TÜRKİYE’DE HER 4 EVDEN BİRİNDE BİR ASTIMLI VAR

Türkiye’de ortalama görülme sıklığı %6 civarında olduğu tahmin edilen astım hastalığına, her 4 evden birinde rastlanıyor. Nefes alma sırasında havanın naklini sağlayan iletici hava yollarında daralma, tıkanıklık ve buna bağlı olarak hava akımında zorlukla karakterize kronik iltihabi bir hastalık olan astım ile ilgili Hisar Intercontinental Hospital’dan Dr. Orhan Dalkılıç’ın açıklaması şu şekilde:

Astım alerjik bir hastalık mıdır?

Astım her zaman olmasa da olguların çoğunda alerjik zeminde gelişen bir hastalıktır. Astımlı kişinin havayolları, astımı olmayanlara göre daha duyarlıdır. Bilhassa çocuklukta başlayan astım için bu daha belirgindir. Ancak kişinin alerjik tabiatlı (atopik) olması astım olmasından ayrı bir durumdur.

Astım ırsi bir hastalık mıdır?

Anne veya babadan ilgili genetik kodu alan kişilerde çevresel değişkenler ne olursa olsun hastalık mutlaka ortaya çıkar. Hastalığın ortaya çıkmasında hem genetik yatkınlık hem de çevresel faktörler birlikte rol oynar.

Hangi çevresel faktörler astıma yol açmaktadır?

Tüm dünyada, ev tozu akarları ile evde beslenen kedi gibi hayvanlar; hamamböceği, kalorifer böceği gibi haşereler ve küf mantarları en sık rastlanan astım nedenleridir. Polenler (ağaç, ot, çimen), aspirin gibi ilaçlar ve bazı iş yerlerinde maruz kalınan mesleki uyarıcılar da astımla sonuçlanan alerjik duyarlılığın gelişimine yol açar. Ayrıca sigara dumanıyla temas, solunum yolu enfeksiyonları, hava kirliliği, bazı gıdalar ile bunlara ilave edilen katkı maddeleri de bilhassa erken çocukluk döneminde astım gelişimine katkıda bulunur. Bu nedensel ilişki gösteren faktörlerin tümüne ilaveten iklim değişiklikleri (sisli, yağışlı, kapalı havalar), psikojenik stresler, egzersiz gibi değişkenler ise astımlılarda nöbetleri tetikleyebilirken, astımı olmayanlarda bu yönde etkileri yoktur. Yine sinüzit, burunda polipler, yemek borusuna mide asidinin geri kaçak yapması gibi bazı durumlar astımlılarda sık görülmekte ve hastalığın tedavi ve kontrolünü güçleştirmektedir.

Meslek ile astım arasında bir ilişki var mı?

En sıklıkla fırıncılar, kuaförler, boyacılar, çiftçiler, kereste, mobilya ve gıda sektöründe çalışanlar olmak üzere birçok iş kolunda işyeri ortamında karşılaşılan bazı maddelere bağlı olarak astım gelişir. Böyle hastaların meslek değiştirmesi veya aynı işte başka bir alanda çalışması veya maske kullanması gerekebilir.

Astımın mevsimlerle ilişkisi var mı?

Mevsimsel alerjenler daha çok polenlerdir. Ancak değişen nem ve ısı gibi iklim koşullarından etkilendikleri için ev tozu ve küf mantarı gibi diğer alerjenlerin yoğunluğu da mevsimlere göre dalgalanmalar gösterir. Buna bağlı olarak alerjik astımlıların bazılarında belirli mevsimlerde yakınmalar artabilir, hatta sadece bu dönemde hastalık ortaya çıkıp daha sonra tamamen normale dönebilir.

Tetikleyici etkenler nelerdir?

Bazı hastalarda nöbeti başlatan faktörler belliyken bazılarında ise bilinemez. Örneğin çoğu astımlı koşma, merdiven çıkma gibi eforlar sırasında tıkanmaktadır. Sigara, çeşitli toz kimyasal dumanlar, kokuların solunması, kalp-tansiyon ve romatizma ilaçlarından bazılarının kullanılması, grip vb viral hastalıklara yakalanmak, ağlama-gülme gibi emosyonel davranışlar, yağışlı şimşekli iklim koşulları gibi birçok durum astımlılarda nöbetleri tetikleyebilir. Astımı olanların kendileri için geçerli olan tetik faktörleri tespit edip bunlardan kaçınmaları hastalıklarının tedavisinde çok önemlidir.

Astımın belirtileri nelerdir?

