikleri taşeron firmayı ortak olarak görmelidir,
 Stratejik bilişim teknolojileri geliştirme yolunu oluşturmalıdır,
 Hastanede dış kaynaklardan yararlanmayla birlikte yeni bir görev oluşturulmalıdır.

5. Hastanelerde Dış Kaynaklardan Yararlanmanın Faydaları

a) Taşeron firmalar, hastanede sundukları hizmette hastane yönetimine yatırım yaptırmadan en yeni teknolojileri sunmaktadır.

b) Dış kaynaklardan yararlanmayla birlikte hastaneler daha esnek olabilmekte, ihtiyaç ve çevresel değişikliklere hızlı cevap verebilmektedir.

c) Dış kaynaklardan yararlanma daha etkilidir. Çünkü hizmet alıcıyla bire bir temasta olan çalışanlar problemlerini ve imkanlarını daha iyi ortaya koyabilmektedir.

d) Dış kaynaklardan yararlanmayla birlikte hastanede daha yüksek moral, motivasyon ve üretkenlik ortaya çıkmaktadır.

e) Dış kaynaklardan yararlanma hastanelerde daha yüksek bir verimliliğe ve kaliteye doğru bir artışı sağlamaktadır.

f) Hastanelerde dış kaynaklardan yararlanmayla birlikte son derece yaygın ve sağlam bir kamu denetim mekanizması kurulmuştur.

g) Hastanelerin dış kaynaklardan yararlanmada destek hizmetlerini taşeron firmalara vermesi, karmaşık olan hastane yönetimini rahatlattığı gibi, tıbbi hizmetlerde hastanenin uzmanlaşmasını sağlamaktadır.

h) Taşeron firmalara verilen hizmetler sayesinde, hastaneler hizmetlerin tümünü organize etmektense, sadece kontrolünü yapmakla zamandan tasarruf sağlayacaktır. Böylece hastaların bürokratik koşullardan memnuniyetsizliğini önleyeceğinden uzun bekleme süreleri de azalacaktır.

i) Dış kaynaklardan yararlanma ile, hastanelerdeki destek hizmetlerinin de harcanan maliyet miktarlarında azalma söz konusu olmaktadır.

j) J) Hastaneler dış kaynaklardan yararlanarak, daha çabuk karar alabilen, çevredeki değişimlere hemen reaksiyon verebilen, hastaların ve çalışanların ihtiyaçlarına daha çabuk cevap verebilen esnek bir yapıya sahip olmaktadır.

k) Hastanelerde dış kaynaklardan yararlanma ile kendi işiyle alakası olmayan işler yapan personel bu işleri taşeron firma yapacağından kendi asıl işiyle uğraşacaktır.

l) Dış kaynaklardan yararlanan hastaneler piyasaşartlarında, rekabetten, finansal ve teknolojikşartlardan meydana gelen riskleri taşeron firmaya aktarmaktadır.

m) Hastanelerde dış kaynaklardan yararlanmak, organizasyon yapısı küçülmekte, daha çabuk karar alabilen, daha kıvrak, daha çabuk tepki gösterebilen, hasta isteklerine ve gelişmelere daha çabuk uyabilen kurumlar haline gelmektedir.

KAYNAKÇA

ARTUKOĞLU Sedat, “Mükemmel Yönetici Yetmez….”Modern Hastane Dergisi, Sayı:3, Kasım 1999
AYKUT İhsan, “Verimlilik ve Motivosyonu Artırmanın Yeni Bir Yolu Var: Outsourcing” Human Resources Dergisi, Sayı:3, Ocak 1997
BUGDAYCI Ahmet, “Outsourcing Eve de Girecek”,Capital Dergisi, Sayı:5, Mayıs 1998 BATUKER Ünsal, “ Dış Kaynak Kullanımı Şirketler Öne Geçiriyor”, BT Haber Gazetesi, Dış Kaynak Kullanım Eki, Sayı:354, 28 Ocak-3 Şubat 2002
CANBOLAT Talat, Türk İş Hukukunda Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkileri, Kazancı Yayınları, İstanbul 1992
ERZİNCAN Ö.Deniz, “Yeni Ekonomide Yeni Yaklaşımlar, Dış Kaynak Kullanımı”, BT Haber Gazetesi, Dış Kaynak Kullanım Eki, Sayı:354, 28 Ocak-3 Şubat 2002
HAUGH Rihard, “Sharing the IT PAIN”, Hospitals and Health Networks, Ağustos 2001
KANÇAL Ali, “Yeni Yüzyıla Teknoloji ile İç İçe Olmak gerekiyor”, BT Haber Gazetesi, Dış Kaynak Kullanım Eki, Sayı:354, 28 Ocak- 3 Şubat 2002
KOÇEL Tamer, İşletme Yöneticiliği, İstanbul 1999
MERT Ahmet,”Sağlıkta Devlet ve Özel Kesim Ortak Ekonomisi”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı:40, Temmuz-Ağustos 2001
ÖZDEMİR Mahmud, “Türkiye’de; Hastaneler ;İçin Yeni Organizasyon Modeli İhtiyacı” Yeni Türkiye Dergisi, Sayı:40,Temmuz- Agustos 2001
SALTMAN Richard, FİGUERAS Joseph, Avrupa’da Sağlık Reformu Mevcut Stratejilerin Analizi, Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü Ankara 1998
SEVAND Hakkı, “Gereksinim Talebe Dönüşmeli” ,BT Haber Gazetesi, Dış Kaynak Kullanım Eki, Sayı:354, 28 Ocak- 3 Şubat 2002
SOYSAL Muzaffer, Hastanelerde Bilgisayar Kullanımı, MPM Yayın No:496, Ankara 1993 TOKAT Bülent, ŞERBETÇİ Derya, İşletmecilik Bilgisi, Avcı Ofset, İstanbul 2001 TÜLÜCE Perihan, Türkiye’de İnsan Kaynakları Yönetiminde Dış Kaynaklardan Yararlanma Uygulaması, İst. Ünv. SBE Doktara Dersi Dönem Araştırması, İstanbul 2001
http//www. outsourcing.com/OutsourcingHealtcare.com., 21, Kasım 2001

Mehmet Akif ÇAKIRER
Dumlupınar Ünv.SBE İşletme ABD
Mail: [email protected]