Astım çoğu kez nefes darlığı ile kendini belli eder. Göğüste tıkanma, öksürük, hırıltılı solunum diğer rastlanan şikayetlerdir. Bazen sadece öksürükle veya nefes alıp verirken hırıltı, hışırtı gibi bir ses şeklinde belirti verebilir. Bu yakınmaların geceleyin, bilhassa sabaha doğru uykudan uyandıracak şekilde görülmesi astımın karakteristik özelliğidir. Yukarıda bahsedilen tetik faktörlerle nöbetlerin başladığının öğrenilmesi teşhise çok yardımcı olur.

Astımı olduğundan şüphelenenler, ne yapmalıdır?

Bu konuda uzman bir hekime başvurulmalıdır. Ancak, bazı durumlarda astım teşhisi koymak biraz zaman alabilir ve bir süre hekim takibinde kalmak gerekebilir.

Hekim hasta ile konuşarak, muayene ederek, solunum fonksiyon testleri yaparak tanı koyabilir. Gerekirse alerji testleri ve balgam incelemeleri de yapılabilir.

Solunum fonksiyon testleri zor bir test midir?

Anında sonuç veren, hasta için hiçbir zarar veya risk taşımayan, hemen her yerde uygulanabilir bir işlemdir.

Erken teşhisin astım için bir önemi var mı?

Geri dönüşü olmayan patolojilerin ortaya çıkmaması için astımın zamanında teşhis edilip, uygun şekilde tedavi edilmesi önemlidir. Ayrıca tedavi edilebilir bir hastalıktan dolayı kişilerin yaşamının sınırlanmaması, verim ve performansının düşmemesi ve bazen öldürücü olabilen nöbetlere girmemesi için hastalığın biran önce teşhis edilip tedaviye başlanması en doğrusudur.

Tedavi ile astımdan kurtulabilir miyim?

Özellikle çocuklukta şikayetleri başlayan astımlıların bir kısmında, hastalık erişkin yaşlarda tamamen iyileşebilmektedir. Ancak daha sıklıkla, hastalar hastalıkları ile birlikte yaşamakta; kendilerine önerilen tedavi ve tavsiyelere uydukları oranda önemli bir yakınmaları olmamakla birlikte tedaviyi kestiklerinde bir süre sonra daha hafif olarak yeniden şikayetleri başlamaktadır.

Astım nasıl tedavi edilir?

Astım, hasta hekim ve hasta yakınlarının (anne, baba, eş ve öğretmen gibi) işbirliği ile tedavi edilebilir. Bu işbirliği olmaksızın sadece doğru ilaçların reçete edilmesiyle hastalık tedavi edilemez. Tedavi uzun sürelidir. Hasta hekimine güven duymalı, tavsiyelerine uymalı, ilaçlarını usulüne uygun şekilde kullanmalı, düzenli olarak kontrollerini yaptırmalı, sorunu olduğunda hekimine kolayca ulaşabilmelidir.

Astım hangi ilaçlarla tedavi edilebilir?

Bu soruya ancak hastanın hekimi karar verebilir. Hatta bu sorunun doğru cevabını bulmak için hekimin hastayı muayene edip, bir kaç kez kontrollerde sonucu gözlemesi gerekebilir. Hasta için en uygun tedaviyi bulmak zaman alabilir. İlk muayene ve kontrolde yeterli sonuç alınmayabilir. Bir astımlı hastaya verilen tedavi bir diğeri için yetersiz, fazla veya zararlı olabilir.

Sprey ilaçları kullanmak zorunlu mudur?

Sprey türü ilaçlar astım tedavisinde tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Nefes yoluyla hap, şurup veya enjeksiyon şeklindeki uygulamalara göre daha az miktarda ilaç kullanarak daha güçlü etki elde edilebilir ve aynı zamanda ilaçların istenmeyen yan etkilerinden kaçınmak mümkündür. Çünkü, sprey şeklinde kullanılan ilaç sadece hastalığın yerleştiği solunum yollarına ulaşır ve etkisini burada gösterir iken; ağızdan veya enjeksiyon şeklinde verilen ilaç, tüm vücuda dağılıp her yerde ve dolayısıyla etkili olması istenmeyen organlarda da (kalp, böbrek vb) etkileri görülebilir. Üstelik sprey türü ilaçların etkileri alındıktan sonra dakikalar içinde hemen başlamakta iken ağızdan veya enjeksiyonla verilen ilaçların etkilerinin gözlenmesi için saatler geçmesi gerekir.

Dr. Orhan Dalkılıç
Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Hisar Intercontinental Hospital